Sąd Najwyższy o ocenie przeliczania kredytów walutowych

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 marca 2015 r. (IV CSK 362/14).

Powodowie zawarli w 2006 r. z pozwanym bankiem umowę kredytu na cele mieszkaniowe. Został on udzielony i wykorzystany w złotych. W świetle umowy był jednak kredytem denominowanym na franki szwajcarskie (CHF), co oznacza, że po jego wykorzystaniu kwota kredytu (transzy kredytu) była przeliczana ze złotych na CHF i od tego momentu saldo kredytu wyrażone było w tej walucie. Również spłata kredytu odbywała się na analogicznych zasadach, jednak przeliczenie odbywało się z CHF na złote.

Powodowie wystąpili z żądaniem uznania za niedozwolone postanowień umowy kredytu odnoszących się do ustalanego przez bank sposobu przeliczania zadłużenia według kursu CHF.

Sąd okręgowy uznał, że powodowie mają interes prawny w rozumieniu art. 189 kodeksu postępowania cywilnego do wystąpienia z roszczeniem określonym w pozwie. Do takiej konkluzji doprowadziła sąd analiza przesłanek uznania zakwestionowanych przez nich postanowień umowy za niedozwolone w świetle art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego (k.c.). Zdaniem sądu powodowie wykazali, że ani postanowienia umowy, ani ogólne warunki umowy nie wskazują sposobu, w jaki pozwany będzie dokonywał przeliczeń.

Na skutek apelacji pozwanego sąd apelacyjny oddalił powództwo, uznając, że spór dotyczy związania stron postanowieniami umownymi, w których znajdują się odesłania do ogólnie ujętej „Tabeli kursów". Nowelizacja prawa bankowego z 29 lipca 2011 r. (dalej: nowela) wprowadziła obowiązek określenia przez strony szczegółowych zasad ustalania kursu wymiany walut mających zastąpić wskazane tabele. W razie niewywiązania się przez pozwanego z obowiązku nałożonego nowelą po stronie kredytobiorcy powstaje roszczenie o zobowiązanie banku do zawarcia umowy o treści uwzględniającej rozwiązanie przewidziane w art. 69 ust. 2 pkt 4a prawa bankowego. Zdaniem sądu ustalenie zasad spłaty kredytu w części niespłaconej może w sposób pośredni wywrzeć skutki w odniesieniu do spłaconych rat. Powodowie mogli bowiem dokonywać spłat w wyższej wysokości niż ustalona przy zastosowaniu rozwiązań przewidzianych nowelą, co mogło doprowadzić do nadpłaty. W takiej sytuacji ich interes prawny może być w całości zaspokojony w drodze powództwa o świadczenie.

Powodowie wnieśli skargę kasacyjną, którą Sąd Najwyższy oddalił, uznając, że nowela prawa bankowego wyłączyła abuzywność postanowień umownych zawierających niejasne reguły przeliczania należności kredytowych zarówno na przyszłość, jak i w odniesieniu do wcześniej zawartych umów w części, która pozostała do spłacenia. W odniesieniu do części kredytu spłaconego, nawet jeśli sposób przeliczania nie był jasny, to z chwilą dokonania spłaty został skonkretyzowany. W rezultacie niedozwolony charakter tych postanowień został wyeliminowany.

Karolina Sieraczek, radca prawny we wrocławskim biurze Rödl & Partner

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. W odniesieniu do pojęcia „interes prawny" przyjmuje się, że jest to obiektywna, czyli wywołana rzeczywistą koniecznością ochrony określonej sfery prawnej, potrzeba uzyskania przez powoda odpowiedniej treści wyroku. Interes prawny występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stosunku prawnego lub prawa wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich kwestionowania lub naruszenia, zatem gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia wynikająca z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód (wyroki SN: z 14 lipca 1972 r., III CRN 607/71, i z 22 września 1999 r., I PKN 263/99, oraz uchwała SN z 14 marca 2014 r., III CZP 121/13).

Ideą dokonania zmiany prawa bankowego nowelą z 29 lipca 2011 r. było utrzymanie funkcjonujących na rynku kredytów denominowanych według nowych zasad. Do prawa bankowego został wprowadzony m.in. art. 69 ust. 2 pkt. 4a, zgodnie z którym umowa kredytu powinna określać w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych, oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

W myśl art. 4 noweli w przypadku kredytów lub pożyczek pieniężnych zaciągniętych przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę przed dniem wejścia jej w życie (co nastąpiło 26 sierpnia 2011 r.) ma zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej części kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia. W tym zakresie bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Ustawodawca wprowadził tym samym narzędzie prawne pozwalające wyeliminować z obrotu postanowienia umowne zawierające niejasne reguły przeliczania należności kredytowych zarówno na przyszłość, jak i w odniesieniu do wcześniej zawartych umów w części, która pozostała do spłacenia. Zatem abuzywność tych postanowień została w powyższym zakresie usunięta. W takiej sytuacji po stronie powodowej brak interesu prawnego w wytoczeniu powództwa.

W przypadku części kredytu, która została już spłacona, sytuacja kształtuje się odmiennie. Rozwiązania wprowadzone nowelą nie obejmują bowiem spłaconych należności. Jednak częściowa spłata kredytu odbyła się według konkretnych zasad. Powodowie dokonali spłaty przy zastosowaniu określonego sposobu przeliczania. Nawet jeżeli był on niejasny według treści zaskarżonych postanowień umownych, to z chwilą dokonania spłaty został skonkretyzowany. W rezultacie niedozwolony charakter tych postanowień został wyeliminowany. Tym samym został usunięty stan niepewności, który mógłby usprawiedliwiać interes prawny powodów. Nie mieli więc oni interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie również w zakresie, który dotyczył spłaconej części kredytu.