4 lata przed emeryturą pomostową nie wolno zwolnić zatrudnionych w szczególnych warunkach lub charakterze

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2012 r. (I PK 145/12).

W tej sprawie sąd rejonowy oddalił powództwo pracownika o przywrócenie do pracy i o zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy lub odszkodowania z tytułu wypowiedzenia umowy dokonanego z naruszeniem przepisów. Od powyższego rozstrzygnięcia zwolniony wniósł apelację. Zakwestionował ustalenia i rozstrzygnięcie sądu rozpoznającego sprawę w I instancji i wskazał, że w okresie złożenia mu przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę był objęty ochroną przewidzianą w art. 39 k.p. Na skutek złożonej apelacji sprawa trafiła do ponownego rozpoznania do sądu rejonowego.

W dniu rozwiązania stosunku pracy pracownik miał skończone 58 lat i spełniał wszystkie przesłanki, aby w momencie ukończenia 60 lat nabył prawo do emerytury pomostowej na podstawie art. 24 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna) oraz art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656 ze zm.). W momencie otrzymania wypowiedzenia nie spełniał jedynie warunku wieku.

Sąd po ponownym rozpoznaniu sprawy stwierdził, że mimo posłużenia się w ustawie o emeryturach pomostowych pojęciem „wiek wynoszący co najmniej 55/60 lat" zamiast „wiek emerytalny'', okres ochronny przed wypowiedzeniem umowy o pracę obejmuje również 4 lata przed nabyciem prawa do emerytury pomostowej. W jego ocenie o objęciu ochroną przewidzianą w art. 39 k.p. w takim przypadku decyduje charakter prawny tego świadczenia zbieżny z prawem do emerytury przyznawanej na warunkach określonych w art. 32 ustawy emerytalnej. Uznał, że w przedmiotowej sprawie osoba spełniłaby przesłanki warunkujące nabycie prawa do emerytury pomostowej w wieku 60 lat, a tym samym w okresie wypowiedzenia była objęta ochroną przed rozwiązaniem z nim stosunku pracy. Zatem pracodawca działał z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu umów.

Sąd stwierdził ponadto, że podobnie jak w przypadku emerytury w obniżonym wieku, ten określony w ustawie o emeryturach pomostowych to wiek normalny (zwykły) dla niektórych ubezpieczonych, którzy wykonywali zatrudnienie kwalifikowane w ustawie o emeryturach pomostowych jako praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Do emerytur pomostowych powinny zatem odnosić się te same ustalenia, które dotyczą zakresu ochrony przedemerytalnej udzielanej ubezpieczonym uprawnionym do świadczenia przyznawanego na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej.

Takie rozstrzygnięcie sądu rejonowego zaskarżył z kolei pracodawca. W konsekwencji sprawa trafiła do Sądu Najwyższego. Sąd ten podzielił jednak zaskarżone stanowisko sądu rejonowego i wskazał, że analizowany zakaz wypowiadania stosunku pracy ma wymiar indywidualny i odnosi się do wieku emerytalnego, którego uzyskanie umożliwia konkretnemu pracownikowi uzyskanie prawa do emerytury.

Komentarz eksperta

Anna Wijkowska,

radca prawny w kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy" sp. k.

Nie ulega wątpliwości, że w tej sprawie Sąd Najwyższy postąpił prawidłowo, oddalając skargę kasacyjną pracodawcy. Zgodnie bowiem z art. 39 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę osobie, której brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego (powszechnego i obniżonego), jeżeli okres zatrudnienia umożliwia jej uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

W orzecznictwie SN utrwalił się już pogląd, że użyte w art. 39 k.p. pojęcie wieku emerytalnego należy utożsamiać nie tylko z tym powszechnym, ale i obniżonym, przewidzianym dla niektórych grup ubezpieczonych. Dlatego też wyrażony w art. 39 k.p. zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje m.in. pracowników:

? zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli dalsza praca umożliwi im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem niższego wieku emerytalnego na podstawie art. 32 lub art. 46 ustawy emerytalnej, a także tych

? którzy do 31 grudnia 1998 r. spełnili warunek stażu ubezpieczeniowego (ogólnego i szczególnego) uprawniający ich do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 tej ustawy.

Natomiast zgodnie z komentowanym orzeczeniem SN, ochroną przewidzianą w art. 39 k.p. należy objąć również pracowników, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do nabycia prawa do emerytury pomostowej, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwi im jej uzyskanie. Powyższe uzasadnia argument, że emerytura pomostowa jest świadczeniem przewidzianym w ustawie emerytalnej, co wynika wprost z jej art. 24 ust. 2 i 3. Ponadto emerytura pomostowa po pierwsze – jest świadczeniem emerytalnym określonym w ustawie emerytalnej, po drugie – została ustanowiona w miejsce (zamiast) emerytur przysługujących dotychczas z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie art. 32, 46 i 184 tej ustawy emerytalnej, i wreszcie po trzecie – przysługuje po spełnieniu warunków określonych w przepisach, do których odsyła ta ustawa.

Prawo do emerytury pomostowej powstaje z mocy samego prawa z dniem spełnienia warunków wymaganych do jej nabycia, w tym osiągnięcia wieku niższego od powszechnego wieku emerytalnego. Uzasadnia to uznanie wieku uprawniającego do emerytury pomostowej za taki, z osiągnięciem którego pracownik nabywa uprawnienia emerytalne. To zaś pozwala na uznanie go za wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p.