W procesie pracy obowiązują pewien porządek i organizacja, których każdy pracownik powinien przestrzegać, choćby ze względu na bezpieczeństwo własne i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy. Niektóre zachowania podwładnych mogą jednak ten ład naruszać.
Za złamanie firmowej dyscypliny pracownik ponosi odpowiedzialność porządkową. Pracodawca ma prawo ukarać go naganą, upomnieniem, a nawet sankcją pieniężną.
[srodtytul]Lista zamknięta[/srodtytul]
[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]Kodeks pracy[/link] w art. 108 wymienia enumeratywnie rodzaje przewinień, za które grozi kara finansowa. Jest to lista zamknięta. I tak może być nałożona za:
- nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych,
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub
- spożywanie alkoholu w czasie pracy
Kara pieniężna zarówno za jedno przewinienie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, [b]nie może przekraczać wysokości jednodniowego wynagrodzenia[/b] pracownika, a łącznie kary nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu ewentualnych innych przymusowych potrąceń, wynikających z kodeksu pracy.
Wpływów z kar pieniężnych pracodawca nie może przeznaczyć na własne potrzeby, lecz na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
[srodtytul]Jak ekwiwalent[/srodtytul]
Wynagrodzenia (a także odszkodowania i inne należności) ustalane w wysokości wypłaty za jeden dzień lub ich wielokrotności oblicza się:
- dzieląc miesięczną kwotę obliczoną według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop przez współczynnik urlopowy, a następnie
- mnożąc przez liczbę dni pracy, za które to wynagrodzenie (odszkodowanie lub inna należność) jest ustalane.
Tak stanowi § 2a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C51CF260A98D46ED0ADCE6C050CEBF6E?id=73966]rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.)[/link].
[srodtytul]Rachunki po kolei[/srodtytul]
Podstawę kary pieniężnej szacujemy w zależności od rodzaju składników wynagrodzenia, jakie pracownik otrzymuje. Składniki miesięczne stałe uwzględniamy w wysokości należnej w miesiącu ukarania pracownika.
Natomiast zmienne składniki, przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż jeden miesiąc, wypłacone w okresie trzech miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc ukarania, uwzględnia się w średniej wysokości z tego okresu.
Te należne za okresy dłuższe niż jeden miesiąc przyjmujemy natomiast w przeciętnej wysokości z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc wymierzenia kary.
Tak ustaloną podstawę wymiaru kary trzeba podzielić przez obowiązujący w danym roku współczynnik urlopowy. W 2010 r. wynosi on 21,08.
Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wartość współczynnika ulega obniżeniu proporcjonalnie do części etatu.
[ramka][b]Przykład[/b]
W marcu pracodawca ukarał pracownika pełnoetatowego karą pieniężną za stawienie się do pracy w stanie wskazującym na spożycie alkoholu.
Wynagrodzenie tego zatrudnionego składa się ze stałej pensji zasadniczej wynoszącej 3500 zł, zmiennej miesięcznej premii regulaminowej oraz premii kwartalnej.
W okresie grudzień 2009 r. – luty 2010 r. wypłacono premie miesięczne w kwotach odpowiednio:
350 zł, 525 zł i 700 zł, a premie za cztery kwartały poprzedzające marzec wyniosły: 1600 zł, 1400 zł, 1800 zł i 1500 zł.
[b]KROK 1. Podstawa wymiaru z premii miesięcznych[/b]
(350 zł + 525 zł + 700 zł) : 3 = 525 zł
[b]KROK 2. Podstawa wymiaru z premii kwartalnych[/b]
(1600 zł + 1400 zł + 1800 zł + 1500 zł) : 12 = 525 zł
[b]KROK 3. Podstawa wymiaru ze wszystkich elementów płacowych[/b]
3500 zł + 525 zł + 525 zł = 4550 zł
[b]KROK 4. Wartość jednodniowego wynagrodzenia i kary[/b]
4550 zł : 21,08 = 215,84 zł
Tyle też maksymalnie może wynosić kara pieniężna.[/ramka]
[srodtytul]Według ustalonej kolejności[/srodtytul]
Według art. 87 § 1 k.p. bez zgody pracownika potrąceniom z wynagrodzenia netto (po odliczeniu składek na ZUS i zaliczki na podatek) podlegają tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108.
[b]Potrąceń dokonujemy w takiej kolejności, w jakiej zostały w kodeksie pracy wymienione.[/b]
Ponieważ finansowe kary porządkowe zajmują ostatnie miejsce, możemy je potrącić dopiero po ujęciu wcześniejszych należności, jeśli jest ich zbieg. I musimy przy tym zachować kwotę wolną od potrąceń (nie ma jej tylko przy alimentach).
[srodtytul]Kwota wolna[/srodtytul]
Przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p. wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości 90 proc. ustawowego minimum, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych. W 2010 r. jest to 885,74 zł (przy podstawowych kosztach uzyskania przychodów [KUP] i z 1/12 kwoty zmniejszającej podatek).
[ramka][b]Przykład[/b]
Pracownik pełnoetatowy zarabia miesięcznie 1317 zł brutto, a więc tyle, ile wynosi wynagrodzenie minimalne za pracę w 2010 r.
Kwota netto wynagrodzenia wynosi więc 984,15 zł (podstawowe KUP i kwota wolna zmniejszająca podatek).
Dniówka z tytułu kary pieniężnej nałożonej na pracownika to 62,48 zł (1317 zł : 21,08).
Po potrąceniu kary z pensji pracownika zostanie mu do wypłaty 921,67 zł (984,15 zł – 62,48 zł), czyli więcej niż wynosi kwota wolna od potrąceń.[/ramka]
[srodtytul]Górny pułap[/srodtytul]
Granicą potrącenia łącznych kar za więcej niż jedno przewinienie jest kwota stanowiąca 10 proc. wynagrodzenia netto pracownika, po dokonaniu potrąceń należności z art. 87 § 1 pkt 1 – 3 k.p.
[ramka][b]Przykład[/b]
Pracownik w marcu popełnił dwa przewinienia z art. 108 k.p., za które pracodawca postanowił ukarać go finansowo. Wynagrodzenie netto pracownika za marzec wyniosło 2438,50 zł.
Pracownik ma zajęcie komornicze z tytułu alimentów.
Granicą potrącenia jest tu trzy piąte wynagrodzenia, a więc 1463,10 zł.
Po odjęciu alimentów pozostaje mu do wypłaty 975,40 zł. Zatem, pracownika można obciążyć łączną karą za oba przewinienia nie wyższą niż 97,54 zł (975,40 zł x 10 proc.).
Jednak całej tej kwoty kary nie można pracownikowi zabrać ze względu na kwotę wolną od potrąceń.
Po potrąceniu całej kary pracownik otrzymałby do ręki 877,86 zł, czyli mniej niż kwota wolna.
Dlatego maksymalnie na poczet kar można mu odjąć 89,66 zł (975,40 zł – 885,74 zł).[/ramka]