Jest opinia, że w związku z zaawansowanymi technikami współczesnego budownictwa istnieje znikoma groźba powstawania katastrof budowlanych. Nie jest to jednak prawda. Do katastrof budowlanych dochodzi i każda z nich pokazuje, jak należy postępować, aby uniknąć w przyszłości podobnych niebezpieczeństw.

Jaka definicja

Definicja katastrofy budowlanej została sformułowana w art. 73 ust. 1 ustawy z 7 lipca 1994 roku prawo budowlane (DzU 2010, nr 243, 1623 t.j.). W myśl tego przepisu, za katastrofę budowlaną uważa się niezamierzone, gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części, a także konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów urządzeń formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów.

Katastrofa budowlana może dotyczyć obiektów budowlanych bądź ich części, czyli budynków wraz z instalacjami technicznymi, w tym również obiektów małej architektury. Jednocześnie ustawodawca przesądził, jakie zdarzenia nie mogą zostać uznane za katastrofę budowlaną.

Nie jest katastrofą budowlaną:

- uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się do naprawy lub wymiany,

- uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń budowlanych związanych z budynkami jak również

- awaria instalacji.

Należy więc uznać, że o tym, czy w konkretnym przypadku można przyjąć, że doszło do katastrofy budowlanej decydują dwa czynniki. Przede wszystkim zdarzenie, które jest przyczyną katastrofy musi wystąpić nagle i w sposób niezamierzony oraz zdarzenie wywołujące katastrofę spowodowało nieodwracalny skutek. Powinno zatem zaistnieć zniszczenie, a nie jedynie uszkodzenie danego obiektu budowlanego.

Nieodwracalność ma miejsce wtedy, gdy przy uwzględnieniu obecnego stanu techniki, nie będzie możliwe odbudowanie zniszczonego obiektu budowlanego bądź jego części.

Tytułem przykładu można wskazać na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 stycznia 2006 roku w sprawie VII SA/Wa 1103/05, w którym stwierdzono, że część schodów, tak jak część ściany nośnej to elementy konstrukcyjne budynku i nie można mówić, że są to jedynie elementy wbudowane w obiekt, których zniszczenie nie stanowi o zaistnieniu katastrofy budowlanej.

Przyczyny katastrofy budowlanej mogą tkwić w:

- błędach projektowych,

- błędach popełnionych na etapie wykonawstwa, jak również

- wadliwości materiałów budowlanych.

Zgodnie z artykułem 74 prawa budowlanego, postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrofy budowlanej prowadzi właściwy organ nadzoru budowlanego. W zależności od rodzaju obiektu, który został dotknięty katastrofą budowlaną stosowne działania powinien podjąć powiatowy inspektor nadzoru budowlanego lub wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego.

Zasadą jest, że postępowanie wyjaśniające w przypadku katastrofy budowlanej podejmuje powiatowy inspektor nadzoru budowlanego. Wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego będzie właściwy jedynie w przypadku określonych kategorii obiektów budowlanych, takich przykładowo jak te, które są usytuowane na terenie pasa technicznego, portów i przystani morskich, morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, a także na innych terenach przeznaczonych do utrzymania ruchu i transportu morskiego.

Doraźna pomoc

Zgodnie z art. 75 prawa budowlanego, w przypadku katastrofy budowlanej w budowanym, rozbieranym lub użytkowanym obiekcie budowlanym, kierownik budowy (robót), właściciel, zarządca lub użytkownik jest obowiązany zorganizować doraźną pomoc poszkodowanym i przeciwdziałać rozszerzaniu się skutków katastrofy, zabezpieczyć miejsce katastrofy przed zmianami uniemożliwiającymi prowadzenie postępowania wyjaśniającego przez organ nadzoru budowlanego, niezwłocznie zawiadomić o katastrofie policję oraz prokuratora, jak również inwestora, inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta obiektu budowlanego, jeżeli katastrofa nastąpiła w trakcie budowy.

Niezbędna komisja

Organ nadzoru budowlanego, niezwłocznie po otrzymaniu informacji o zaistnieniu katastrofy budowlanej ma obowiązek niezwłocznie powołać komisję w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia bezpieczeństwa ludzi lub mienia oraz niezwłocznie zawiadomić o katastrofie budowlanej właściwy organ nadzoru budowlanego wyższego stopnia oraz głównego inspektora nadzoru budowlanego.

W skład komisji powinni wchodzić: przedstawiciel właściwego organu jako przewodniczący, przedstawiciele innych zainteresowanych lub właściwych rzeczowo organów administracji rządowej, przedstawiciele samorządu terytorialnego, a także, w miarę potrzeby, rzeczoznawcy lub inne osoby posiadające wymagane kwalifikacje zawodowe.

Do udziału w czynnościach komisji mogą być wezwani inwestor, właściciel lub zarządca oraz użytkownik obiektu budowlanego, projektant, przedstawiciel wykonawcy i producenta wyrobów budowlanych, osoby odpowiedzialne za nadzór nad wykonywanymi robotami budowlanymi.

Uporządkowanie terenu

Po zakończeniu prac komisji właściwy organ niezwłocznie wydaje decyzję określającą zakres i termin wykonania niezbędnych robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia obiektu budowlanego do czasu wykonania robót doprowadzających obiekt do stanu właściwego.

—Łukasz Bernatowicz, radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii Prawnej Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp. p.

—Piotr Rożański, aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp. p.