W przypadku utraty płynności finansowej lub innego kryzysu silnie oddziałującego na kondycję firmy, przedsiębiorcy i menedżerowie najczęściej starają się radzić sobie samemu lub korzystać z pomocy wewnętrznych służb finansowo-prawnych. Jak pokazuje praktyka, wyjście w ten sposób z impasu udaje się tylko nielicznym. Za najczęstszy powód upadłości uznaje się „czynni- ki zewnętrzne", a nie brak praktycznego doświadczenia w procesach restrukturyzacyjnych. Natomiast według badań głównym problem jest spóźniona i bierna postawa przedsiębiorców wobec kryzysu. Wiele osób uważa, iż wystarczy intuicja i ewentualnie przeczytanie przepisów upadłościowych, by poradzić sobie w trudnej sytuacji. Restrukturyzacja to złożone zagadnienie i dlatego należy korzystać z wiedzy specjalistów. W sytuacji zagrożenia upadłością przedsiębiorcy nie powinni eksperymentować, błędy mogą być nieodwracalne i kosztowne.

Druga szansa dla biznesu

Polityka nowej szansy i ściśle związane z nią prawo restrukturyzacyjne to dwa duże kroki w kierunku zmiany filozofii podejścia do niewypłacalności. To zmiana kultury likwidacji na kulturę restrukturyzacji. Ideą wprowadzenia nowych przepisów jest usprawnienie procedur umożliwiających ratowanie zagrożonych firm i zwiększenie ich efektywności. W myśl nowej filozofii przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z procedur naprawczych, których dobór warunkują sytuacja i cel zmian w firmie. Co więcej, aby w pełni korzystać z nowych narzędzi restrukturyzacji, ustawodawca zadbał o odpowiednie wsparcie techniczne przedsiębiorców. Jest nim wprowadzenie profesjonalnego uczestnika procesu restrukturyzacji – doradcy restrukturyzacyjnego. To on będzie projektować, wdrażać i kontrolować architekturę restrukturyzacji oraz wspierać procesy negocjacji i zawarcie układu z wierzycielami. Dokładny zakres działalności doradcy określają poszczególne procedury naprawcze, a wśród nich:

- postępowanie o zatwierdzenie układu,

- przyśpieszone postępowanie układowe,

- postępowanie układowe oraz

- postępowanie sanacyjne.

Nowa profesja

Usługi doradcze w zakresie restrukturyzacji będzie mogła świadczyć osoba fizyczna, jak również spółka prawa handlowego. Ideą powołania korpusu ekspertów jest kompleksowe wsparcie przedsiębiorców, których firmy znalazły się na krawędzi niewypłacalności. Delegowane do tego zostały osoby posiadające aktualną licencję zawodową syndyka, a specjalizujące się w postępowaniach układowych i naprawczych. Jest to grupa zawodowa, która od dawna realizuje zadania restrukturyzacyjne, często w postępowaniach pozasądowych, ale również i tych nadzorowanych przez sąd (układowe i naprawcze). Istotna jest więc informacja, że nie jest to zupełnie nowo stworzona grupa zawodowa teoretyków.

W rzeczywistości doradca restrukturyzacyjny jest wyspecjalizowaną i wyodrębnioną spośród istniejących zawodów profesją. Dotychczasowi praktycy restrukturyzacji, dysponujący bogatym doświadczeniem zawodowym (z pogranicza prawa, ekonomii, finansów i zarządzania), wnosili istotną wartość dodaną stanowiąca przewagę w stosunku do teoretyków tego zawodu – tj. stricte prawników, ekonomistów czy księgowych. Wyspecjalizowana grupa zawodowa z interdyscyplinarną wiedzą i doświadczeniem praktycznym z zakresu skutecznego prowadzenia restrukturyzacji powinna wypracować wzrost zaufania do nowego zawodu, którego misją jest pomoc przedsiębiorcom.

Skuteczny doradca restrukturyzacyjny to wyspecjalizowany, biegły w niuansach praktyk zawodu, który fachowo dokonuje oceny i diagnozy stanu faktycznego. Dosto- sowuje odpowiedni rodzaj restrukturyzacji, wskazuje możliwości przebudowy, redukcji czy transformacji spółki, a także wie, w jaki sposób i z jakiego źródła pozyskać środki finansowe na ratowanie firmy. To on sporządzi właściwy wniosek restrukturyzacyjny, na podstawie którego sąd wyda zgodę na wdrożenie procesu naprawczego. Dziś wiele wniosków jest oddalanych przez sąd właśnie ze względu na rażące błędy formalne lub nieodpowiednie, życzeniowe propozycje układowe. Pomoc doradcy może być istotną, praktyczną pomocą dla przedsiębiorców, wsparciem moralnym i wizerunkowym, a poniekąd gwarantem zaufania – w efekcie czego uda się zrestrukturyzować, a więc uratować przed likwidacją wiele firm.

Wyzwanie dla wszystkich

Nowa regulacja to wyzwanie dla przedsiębiorców, wymiaru sprawiedliwości, ale również samych doradców. Wejście na rynek doradców restrukturyzacyjnych zweryfikuje kompetencje osób posiadających dotychczasową licencje syndyka, co jednocześnie oznacza, że nie wszyscy z licencją będą doradzać w sprawach restrukturyzacji. W obecnym środowisku syndyków dostrzega się już zjawisko polaryzacji. Część osób nie chce, nie zamierza lub nie czuje się na siłach wykonywać funkcji doradcy restrukturyzacyjnego, a po wejściu w życie ustawy zamierzają nadal zajmować się tylko upadłościami. Istnieje jednak grupa, która posiada licencje i przygotowuje się do nowego zakresu działań na niwie skutecznej, profesjonalnej restrukturyzacji.

Zauważyć należy jeszcze fakt, iż już obecnie syndyk, ale i w przyszłości również doradca restrukturyzacyjny, będzie zawodem zaufania publicznego, którego misją jest troska i wsparcie realizacji interesu publicznego. Stąd też szeroki zakres kompetencji, którymi już dziś musi posługiwać się specjalista w tej dziedzinie. Wedle nowej ustawy zadania dotychczasowych syndyków poszerzono o doradztwo restrukturyzacyjne, a więc pomoc w pozyskiwaniu finansowania, ustalanie kierunku strategicznych zmian, restrukturyzację kosztów oraz negocjacje z wierzycielami. Zawód doradcy restrukturyzacyjnego będzie więc zbiorem kompetencji interdyscyplinarnych, związanych z przekrojową wiedzą oraz doświadczeniem we wszystkich aspektach funkcjonowania przedsiębiorstwa, w tym zwłaszcza otoczenia ekonomicznego i prawnego.

Pozytywne jest to, iż znaczna część osób z licencją syndyka, już na etapie początkowej fazy prac nad ustawą zauważała konieczność podnoszenia własnych kwalifikacji. Krajowa Izba Syndyków (od nowego roku Krajowa Izba Doradców Restrukturyzacyjnych), Stowarzyszenie Praktyków Restrukturyzacji oraz Instytut Allerhanda w Krakowie od dawna podejmują wspólne działania, prowadząc m.in. cykliczne szkolenia, konferencje i seminaria dla swoich członków.

Podaż usług konsultingowych

Szczególnym rozwiązaniem nowej ustawy jest nadanie przedsiębiorcom prawa do wyboru we własnym zakresie doradcy restrukturyzacyjnego, dotychczas bowiem syndyka delegował niezawiśle sąd. Podobnie jak w przypadku usług prawnych, dłużnik lub wierzyciel będą mogli sami zdecydować o wyborze swojego doradcy do danej sprawy. Nowy porządek sprzyja więc rozwojowi konkurencji i profesjonalizacji zawodu. Prym będą wiedli najlepsi w branży, którzy najskuteczniej będą pomagać firmom. Zatem to rynek zweryfikuje doświadczenia doradców, a przedsiębiorcy skorzystają z ich usług według własnego uznania. Nadanie komercyjnego charakteru działalności doradców restrukturyzacyjnych będzie kształtować większą staranność wykonywania zawodu, co również pozytywnie wpłynie na zakres świadczonych usług.

Profesjonalizacja zawodu doradcy restrukturyzacyjnego przejawia się również w kontekście konsolidacji firm świadczących tego rodzaju usługi. Dotychczas w większości przypadków syndycy działali jednoosobowo, a z rzadka jedynie w ramach kancelarii jako zarejestrowanej jednoosobowej działalności gospodarczej. Od niedawna jednak śladem wzorców światowych – widzimy trend zrzeszania się specjalistów w większe organizacje, np. spółki prawa handlowego, które posiadając wspólny know-how, kulturę organizacyjną i wewnętrzną kontrolę korporacyjną – będą oferować szerszy zakres wyspecjalizowanych usług oraz będą działać w skali całego kraju, co może się okazać szczególnie istotne np. dla firm sieciowych, ale i mniejszych przedsiębiorstw zależnych, np. od instytucji finansujących z Warszawy, a prowadzących w terenie zakłady produkcyjne. Już w tej chwili mamy na rynku kilka większych, profesjonalnych kancelarii doradztwa restrukturyzacyjnego. Warto przy tym zwrócić uwagę, aby wybrać doradcę, który zaoferuje usługi nie tylko w zakresie konsultingu i projektowania architektury restrukturyzacyjnej, ale również wdrożenia i przeprowadzenia całego procesu restrukturyzacji. Tworzenie spółek restrukturyzacyjnych, których przewagą konkurencyjną będzie wymiana potencjału wiedzy i doświadczenia to nowy ład na rynku usług doradztwa restrukturyzacyjnego. Korzyści tego rozwiązania odczują w szczególności klienci, czyli przedsiębiorcy.

—Maciej Roch Pietrzak

Jak to było

Ewolucja i profesjonalizacja zawodu doradcy zarówno na kanwie dotychczasowych przepisów jak i nowej ustawy jest zjawiskiem nieuniknionym, a zarazem naturalnym procesem rozwoju tej profesji, zapoczątkowanym w 2003 r. ustawą – Prawo upadłościowe i naprawcze. Kontynuowaną ustawą o licencji syndyka z 2007 r. i rozwijaną ustawami – Prawo restrukturyzacyjne oraz o licencji doradcy restrukturyzacyjnego z 2015 r. To w 2007 r. wiele osób pełniących funkcje syndyka zostało zweryfikowanych w trybie egzaminu przed komisją egzaminacyjną Ministerstwa Sprawiedliwości. Był to moment, w którym ta zawodowa grupa przeszła daleko idącą przemianę. Zwiększył się zakres obowiązków, ale również wymagania względem prowadzonych spraw. Dziś od syndyków wymagane jest nie tylko umiejętne zarządzanie majątkiem zadłużonego. Jego celem jest również przeprowadzenie głębokiego procesu zmian w firmie, który zaspokoi wierzycieli, ale przede wszystkim pozwoli mimo upadłości utrzymać zakład w ruchu – czego doskonałym przykładem mogą być choćby Huta Krosno czy zakłady Autosan.

Zdaniem autora

Maciej Roch Pietrzak, doradca restrukturyzacyjny, prezes PMR Restrukturyzacje

Korzystne prawo dla przedsiębiorców

Zmiany w prawie upadłościowym oraz prawo restrukturyzacyjne oznaczają nowe możliwości w zakresie ochrony polskich firm. Reorganizacja systemu prawa i sądownictwa to ukłon w stronę przedsiębiorców, którzy dzięki nowym regulacjom będą mogli szybciej i skuteczniej usprawnić działanie własnych firm. Dotychczas postępowania naprawcze i układowe stanowiły znikomy procent ogółu postępowań upadłościowych. Były stygmatyzujące, a firmy korzystały z nich niechętnie, ponieważ utrudniały dalsze funkcjonowanie w obrocie gospodarczym. Nowe prawo to szansa na zmianę postrzegania polskich przedsiębiorców, którzy wzorem zachodnich firm częściej będą się decydować na korzystanie z postępowań naprawczych jako procedur ułatwiających i uszlachetniających firmę.

Dzięki nowym regulacjom i możliwościom współpracy z ekspertami zagrożone firmy skuteczniej będą radzić sobie z problemami. Wierzę, że umiejętne stosowanie nowych możliwości przyniesie wiele pożytecznych zmian, usprawni postępowania restrukturyzacyjne, a tym samym uratuje wiele firm przed bankructwem, wspierając gospodarkę kraju i chroniąc miejsca pracy. Szczególnie cenne może się okazać wsparcie doradców na przedsądowym etapie. Profesjonalne wsparcie praktyków restrukturyzacji z pewnością wpłynie na poprawę tej sytuacji, szczególnie w sektorze małych i średnich firm.