Członkowie zarządu polskiej spółki z o.o. z reguły odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja wobec niej okaże się bezskuteczna. Wyjątkowo nie odpowiadają, jeżeli są w stanie udowodnić spełnienie przesłanek art. 299 § 1 kodeksu spółek handlowych.
Tak daleko posunięta odpowiedzialność cywilnoprawna członków zarządu GmbH – lub UG (haftungsbeschränkt) jako specjalnej formy GmbH – jest obca niemieckiemu prawu spółek. W Niemczech wobec swoich wierzycieli odpowiada z reguły tylko sama spółka swoim majątkiem. Członkowie organów spółki oraz wspólnicy nie odpowiadają. Od tej reguły są wyjątki.
Staranność solidnego biznesmena
Członkowie zarządu GmbH są zobowiązani do staranności solidnego „biznesmena” wobec spółki. Odpowiedzialność członków zarządu GmbH jest w dużej mierze odpowiedzialnością deliktową wobec spółki, a więc odpowiedzialnością za niedozwolone czyny lub zaniechania, które powodują szkodę na niekorzyść samej spółki.
Mało prawdopodobne jest natomiast, że członkowie zarządu GmbH wystąpią w imieniu spółki wobec samych siebie z roszczeniem odszkodowawczym. Możliwe jest natomiast, że wierzyciel spółki zajmie takie roszczenie spółki wobec jej reprezentantów w ramach uchwały sądu egzekucyjnego. Najpóźniej syndyk masy upadłościowej spółki będzie dochodził jej roszczenia wobec członków zarządu. Rezygnacja z tych roszczeń, którą podejmują członkowie zarządu w imieniu spółki, jest podważalna.
Członkowie zarządu GmbH odpowiadają w szczególności za wypłacenie pieniędzy z majątku spółki, które są niezgodne z zasadą utrzymania kapitału zakładowego, np. poprzez nabycie własnych udziałów w spółce od wspólników lub zwrot pieniędzy z pożyczki od wspólnika. Ogólnie rzecz biorąc, umowy ze wspólnikami, umowy pożyczki, umowy kupna-sprzedaży, umowy poręczenia zawsze będą podejrzane.
Szczególnie problematyczne są takie czynności prawne, jeżeli jedyny prezes zarządu GmbH jest jednocześnie jedynym wspólnikiem spółki. Tutaj podejrzewa się, że członek zarządu faworyzuje swój własny interes jako wspólnika wobec interesu spółki, którą reprezentuje. A szkoda spółki jest też szkodą jej wierzycieli.
Odprowadzanie składek i podatków
Członkowie zarządu GmbH odpowiadają bezpośrednio za nieodprowadzenie składek do ubezpieczeń socjalnych dla pracobiorców zatrudnionych przez spółkę oraz za nieodprowadzenie podatków. Za nieodprowadzenie tych należności członkowie zarządu odpowiadają też karnie. Karalne jest również zaniechanie złożenia wniosku o rozpoczęcie postępowania upadłościowego we właściwym terminie przez reprezentantów spółki lub malwersacja środków spółki.
Ma to też konsekwencje cywilnoprawne. W konkretnym przypadku roszczenie odszkodowawcze może przysługiwać masie upadłościowej, którego dochodzi syndyk, lub bezpośrednio poszkodowanemu wierzycielowi. Z drugiej strony bezprawne faworyzowanie wierzycieli też jest karalne i prowadzi do roszczeń odszkodowawczych.
Odpowiedzialność nie dotyczy tylko formalnie powołanych członków zarządu GmbH. Również osoby faktycznie działające jak członkowie zarządu GmbH mogą odpowiadać w taki sam sposób. Mogą to być członkowie innych organów spółki lub organów spółki matki, inni wspólnicy lub wierzyciele, którzy faktycznie zarządzają spółką i podejmują decyzje.
Tak więc jeżeli wierzycielom spółki nie uda się udowodnić członkom zarządu dopuszczenia się niedozwolonego czynu lub zaniechania, wtedy oni nie odpowiadają za długi spółki, nawet jeżeli egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. Członek zarządu GmbH, który jest wystarczająco asertywny, aby odmówić wspólnikom nienależących się im wypłat, który odprowadza należyte składki i podatki i który w momencie kryzysu finansowego zwraca się o fachową pomoc przy stwierdzeniu obowiązku złożenia wniosku do sądu upadłościowego, może spać spokojnie.
W Niemczech są popularne ubezpieczenia OC dla członków zarządu spółek kapitałowych, tak zwane ubezpieczenia D&O. Ich ochrona obejmuje szkody, które powstały na skutek zaniedbania nieumyślnego. Za działanie z premedytacją członek zarządu odpowiada natomiast sam.
—dr Roman Jüngling, LL.M., adwokat w Niemczech
