Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 26 lutego 2014 r., III CZP 112/13.

Sąd rejonowy zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 6 kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) w związku z niewykonaniem przez pełnomocnika wnioskodawców zarządzenia dotyczącego wskazania osób zainteresowanych, tj. spadkobierców właścicieli nieruchomości objętej wnioskiem, ujawnionych w księdze wieczystej.

Zażalenie wnioskodawczyni i uczestników na to postanowienie zostało przez sąd odrzucone, gdyż skarżący nie uiścili w terminie należnej opłaty, przy czym jednocześnie sąd rejonowy oddalił wniosek wnioskodawczyni i uczestników o rozłożenie należności z tytułu opłaty na raty.

Wnioskodawczyni i uczestnicy zaskarżyli zażaleniem postanowienie o odmowie rozłożenia należności z tytułu opłaty sądowej na raty, w związku z czym sąd wezwał skarżących do uiszczenia opłaty od zażalenia, a następnie – postanowieniem – odrzucił to zażalenie, stwierdziwszy, że należna opłata nie została uiszczona. W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawczyni i uczestnicy zarzucili, że należną opłatę uiścili w ustawowym terminie, tj. 8 marca 2013 r., co potwierdzili przedstawiając kopię dowodu wpłaty, z którego wynika przekazanie w tym dniu na rachunek sądu rejonowego – za pośrednictwem placówki Poczty Polskiej S.A. – 400 zł. Uznanie sądowego rachunku bankowego tą kwotą nastąpiło 12 marca 2014 r., a więc po upływie terminu ustawowego.

Rozpoznając to zażalenie, sąd okręgowy powziął poważne wątpliwości co do momentu, w którym należy opłatę sądową uznać za uiszczoną, i przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia.

Sąd Najwyższy uznał, że datą uiszczenia opłaty sądowej na rachunek bankowy sądu wnoszonej w postaci wpłaty gotówkowej w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego – Poczty Polskiej S.A. – jest data przyjęcia tej wpłaty, a nie data zlecenia przelewu przez operatora lub data uznania rachunku bankowego prowadzonego dla sądu. W tym wypadku zatem opłata sądowa uiszczona została w dniu 8 marca 2013 r.

Marta Skurska, radca prawny w gliwickim biurze Rödl & Partner

Pojęcie „operatora wyznaczonego" stanowi w procedurze cywilnej novum, które zastąpiło dotychczas stosowane pojęcie „pocztowego operatora publicznego". Zmiana wynika z ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, która weszła w życie 1 stycznia 2013 r. Z tą datą nastąpiły również odpowiednie zmiany w k.p.c. – np. w art. 165 § 2 k.p.c., zgodnie z którym oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (...) jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu. Operatorem wyznaczonym jest operator pocztowy obowiązany do świadczenia usług powszechnych, a jego obowiązki przez okres trzech lat – do 1 stycznia 2016 r. – pełni z mocy ustawy przedsiębiorstwo Poczta Polska S.A. (art. 178 ust. 1 prawa pocztowego).

W praktyce usługa polegająca na przyjęciu przez operatora wyznaczonego wpłaty gotówkowej w celu przekazania jej na wskazany rachunek bankowy polega na tym, że operator ten przyjmuje wpłatę określonej kwoty w gotówce, a następnie kwotą tą uznawany jest rachunek bankowy wskazany przez wpłacającego (w tym wypadku sądu). Przy uiszczaniu opłat sądowych taką formę płatniczą uznać należy za dopuszczalną, zgodnie bowiem z § 2 ust. 1 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych opłaty sądowe w sprawach cywilnych uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów właściwego sądu albo w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków opłaty sądowej. Ustawodawca nie przewidział zatem żadnych ograniczeń co do bezgotówkowych form transferu pieniędzy. Nie odpowiada jednak na pytanie, czy datą uiszczenia opłaty sądowej przy wykorzystaniu usługi polegającej na przyjęciu przez operatora wyznaczonego wpłaty gotówkowej w celu przekazania jej na wskazany rachunek bankowy sądu jest data wpłaty dokonanej gotówką w placówce operatora, czy też data uznania rachunku bankowego sądu. Regulacji w tym zakresie nie zawiera także ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ani tym bardziej k.p.c. Wobec tego komentowana uchwała wypełnia swoistą lukę prawną – i co warte podkreślenia – w sposób przyjazny dla stron i ich pełnomocników procesowych.

Warto zwrócić uwagę na utrwalone stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w razie uiszczenia opłaty sądowej przelewem bankowym datą jej uiszczenia jest data przyjęcia polecenia przelewu przez bank, a nie data uznania rachunku prowadzonego dla sądu (przy założeniu, że kwota przelewu miała pokrycie na rachunku wpłacającego) (uchwały SN z 16 grudnia 1983 r., III PZP 47/83 i z 25 czerwca 2003 r., III CZP 28/03). A zatem trudne do uzasadnienia byłoby rozróżnienie uiszczenia opłaty sądowej w formie przelewu bankowego i uiszczenie jej przy wykorzystaniu usługi operatora wyznaczonego, polegającej na przyjęciu przez niego określonej wpłaty gotówkowej celem przekazania jej na rachunek prowadzony dla sądu. Wprowadziłoby to niepotrzebną dezorientację stron co do sposobów uiszczania należnych opłat sądowych oraz związanych z tym skutków. Tym samym uchwała porządkuje kwestię dokonywania opłat sądowych, wspierając również postulaty zawarte w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, która w art. 9 pkt 1) wymaga, aby regulacje dotyczące sposobu uiszczania opłat sądowych konstruowane były w taki sposób, ażeby rozstrzyganie ewentualnie powstających na tym polu wątpliwości interpretacyjnych następowało ze szczególnym uwzględnieniem interesów osób wnoszących opłatę sądową. Stanowisko SN zawarte w komentowanej uchwale zasługuje na aprobatę, niemniej optować należy za wyraźnym i jednoznacznym ustawowym unormowaniem skutków procesowych uiszczania opłat sądowych.