Przepisy kodeksu pracy dopuszczają sytuacje, w których w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego (lub dodatkowego urlopu na prawach macierzyńskiego) i urlopu rodzicielskiego dozwolone jest wykonywanie pracy na rzecz zakładu, który udzielił tych urlopów. Niestety, korzystanie przez pracownika z takiej możliwości oznacza dla pracodawcy większy nakład sił konieczny do prawidłowego rozliczenia podwładnego. Firmy muszą wtedy rekalkulować zasiłek macierzyński, odpowiednio obliczyć pensję za niepełnoetatową pracę oraz świadczenia należne za ewentualną chorobę, wypadek w pracy czy opiekę nad chorym członkiem rodziny. Ważne jest także właściwe wykazanie pracownika łączącego pracę z macierzyństwem w zusowskiej dokumentacji rozliczeniowej.
W proporcji do godzin
Za okres łączenia urlopu rodzicielskiego lub dodatkowego urlopu macierzyńskiego z pracą zatrudniony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego pomniejszonego proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym łączy opiekę nad dzieckiem z pracą na część etatu.
Aby obliczyć kwotę odpowiednio obniżonego zasiłku macierzyńskiego, należy ustalić właściwie pomniejszoną wysokość jego stawki dziennej.
Przykład
Pracownica zatrudniona na cały etat bezpośrednio po podstawowym ?i dodatkowym urlopie macierzyńskim korzystała z urlopu rodzicielskiego udzielonego jej do 22 sierpnia 2014 r. (za jego okres należy się jej zasiłek w wysokości 60 proc. podstawy). Podstawa wymiaru przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego wynosiła 2761,28 zł, więc stawka dzienna zasiłku w okresie urlopu rodzicielskiego wynosi 55,23 zł (tj. 2761,28 zł x 60 proc. : 30). Począwszy od 1 czerwca 2014 r., pracownica łączyła urlop rodzicielski z pracą na 1/2 etatu. Zasiłek macierzyński od ?1 czerwca 2014 r. przysługiwał jej w wysokości proporcjonalnie zmniejszonej ?do wymiaru czasu pracy wykonywanej ?w czasie tego urlopu. Stawka dzienna świadczenia wynosiła zatem 27,62 zł, ?tj. 55,23 zł x 50 proc.
Pensja odpowiednio niższa
Kalkulując wysokość pensji za pracę łączoną z zajmowaniem się dzieckiem ?w pierwszych miesiącach jego życia, trzeba przede wszystkim kierować się naczelną regułą zapisaną w art. 80 k.p. Zgodnie z nią wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną.
Sposób ustalania kwoty przysługującej zapłaty za pracę zależy zatem m.in. od:
- ?wysokości wynagrodzenia zagwarantowanego w umowie o pracę,
- ?rodzaju wypłacanych składników płacy,
- ?zasad pomniejszania wynagrodzenia w razie absencji w pracy, przewidzianych w powszechnie obowiązujących przepisach, zawartych np. w rozporządzeniu MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia ?w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.
To głównie od uzgodnień poczynionych między pracownikiem a szefem zależy, jaka pensja należy się za realizację zadań pracowniczych w niepełnym wymiarze godzin. Gdy pracownik wynagradzany jest stałą miesięczną stawką, najczęściej pensja za czas łączenia pracy z urlopem rodzicielskim lub dodatkowym urlopem macierzyńskim ustalana jest proporcjonalnie do obniżonego etatu.
Chorobówka z aktualnej stawki
Pracę podjętą przez rodzica korzystającego z urlopu rodzicielskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego należy traktować jak odrębny tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Dlatego podstawę wymiaru zasiłku i wynagrodzenia chorobowego należnego za czas absencji przypadającej w czasie łączenia macierzyństwa z pracą stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane tylko z tytułu tej pracy.
Jeżeli niedyspozycja zdrowotna dotknie zatrudnionego w pierwszym miesiącu łączenia pracy z urlopem związanym z rodzicielstwem, podstawą wyliczeń świadczenia chorobowego jest wynagrodzenie określone dla części etatu (czyli wynagrodzenie uzupełnione). Gdy zaś niezdolność do pracy wywołana chorobą ma miejsce w kolejnych miesiącach łączenia pracy z urlopem, podstawą obliczeń powinno być przeciętne miesięczne wynagrodzenie uzyskane z tytułu zatrudnienia w niepełnym wymiarze godzin.
Powyższe wyjaśnienia odnoszą się również do zasiłku wypadkowego ?i opiekuńczego, przysługującego ?w okresie macierzyństwa łączonego ?z etatem.
Przykład
Pracownica od 1 lipca 2014 r. łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/2 etatu, za którą otrzymuje miesięcznie 1800 zł brutto pensji. W okresie od 2 do ?5 września 2014 r. była niezdolna do pracy ?z powodu choroby. Podstawę wymiaru przysługującego jej z tego tytułu wynagrodzenia chorobowego powinna stanowić kwota 1242,58 zł, czyli przeciętne wynagrodzenie za okres od lipca do sierpnia 2014 r., pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownicę, zgodnie z wyliczeniem:
(1800 zł – 246,78 zł) x 2 mies. : 2 ?= 1553,22 zł
1553,22 zł x 80 proc. = 1242,58 zł.
Po macierzyńskim inna podstawa
Gdy rodzic zachoruje w trakcie łączenia pracy z urlopem związanym z macierzyństwem i jego niezdolność do pracy trwa po zakończeniu tego urlopu, podstawę wymiaru świadczenia chorobowego od pierwszego dnia po tym urlopie należy ustalać bez uwzględniania wynagrodzenia uzyskanego za czas pracowania w okresie opiekowania się nowo narodzonym dzieckiem. Podstawę stanowi ta sama kwota, którą przyjęto do obliczenia zasiłku macierzyńskiego ?z okresu sprzed łączenia pracy ze sprawowaniem pieczy nad dzieckiem.
Inaczej jest, gdy między okresami pobierania zasiłku macierzyńskiego ?i świadczenia chorobowego należnego po okresie łączenia pracy z rodzicielstwem wystąpi przerwa trwająca co najmniej trzy miesiące kalendarzowe. Wtedy podstawę chorobówki trzeba ustalać na nowo, pamiętając o tym, żeby:
- ?wyłączyć miesiące, w których rodzic przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy (lub nie przepracował ani jednego dnia), oraz
- ?przyjąć – po uzupełnieniu – wynagrodzenie za miesiące, w których podwładny przepracował co najmniej połowę obowiązującej go normy czasu pracy.
Przykład
Pracownica od 7 października ?do 25 listopada 2013 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim w okresie ciąży. Następnie od 26 listopada 2013 r. do ?14 kwietnia 2014 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego, a od 15 kwietnia do ?26 maja 2014 r. – z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który łączyła z pracą na 1/2 etatu. Do obliczenia przysługującego jej świadczenia chorobowego, a następnie zasiłku macierzyńskiego przyjęto wynagrodzenie za okres od października 2012 r. do września 2013 r.
W umowie o pracę pracownica ma zapisane stałe wynagrodzenie w wysokości 3000 zł (do 30 kwietnia 2014 r. wynagrodzenie to wynosiło 2800 zł).
Od 8 do 12 września 2014 r. pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby i nabyła z tego tytułu prawo do wynagrodzenia chorobowego. Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od września 2013 r. do sierpnia 2014 r. Z tego okresu należy wyłączyć miesiące, w których pracownica przepracowała mniej niż połowę obowiązującego ją czasu pracy (lub nie przepracowała ani jednego dnia), tj. od października 2013 r. do maja 2014 r. ?W konsekwencji do obliczenia podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego powinno zostać przyjęte wynagrodzenie ?za cztery miesiące, czyli za wrzesień 2013 r. oraz za miesiące od czerwca do sierpnia 2014 r.
Wyliczenie świadczenia przysługującego za wrześniową niedyspozycję zdrowotną w opisanych okolicznościach powinno wyglądać następująco:
- ?podstawa z września 2013 r.: 2800 zł – 383,88 zł (składki ZUS) = 2416,12 zł
- ?podstawy z okresu od czerwca do sierpnia 2014 r.: (3000 zł – 411,30 zł) x 3 m-ce = 7766,10 zł
- ?wynagrodzenie chorobowe za okres od 8 ?do 12 września 2014 r.:
(2416,12 zł + 7766,10 zł) : 4 mies. ?= 2545,56 zł
2545,56 zł x 80 proc. : 30 = 67,88 zł
67,88 zł x 5 dni choroby = 339,40 zł.
Wpłaty na fundusze
Osoba zatrudniona na etat, która łączy u tego samego pracodawcy urlop rodzicielski/dodatkowy urlop macierzyński ze świadczeniem pracy, podlega ubezpieczeniom zusowskim zarówno jako pracownik, jak i jako osoba otrzymująca zasiłek macierzyński. Taki stan rzeczy skutkuje tym, że pracodawca:
- ?od wypłacanego zasiłku macierzyńskiego nalicza składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (które finansuje budżet państwa) oraz zaliczkę podatkową,
- ?wynagrodzenie z umowy o pracę rozlicza na ogólnych zasadach, odprowadzając zaliczkę na podatek i należne daniny na ZUS.
Co istotne, przy rozliczaniu pensji za pracę wykonywaną przez podwładnego w czasie korzystania z urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego firma musi rozstrzygnąć kwestię tego, czy w takich okolicznościach można korzystać ze zwolnienia w opłacaniu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Pracodawca nie ma obowiązku odprowadzania tych składek za pracowników przez 36 miesięcy po ich powrocie z urlopu:
- ?macierzyńskiego,
- ?na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- ?dodatkowego macierzyńskiego,
- ?dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- ?rodzicielskiego,
- ?wychowawczego.
36-miesięczny okres korzystania z ulgi liczy się, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z tych urlopów. Tak stanowi art. 104a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia ?i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 674 ze zm.) oraz ?art. 9a ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 272 ze zm.).
Niestety, przywołane przepisy nie odwołują się do sytuacji łączenia pracy ?z macierzyństwem i nie mają zastosowania w odniesieniu do przychodów należnych za okres wykonywania pracy ?w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego. Oznacza to, że od wynagrodzenia wypłacanego w okresie łączenia opieki nad nowo narodzonym dzieckiem z pracą pracodawca musi naliczać i opłacać składki na FP i FGŚP.
Konieczne rozliczenie w raportach
Pracownika łączącego w danym miesiącu pracę z urlopem rodzicielskim lub dodatkowym urlopem macierzyńskim w zusowskich dokumentach rozliczeniowych należy wykazać następująco:
- ?w jednym bloku raportu ZUS RCA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia i rozliczonymi składkami ZUS od uzyskanego przez niego w danym miesiącu wynagrodzenia za pracę,
- ?w kolejnym bloku raportu ZUS RCA, z kodem tytułu ubezpieczenia 12 40 x x i obliczonymi składkami na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, którą stanowi kwota wypłaconego w danym miesiącu zasiłku macierzyńskiego,
- ?w bloku raportu ZUS RSA, z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia, z odpowiednim kodem świadczenia/przerwy, okresem korzystania z urlopu związanego z macierzyństwem, liczbą dni zasiłkowych oraz kwotą zasiłku macierzyńskiego (jeśli rodzic w okresie łączenia pracy z macierzyństwem np. dodatkowo chorował, to fakt ten trzeba odnotować w kolejnym bloku raportu ZUS RSA).