Działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak przedsiębiorcy polscy mogą podejmować i wykonywać:

- osoby zagraniczne z państw członkowskich UE i państw należących do układu EFTA, strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Norwegia, Liechtenstein, Islandia),

- obywatele innych państw, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium naszego kraju, zgodę na pobyt tolerowany, status uchodźcy nadany w RP.

Wymienione osoby mogą prowadzić działalność jako samodzielni przedsiębiorcy lub założyć spółkę prawa handlowego (jawną, partnerską, komandytową, komandytowo-akcyjną, z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjną). Przedsiębiorca zagraniczny może również utworzyć przedstawicielstwo lub oddział spółki w Polsce albo prowadzić działalność w formie tzw. spółki europejskiej.

Dosyć popularną formą aktywności gospodarczej przedsiębiorców zagranicznych jest prowadzenie w Polsce spółek z o.o., w których zarządzanie przejmowane jest poprzez nabycie pakietów większościowych udziałów. Zysk wypracowany przez taką spółkę jest w praktyce dwa razy opodatkowany podatkiem dochodowym. Pierwszy raz podatek zapłacimy od wypracowanego zysku na poziomie spółki. Następnie opodatkowaniu będą podlegały wypłacone wspólnikowi dywidendy. Dlatego warto zwrócić uwagę na sposób opodatkowania innych form działalności osób zagranicznych.

Ze zjawiskiem podwójnego opodatkowania podatkiem dochodowym nie będziemy mieli do czynienia, jeśli zagraniczny przedsiębiorca zdecyduje się prowadzić działalność w Polsce w formie spółki osobowej. Wtedy zysk wypracowany przez spółkę będzie opodatkowany tylko u wspólników.

Oprócz spółek osobowych istnieje możliwość prowadzenia działalności za pośrednictwem oddziałów i przedstawicielstwa. Warto jednak pamiętać, że oddziały firm zagranicznych mogą prowadzić działalność jedynie w takim zakresie, w jakim wykonuje ją zagraniczny przedsiębiorca. Oddział ma obowiązek zarejestrowania się w urzędzie skarbowym i opłacania podatków od dochodów osiągniętych ze źródeł położonych w Polsce. Wszelkie koszty ponoszone przez zagranicznego przedsiębiorcę na rzecz oddziału mogą być potraktowane jako koszty podatkowe tego oddziału, przy założeniu że związane były z wykonywanymi przez oddział czynnościami i stanowią koszty uzyskania przychodu na podstawie ustaw podatkowych. Oddziałowi można również przypisać część kosztów administracyjnych i zarządu, ponoszonych przez zagraniczną jednostkę macierzystą. Na jednostce tej spoczywa jednak obowiązek wykazania, że dana kwota może rzeczywiście być alokowana do oddziału.

W ramach przedstawicielstwa można jedynie wykonywać działalność związaną z reklamą i promocją zagranicznego przedsiębiorcy. Przedstawicielstwo, jeżeli prowadzi działalność w tym zakresie, nie jest podatnikiem podatku dochodowego.

Dosyć duże różnice występują w zakresie opodatkowania VAT spółek kapitałowych i osobowych oraz oddziałów i przedstawicielstw.Spółki kapitałowe i osobowe są samodzielnymi podatnikami VAT. Muszą więc zgłosić w urzędzie skarbowym, że są czynnym podatnikiem tego podatku. Samodzielnymi podatnikami VAT nie są natomiast oddziały i przedstawicielstwa. Jeśli jednak oddział będzie wykonywał na terytorium Polski czynności opodatkowane VAT, konieczna będzie rejestracja na potrzeby tego podatku (dokonuje jej przedsiębiorca zagraniczny).

Co prawda w myśl orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (wyrok z 23 marca 2006 r., C-210/04) czynności przeprowadzone między zagranicznym przedsiębiorstwem a jego polskim oddziałem nie powinny podlegać VAT. Obowiązek w zakresie tego podatku mógłby powstać jedynie, gdyby stroną czynności była np. spółka zależna. Potwierdzają to też polskie organy podatkowe. Warto jednak pamiętać, że zgodnie z art. 11 ustawy o VAT przemieszczanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa z terytorium innego kraju UE do Polski uznaje się za wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów. A to oznacza, że w kraju, z którego towary będą przemieszczane, spółka zagraniczna wykaże wewnątrzwspólnotową dostawę towarów. Ma to określone skutki w VAT.

Gdy przedsiębiorca zagraniczny będzie prowadził działalność w formie odrębnej spółki kapitałowej, zysk (dywidenda) będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem dochodowym w momencie wypłaty. Opodatkowaniu u wspólnika podległ będzie również wypracowany zysk przez spółkę osobową. Neutralna podatkowo będzie natomiast wypłata zysku wypracowanego przez oddział zagranicznego przedsiębiorcy, utworzony i prowadzony na terytorium Polski przez tego przedsiębiorcę.

W przypadku spółek kapitałowych i osobowych, które otrzymują dofinansowanie od swoich udziałowców (np. pożyczki), trzeba pamiętać, że takie działanie nie jest obojętne podatkowo. Po stronie otrzymującego dofinansowanie może powstać przychód w wysokości odsetek, jakie musiałaby zapłacić, gdyby wystąpił do banku o udzielenie pożyczki. Zwrócić trzeba również uwagę na wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ograniczenia w kwalifikowaniu jako kosztu uzyskania przychodu zapłaconych odsetek od kredytów (pożyczek) otrzymanych od jednostek powiązanych.

Inaczej jest w razie prowadzenia przez przedsiębiorcę zagranicznego działalności gospodarczej za pośrednictwem oddziału czy przedstawicielstwa. Wtedy można przekazać środki własne i nie zapłacić podatku. Działanie to jest bowiem neutralne podatkowo.

Podobnie jak wcześniej, również w tym zakresie istnieje duża różnica między prowadzeniem działalności gospodarczej za pośrednictwem spółek kapitałowych a prowadzeniem jej poprzez oddział czy przedstawicielstwo.Gdy przedsiębiorca zagraniczny prowadzi w Polsce działalność za pośrednictwem spółek kapitałowych, w których posiada udziały, jego odpowiedzialność za długi i zobowiązania podatkowe będzie ograniczała się w zasadzie do wysokości tych udziałów. Dopiero kolejnym krokiem (w razie bezskuteczności egzekucji z majątku firmy) jest możliwość wyegzekwowania należności podatkowych od członków zarządu spółki kapitałowej.

Natomiast za zobowiązania oddziału lub przedstawicielstwa przedsiębiorstwa zagraniczny przedsiębiorca odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy wyodrębni i przekaże środki finansowe na działalność oddziału bądź przedstawicielstwa.

Rezydent zagraniczny powinien dopasowywać formę prowadzonej działalności indywidualnie, biorąc pod uwagę takie elementy, jak:

- częstotliwość wymiany towarowej między nim a podmiotami zależnymi,

- formę, wielkość oraz długotrwałość dofinansowywania działalności podmiotów zależnych,

- zamierzone wyniki finansowe podmiotu zależnego oraz

- ryzyko wypłacalności podmiotu zależnego.

Jeżeli podległe jednostki miałyby działać w miarę samodzielnie i wytwarzać produkty oraz usługi, to uwzględniając ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania cywilnoprawne i publicznoprawne spółki (do wysokości posiadanych udziałów), bardziej celowe jest prowadzenie działalności za pośrednictwem spółek kapitałowych, względnie osobowych. W tym ostatnim wypadku plusem jest to, że zysk spółki jest opodatkowany tylko raz.

Jeśli jednak przy prowadzeniu działalności między podmiotami zależnymi a rezydentem zagranicznym miałoby dochodzić do częstej wymiany kapitału czy towarów, bardziej zasadne, biorąc pod uwagę rozliczenia podatkowe, byłoby prowadzenie działalności za pośrednictwem oddziału przedsiębiorstwa zagranicznego.

Trzeba jednak pamiętać, że działalność oddziału firmy zagranicznej może być prowadzona jedynie w takim zakresie, w jakim wykonuje ją zagraniczny przedsiębiorca. Przy przedstawicielstwie przedmiot działalności jest jeszcze bardziej zawężony (tylko do działalności związanej z reklamą i promocją zagranicznego przedsiębiorcy).

Autor jest pracownikiem organów podatkowych