Obciążenie tego typu może dotyczyć nieruchomości wykorzystywanych na cele mieszkaniowe, jak i na prowadzenie działalności gospodarczej. Strony powinny pamiętać, że możliwy jest wybór trybu, na podstawie którego urządzenia zostaną posadowione.
Wybór należy do przedsiębiorcy. Może on wybierać pomiędzy ustanowieniem służebności przesyłu na podstawie kodeksu cywilnego a ograniczeniem własności nieruchomości na podstawie art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Warto wiedzieć, jakie mogą być konsekwencje obu decyzji.
Ustanowienie służebności przesyłu powoduje, że nieruchomość na której są lub w przyszłości znajdą się urządzenia przesyłowe lub która może być wykorzystywana w inny sposób w celu eksploatacji tych urządzeń obciążona zostaje specjalnym ograniczonym prawem rzeczowym. Zakres służebności przesyłu może być odmienny. Najogólniej rzecz ujmując przedsiębiorca może najpierw posadowić na gruncie urządzenia, a potem je eksploatować (w tym dokonywać napraw i remontów). Nie oznacza to, że przedsiębiorca będzie na gruncie przebywać codziennie, ale gdy tylko okaże się to uzasadnione zakresem ustanowionej służebności – to zyska do tego prawo.
Jeżeli właściciel nieruchomości nie zgodzi się na ustanowienie służebności, przedsiębiorca ma prawo skierować sprawę do sądu. Musi wtedy powołać biegłych – geodetę, rzeczoznawcę majątkowego – co wydłuża postępowanie. Za służebność należy się odszkodowanie. Przy jej wyznaczaniu sąd nie kieruje się potrzebą możliwie najmniejszego obciążenia nieruchomości prywatnej, co zasadami współżycia społecznego, mając na uwadze interes społeczności lokalnej.
Natomiast na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami jedną z możliwych form wywłaszczenia jest ograniczenie prawa do dysponowania nieruchomością. Ograniczenie to następuje na podstawie decyzji administracyjnej starosty zezwalającej na ustanowienie na nieruchomości różnych urządzeń przesyłowych – ciągów drenażowych, przewodów do przesyłania lub dystrybucji). Za ograniczenie własności nieruchomości właścicielowi przysługuje odszkodowanie. Pamiętać trzeba, że przed rozpoczęciem postępowania przedsiębiorca musi złożyć właścicielowi ofertę polubownego załatwienia sprawy. Takie postępowanie może być przeprowadzone tylko przed posadowieniem urządzeń. Występuje więc tu różnica między nim a ustanawianiem służebności przesyłu – które może nastąpić także po posadowieniu urządzeń. Ograniczenie własności nieruchomości w trybie ustawy o gospodarce nieruchomościami musi być oparte na treści miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego i w większości przypadków przebiega szybciej niż ustanawianie służebności przesyłu. Ze względu na to, że stanowi jeden z rodzajów wywłaszczenia, znajdują do niego zastosowanie wytyczne, zgodnie z którymi ograniczanie własności nieruchomości może nastąpić tylko, gdy jest to konieczne w związku z realizacją celu publicznego. Musi odbywać się w możliwie najmniej szkodliwy dla właściciela nieruchomości sposób.
Maciej J. Nowak radca prawny
