Jest remis w sądowych sporach podatników z fiskusem o odmowę wydania opinii zabezpieczających. W piątek Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w drugiej tego typu sprawie przyznał rację spółce. Pierwszy spór o unikanie opodatkowania wcześniej wygrał fiskus. Najnowsze rozstrzygnięcie WSA nie pozostawia złudzeń: fiskus musi się bardziej postarać, żeby odmówić wydania opinii zabezpieczającej.

Porządki w biznesie

W spornej sprawie chodziło o ocenę restrukturyzacji w firmie budowlanej. Trójka wspólników po 30 latach działalności postanowiła przygotować firmę do przejęcia jej sterów przez młodsze pokolenie i zaplanowała przekształcenie spółki z o.o. w komandytową. Żeby zminimalizować ryzyko narażenia się na zarzut, że wybrany model restrukturyzacji to unikanie opodatkowania, wystąpili o wydanie tzw. opinii zabezpieczającej.

Od wejścia w życie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania fiskus może bowiem zakwestionować działania podatnika, jeśli uzna, że miały one na celu przede wszystkim osiągnięcie korzyści podatkowej. Podatnik za 20 tys. zł może wystąpić z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej. Na tę dość kosztowną „polisę" zdecydowała się właśnie spółka. Wyjaśniła, że z dotychczasowej spółki z o.o. wydzielono do nowo powstałych spółek z o.o. dwie zorganizowane części przedsiębiorstwa. Finalnie miała powstać spółka komandytowa. Z wniosku wynikało, że restrukturyzacja da korzyść podatkową w postaci braku opodatkowania wartości kapitału zakładowego i zapasowego powstałego w wyniku przeniesienia na spółkę z o.o. zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Jednak podkreślono w nim, że nie jest to główny cel przekształceń. Sposób restrukturyzacji ma na celu zabezpieczenie interesów firmy, a jego ramy wytyczają reguły narzucone przez prawo spółek handlowych.

Ta argumentacja nie przekonała urzędników. Szef Krajowej Administracji Skarbowej odmówił wydania opinii. W jego ocenie utworzenie jednej ze spółek z o.o. w celu przejęcia działu zarządzania majątkiem było działaniem sztucznym i dokonanym przede wszystkim w celu osiągnięcia korzyści podatkowej.

Spółka zaskarżyła odmowę i wygrała. W pierwszej kolejności warszawski WSA odniósł się do tego, kiedy szef KAS wydaje, a kiedy odmawia opinii zabezpieczającej. Nie miał wątpliwości, że rozwiązania są dwa: szef KAS wydaje opinię, jeśli klauzula nie ma zastosowania w danej sprawie lub odmawia jej wydania. Nie może posłużyć się rozwiązaniem pośrednim, czyli odmówić, bo klauzula może mieć potencjalnie zastosowanie w sprawie. W ocenie sądu, gdyby przystać na taką opcję, podatnik nie wiedziałby, czy ma do niego zastosowanie klauzula, czy nie. To pozbawiałoby pewności, a nie taka jest idea opinii zabezpieczającej.

Unikanie opodatkowania jest nową instytucją. Wprowadzając ją, ustawodawca przewidział formę zabezpieczenia zwłaszcza dla podatników, którzy planują pewne rozwiązania przed niebezpieczeństwem zastosowania do nich klauzuli. Jest to o tyle istotne, że podatnicy dokonują czynności zgodnych z prawem. Dlatego wydanie i odmowa opinii musi być jednoznaczna.

WSA podkreślił, że szef KAS w sposób szczególny powinien analizować cele ekonomiczne i gospodarcze, żeby ocenić, że miały one mniejsze znaczenie niż korzyść podatkowa. Odmawiając wydania opinii, musi przeanalizować owe cele ekonomiczne i gospodarcze, na które wskazuje podatnik, a do tego wykazać, dlaczego uznaje je za mało istotne. Ta analiza powinna być rzetelne. W spornej sprawie takiej analizy zdaniem WSA zabrakło.

Chodzi o pewność

Przy czym, jak podkreślał sędzia Radosław Teresiak, nie chodzi o to, czy cele ekonomiczne i gospodarcze przekonują czy nie KAS, tylko czy w zestawieniu z osiągniętą korzyścią podatkową są one mało istotne, czy nie. A to dlatego, że w tym kontekście trzeba oceniać też przesłankę sztuczności danej czynności. Zwłaszcza że samo utworzenie czy połączenie spółki to działania legalne, które nie mają charakteru sztucznego. Sąd odniósł się też do pojęcia korzyści podatkowej. W jego ocenie fiskus musi precyzyjnie wskazać, kto w jakim momencie i – ze względu na ustawowy limit 100 tys. zł, od którego zastosowanie ma klauzula – w jakiej wysokości ją otrzymał.

Radości z takiego rozstrzygnięcia nie kryje pełnomocnik skarżący, doradca podatkowy Michał Wojtas z kancelarii EOL. W jego ocenie sporna sprawa pokazała, że rozumienie przepisów umożliwiających podatnikom zabezpieczenie się w planowanych działaniach restrukturyzacyjnych, które tylko w przepisach podatkowych są obudowane wieloma klauzulami o unikaniu opodatkowania, jest nie tylko maksymalnie profiskalne, lecz także sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.

– Procedura jest droga i wymaga przekazania całości informacji o podmiocie, planowanych czynnościach i wielu historycznych danych finansowych i strategicznych. Liczymy, że ten wyrok będzie krokiem milowym w zmianie podejścia fiskusa do wniosków o wydanie opinii zabezpieczających – mówi Wojtas. Wyrok nie jest prawomocny. ©?

sygnatura akt: III SA/Wa 2354/17

Opinia

Artur Nowak, radca prawny, partner w kancelarii DZP Domański Zakrzewski Palinka

Komentowane orzeczenie dowodzi, że przepisy o wydawaniu opinii zabezpieczających, jak i sama klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania budzą wiele wątpliwości, a kształtowanie praktyki ich stosowania zajmie kilka najbliższych lat. Wydaje się, że procedura wydawania opinii zabezpieczających została ukształtowane w sposób niewystarczający, w szczególności przez wyłączenie stosowania zasady prawdy obiektywnej przy ocenie zebranych przez szefa KAS materiałów. Jeszcze bardziej dziwi wyłączenie stosowania w procedurze wydawania opinii zabezpieczających zasady ochrony zaufania podatnika do organów podatkowych, która obecnie ma zastosowanie w zasadzie we wszystkich procedurach podatkowych. Dobrze zatem, że sąd zwrócił uwagę na konieczność dokonania przez szefa KAS szczegółowej i precyzyjnej analizy w zakresie tych elementów sprawy, które mogą przemawiać za zastosowaniem przepisów o klauzuli do transakcji, o którą pyta podatnik.