Siła wyższa (tzw. vis maior) to okoliczności nadzwyczajne, niezależne od człowieka, nie dające się przewidzieć, którym ponadto nie można było zapobiec nawet przy zachowaniu należytej staranności. Gdy taka przeszkoda pojawi się, przez cały czas jej trwania bieg przedawnienia roszczenia - z mocy prawa (art. 293 k.p.) - nie rozpocznie się, a rozpoczęty ulegnie zawieszeniu.

Przykład

Trzydziestego września 2012 r. upłynął termin wypłaty pani Melanii wynagrodzenia za ten miesiąc. 29 września 2012 r. miejscowość, w której mieszkała, nawiedziła powódź. Nie działała poczta. W żaden sposób nie można było też opuścić miasta. Usuwanie skutków klęski trwało do połowy listopada 2012 r. Następnego dnia otwarto pocztę. Ruch zaś przywrócono 18 listopada. Jeżeli ABC sp. z o.o. (pracodawca pani Melanii) nie uiścił należności, przedawnienie rozpocznie swój bieg 16 listopada 2012 r., a nie 1 października 2012 r., kiedy roszczenie stało się wymagalne. 16 listopada 2012 r. możliwe było skierowanie pozwu do właściwego sądu listem poleconym.

Ważne! Zawieszenie biegu okresu przedawnienia to wstrzymanie biegnącego już czasu przedawnienia do chwili ustania vis maior, po której biegnie ono dalej, a nie – na nowo. Przy czym, w świetle wyroku Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2002 r. (I PK 12/02), pozostawanie w mocy przepisów ograniczających uprawnienia pracowników, uznanych następnie przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczne z konstytucją, nie stanowi okoliczności powodującej zawieszenie biegu przedawnienia roszczenia (art. 293 k.p.).

Przykład

Z końcem 2012 r. rozwiązał się angaż pani Karoliny. Wtedy uzyskała ona prawo żądania wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w 2012 r. urlop wypoczynkowy. 2 stycznia 2013 r. w elektrowni – położonej w miejscu zamieszkania pani Karoliny - doszło do wybuchu. W jego wyniku została zniszczona poczta. Do 10 stycznia 2013 r. nie można było także w żaden sposób opuścić miasta ani do niego wjechać. Przedawnienie zaczęło biec 1 stycznia 2013 r. z przerwą od 2 do 10 stycznia 2013 r. (kiedy doszło do wybuchu, a następnie usuwano jego skutki) i będzie biegło dalej od 11 stycznia 2013 r., bo wtedy przywrócono komunikację.

Aby jednak taki rezultat nastąpił, musi wystąpić związek przyczynowy między działaniem siły wyższej a wykluczeniem ewentualności zgłoszenia żądania.

Przykład

7 marca 2012 r. upływał termin wniesienia przez panią Kamilę odwołania od niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę. Tego dnia na siedzibę sądu właściwego do dochodzenia przywrócenia do pracy odszkodowania spadł samolot. W wyniku katastrofy gmach sądu został całkowicie zniszczony. Otwarto go 1 lutego 2013 r. Dopiero od tej daty rozpocznie bieg termin przedawnienia roszczeń pani Kamili. Wypadek lotniczy to nadzwyczajne zdarzenie „zewnętrzne", którego nie można było przewidzieć ani mu zapobiec. Związek przyczynowy między działaniem siły wyższej a niemożnością złożenia przez panią Kamilę odwołania został więc zachowany.

Oceny, czy zachodzi przesłanka objęta pojęciem siły wyższej, nie można rozpatrywać w oderwaniu od elementów podmiotowych dotyczących uprawnionego.

Przykład

Pani Justyna, były pracodawca pani Ingi, zamierzała wystąpić przeciwko niej o odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie przez nią 29 lutego 2012 r. a ngażu bez zachowania okresu wypowiedzenia. 10 marca 2012 r. wobec pani Justyny zapadł prawomocny wyrok skazujący ją na dwa lata więzienia. Karę zaczęła odbywać 1 kwietnia 2012 r., a 6 marca 2013 r. wystąpiła z powództwem o naprawienie szkody za nieuzasadnione rozwiązanie angażu w trybie pilnym. Pani Inga podniosła jednak zarzut przedawnienia. W odpowiedzi na ten argument pani Justyna stwierdziła natomiast, że pobyt w zakładzie karnym jest przesłanką powodującą w tej sytuacji zawieszenie biegu przedawnienia. Pani Justyna jest w błędzie. Odbywanie kary więzienia nie stanowi okoliczności niezależnej od człowieka ani nie dającej się przewidzieć. Pozew zostanie więc oddalony, bo roszczenie zatrudniającego przedawnia się z upływem roku od chwili, w której powziął informację o rozstaniu z nim w trybie natychmiastowym.

Takie stanowisko zajął SN w wyroku z 26 sierpnia 1992 r. (I PRN 36/92).

Ważne! Pojęcie „bieg prze dawnienia nie rozpoczyna się" oznacza, że okoliczność objęta znamieniem siły wyższej nastąpiła przed dniem, w którym świadczenie stało się wymagalne. Wstrzymanie rozpoczęcia okresu przedawnienia trwa do chwili ustania przeszkody.

—Anna Borysewicz, adwokat prowadzący własną kancelarię w Płocku

Siła wyższa w orzecznictwie Sądu Najwyższego

- Pobyt za granicą w miejscu, w którym z uwagi na toczącą się wojnę wstrzymana zostaje komunikacja oraz możliwość korespondencji z krajem ojczystym, jest zdarzeniem mającym znamiona siły wyższej w rozumieniu art. 293 k.p. (wyrok z 26 sierpnia 1992 r., I PRN 36/92).

- Siłą wyższą w rozumieniu art. 293 k.p. nie jest choroba ani pobyt w areszcie lub zakładzie karnym, ani wyjazd za granicę (orzeczenie z 30 kwietnia 1960 r., III CR783/59.) (Komentarz do kodeksu pracy z 2011 r. pod red. L. Florka, 6 wydanie, Warszawa 2011, wyd. Wolters Kluwer business, s. 1306).