Nawet najlepsze kontrakty handlowe, najlepiej wynegocjowane umowy i najsprawniejsi menedżerowie nie są w stanie zapewnić stuprocentowej gwarancji bezkonfliktowego prowadzenia biznesu. Większość tego typu konfliktów, niestety, kończy się sporem sądowym, który zazwyczaj oznacza długotrwały proces, dodatkowe koszty, stres i frustrację z niepewnego rozstrzygnięcia. Nie dziwi więc, że przedsiębiorcy coraz częściej interesują się alternatywnymi metodami rozwiązywania konfliktów, jak np. mediacją. Niejednokrotnie też w wyborze tej formy zakończenia sporu ogromną rolę odgrywa kwestia prestiżu, dobrego imienia i chęci zachowania, mimo wszystko, relacji biznesowych pomiędzy stronami konfliktu.

Nowa jakość w biznesie

Mediację definiuje się jako metodę rozwiązywania sporów w trybie szczególnego rodzaju negocjacji prowadzonych przez strony sporu przy pomocy neutralnej osoby mediatora. Do mediacji:

- może skierować sąd w ramach wytoczonego już postępowania,

- można zgłosić się prywatnie, jeszcze zanim zapadnie decyzja o pójściu do sądu.

Oba rodzaje mediacji łączy ważna kwestia proceduralna. Wypracowaną w ramach mediacji ugodę można potwierdzić przed sądem, co powoduje, iż ugoda nabiera mocy wyroku i po nadaniu klauzuli wykonalności, co jest jedynie formalnością, może być egzekwowana przez komornika.

Do podstawowych cech mediacji należą: jej dobrowolność, autonomia stron, neutralność i bezstronność mediatora, który jest wybierany i zwalniany przez strony oraz podlega ich instrukcjom. Wszystkie te elementy, w przypadku mediacji prywatnej reguluje precyzyjnie podpisana umowa z mediatorem, dająca stronom jasny obraz postępowania i reguł mediacji. Należy zaznaczyć, że mediator nie ma żadnych uprawnień władczych, tj. formalnie nie rozstrzyga sporu, ale ma za zadanie doprowadzić do zawarcia ugody stron.

Połowa sukcesu

Odpowiednio wykwalifikowany, profesjonalny mediator gospodarczy zwiększa szansę na sprawne i szybkie zawarcie ugody. Mediator często porównywany jest do arbitra czy nawet często błędnie do sędziego. Istotna różnica pomiędzy mediatorem a sędzią jest taka, że mediator nie rozstrzyga za strony sprawy, nie decyduje o losach sporu. W mediacji strony same podejmują decyzje. Mediator jest niezależnym uczestnikiem negocjacji prowadzonych pomiędzy stronami i w umiejętny sposób niejako nimi zarządza, przybliżając tym samym strony do pomyślnego rezultatu w postaci ugody. Ważne, żeby mediacje gospodarcze prowadzili odpowiednio przeszkoleni mediatorzy, osoby zaznajomione ze specyfiką obrotu gospodarczego i niuansami działania biznesu. Tylko tacy ludzie, mogą zrozumieć przedsiębiorców i pomóc im rozwiązać problem.

Powstaje pytanie, czy mediator może być powołany na świadka w procesie sądowym?

Mediatora obowiązuje zasada poufności i co ważne, mediator nie może być przesłuchiwany jako świadek w postępowaniu cywilnym, chyba że obie strony wyraźnie się na to zgodzą. W przypadku fiaska mediacji, strony w ewentualnym dalszym postępowaniu cywilnym nie będą też mogły powoływać się na okoliczności ujawnione w toku mediacji, a w szczególności na propozycje wzajemnych ustępstw.

W polskim systemie prawnym, mediacja zaistniała stosunkowo niedawno i najczęściej mamy do czynienia z mediacją, do której kieruje sąd. Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest pojawienie się profesjonalnych ośrodków mediacji skupiających mediatorów gospodarczych o ugruntowanej wiedzy i praktyce międzynarodowej. Można chociażby wskazać Międzynarodowe Centrum Mediacji powołane przez pięć izb przemysłowo-handlowych działających w Polsce.

Ewelina Stobiecka, partner zarządzający w Kancelarii Taylor Wessing e|n|w|c, koordynator Międzynarodowego Centrum Mediacji

Wszystkie badania pokazują, że mediacja jest najbardziej ekonomiczną formą rozstrzygania sporów w biznesie.

Rozwiązując spór w drodze mediacji zamiast tradycyjnej ścieżki sądowej, przedsiębiorca oszczędza około dwóch lat oraz niejednokrotnie ma możliwość kontynuowania współpracy z kontrahentem, bo mediacja często oprócz ugody w konkretnej sprawie pozwala ustalić i wynegocjować warunki dalszej współpracy. Dodatkowo jest to wymierna korzyść finansowa. Wyobraźmy sobie, że przy wartości sporu w wysokości pół miliona złotych rozwiązanego drogą mediacji przedsiębiorca oszczędza kwotę, za którą mógłby zakupić do firmy nowy samochód lub pakiet szkoleń dla pracowników. To się naprawdę opłaca.

Jakie etapy

W pierwszej kolejności sprawę należy zgłosić do centrum mediacji, najlepiej zanim trafi ona do sądu. Jeśli jednak sprawa jest już procedowana przez sąd, to przedsiębiorcy mogą opisać koordynatorowi w centrum mediacji, na jakim etapie znajduje się proces. Ośrodek mediacji zaś pomoże przedstawicielom firm przenieść sprawę z sali sądowej do mediacji. Jeśli tylko jedna strona zgłasza chęć mediowania, zadaniem ośrodka mediacji jest poinformowanie o tym drugiej strony i prowadzenie dalszej procedury, np. pomoc w wyborze mediatora, kontakt mediatora z przedsiębiorcą wnoszącym o rozstrzygnięcie sporu ugodowo, spotkanie w celu omówienia problemu i strategii działania. Kiedy obydwie strony wyrażają zgodę na mediacje, zaakceptowały osobę mediatora – rozpoczyna się postępowanie mediacyjne. Mediator dba, aby takie postępowanie przebiegało w dobrej atmosferze, z uwzględnieniem interesów wszystkich stron. Zaproponuje on tryb procedowania i przeprowadzi odpowiednie sesje mediacyjne: wspólne lub indywidualne. Następnie zaś poprowadzi postępowanie w sposób najbardziej efektywny czasowo i kosztowo, dbając o komfort obydwu stron sporu. Ostatnim krokiem jest zawarcie ugody. Wypracowaną ugodę mediator pomoże przedsiębiorcy zatwierdzić w sądzie tak, aby nabrała mocy wyroku sądowego i stanowiła tytuł egzekucyjny. Warto podkreślić, że zgadzający się na mediację przedsiębiorcy dobrowolnie akceptują wypracowaną ugodę.

Co w klauzuli

Wszelkie spory wynikające z umowy lub pozostające w związku z nią, będą rozwiązywane polubownie w ramach (nazwa centrum mediacji). W przypadku braku porozumienia i niemożliwości rozwiązania sporu w postępowaniu mediacyjnym w terminie 60 dni od dnia złożenia wniosku o przeprowadzenie mediacji lub innym terminie uzgodnionym pisemnie przez strony, każda ze stron może poddać spór pod rozstrzygnięcie właściwego sądu. -

Jaka przyszłość

Obecnie Ministerstwo Gospodarki we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o wspieraniu polubownych metod rozwiązywania sporów. W projektowanej ustawie proponuje się mechanizmy, które mają wpłynąć na zwiększenie popularności polubownych metod rozwiązywania sporów, w tym mediacji. Zmiany obejmować będą nie tylko procedurę cywilną, w ramach której wprowadzone zostaną mechanizmy niejako dyscyplinujące strony, które kierują sprawę do sądu do zastosowania w pierwszej kolejności mediacji, ale i mechanizmy wynagradzające przedsiębiorców za skorzystanie z mediacji. Wśród takich „nagród" jest między innymi możliwość zwolnienia stron procesu z kosztów mediacji.