Przebieg kontroli prowadzonej przez pracowników fiskusa u przedsiębiorcy zostaje udokumentowany w formie protokołu. Musi on zawierać konkretne dane, co wynika z przepisów ordynacji podatkowej.

Sprawdź treść

W myśl art. 290 § 2 ordynacji podatkowej w protokole kontroli powinno się znaleźć: wskazanie kontrolowanego i osób kontrolujących. Protokół powinien również określać przedmiot i zakres kontroli, miejsce i czas jej przeprowadzenia, opis dokonanych ustaleń faktycznych i dokumentację dotyczącą przeprowadzonych dowodów. Bardzo ważnymi elementami protokołu są ocena prawna sprawy będącej przedmiotem kontroli oraz pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń lub wyjaśnień oraz prawie złożenia korekty deklaracji (jeśli jest taka konieczność).

W protokole powinno również znaleźć się pouczenie o obowiązku zawiadomienia organu podatkowego przez kontrolowanego o każdej zmianie swojego adresu, jeżeli w toku kontroli podatkowej ujawniono nieprawidłowości (chodzi o zmianę, jaka nastąpi w ciągu sześciu miesięcy od dnia zakończenia kontroli podatkowej). Powinna być również zamieszczona jasna informacja o skutkach niedopełnienia tego obowiązku.

Do protokołu powinny być dołączone również załączniki w postaci protokołów z przeprowadzonych dowodów z zeznań świadków.

Ustal termin

Protokół jest sporządzany w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach. Jeden egzemplarz kontrolujący doręcza kontrolowanemu podatnikowi. W dniu doręczenia protokołu kontroli – w myśl art. 291 § 4 ordynacji podatkowej – kontrola zostaje zakończona. I od tego dnia liczy się termin na wniesienie zastrzeżeń i wyjaśnień. Podatnik ma bowiem możliwość zakwestionowania tego, co wynika z protokołu. W ciągu 14 dni od otrzymania protokołu może przedstawić ewentualne zastrzeżenia i wyjaśnienia. Robi to jednak tylko wtedy, gdy nie zgadza się z ustaleniami protokołu.

Kiedy protokół ma trafić do podatnika? Na tym tle czasami dochodzi do sporów. Przykładem jest wyrok NSA z 8 października 2009 r. (I FSK 165/08). Podatnik, powołując się na treść art. 291 § 4 ordynacji podatkowej, twierdził, że doręczenie protokołu kontroli po upływie czasu jej trwania powoduje nieskuteczność tej czynności.

Jednak NSA się z tym nie zgodził. Jednak sam protokół powinien być sporządzony w terminie wskazanym w upoważnieniu do przeprowadzenia kontroli (dokument ten wskazuje termin, do którego kontrola powinna być zakończona). A to oznacza, że jeśli inspektorzy sporządzą protokół z kontroli w terminie przewidzianym dla jej prowadzenia, to data doręczenia tego dokumentu nie będzie miała wpływu na ważność i skuteczność czynności dokonanej w trakcie kontroli.

Czasami protokół z kontroli wraz z załącznikami liczy kilkadziesiąt stron. Tymczasem podatnik ma tylko 14 dni na zapoznanie się z jego treścią oraz przygotowanie – gdy kwestionuje zawarte w nim ustalenia – zastrzeżeń i wyjaśnień. Musi jednak w tym czasie zdążyć. To dlatego, że termin określony w art. 291 § 1 ordynacji podatkowej nie podlega więc przywróceniu. Potwierdza to również NSA (m.in. w wyroku z 23 listopada 2012 r., II FSK 723/11).

Termin ten nie może być również przedłużony przez kontrolującego, nawet gdyby protokół był wyjątkowo obszerny, ponieważ ustawodawca nie przewidział takiej możliwości.

Sformułuj treść pisma

Same zastrzeżenia lub wyjaśnienia do protokołu kontroli nie mogą być gołosłowne. Podatnik musi je poprzeć stosownymi wnioskami i argumentami. Jeśli tego nie zrobi, należy przyjąć, że nie mają one charakteru zastrzeżeń, do których musi się ustosunkować kontrolujący (czyli np. urząd skarbowy).

Podatnik powinien wiedzieć, że czym innym są zastrzeżenia do protokołu ustaleń kontroli podatkowej, a czym innym wyjaśnienia. Te pierwsze oznaczają, że podatnik kwestionuje ustalenia faktyczne, bo albo były w całości lub w części błędne, albo uważa, że były niekompletne. Z kolei wyjaśnienia oznaczają przedstawienie przez podatnika tłumaczenia swojego stanowiska w sprawie bądź spornych kwestii.

Podatnik może przedstawić zastrzeżenia i wyjaśnienia albo tylko same wyjaśnienia. Nie może natomiast przedstawić samych zastrzeżeń. Gdy tak zrobi będą musiały być one uzupełnione w trybie art. 292 ordynacji podatkowej.

Czekaj na zawiadomienie

Zgłoszenie zastrzeżeń lub wyjaśnień oznacza, że obowiązkiem kontrolujących jest je rozpatrzyć i zawiadomić kontrolowanego o sposobie ich załatwienia. Ma na to 14 dni od dnia ich otrzymania.

Gdy okaże się, że kontrolujący (np. urząd skarbowy) ich nie podziela, w zawiadomieniu powinien poinformować kontrolowanego o swoim stanowisku, zwłaszcza o tym, których zastrzeżeń nie uwzględnił, wraz z uzasadnieniem faktycznym i prawnym (czyli dlaczego).