Działalność w zakresie świadczenia usług płatniczych jest kolejnym rodzajem działalności gospodarczej regulowanej w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Zasady jej prowadzenia określa ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.
Coraz więcej kont
W dobie rosnącego ubankowienia Polaków wszelkiego rodzaju instytucje płatnicze mają coraz więcej klientów i odgrywają coraz ważniejszą rolę w gospodarce. Z dokumentu pt:
„Porównanie wyników ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w latach 2006 i 2009” opracowanego przez Narodowy Bank Polski wynika, że o ile w 2006 r. 48 proc. respondentów deklarowało posiadanie konta, o tyle trzy lata później było to już 77 proc.. W 2012 r.
Polacy mieli już 26 mln kont bankowych. To wszystko wskazuje na to, że po pierwsze nadal istnieje nisza do zagospodarowania i po drugie, że instytucje płatnicze będą miały coraz więcej klientów.
Jakie to usługi
Zgodnie z ustawą usługi płatnicze polegają na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat gotówki z rachunku płatniczego, wykonywaniu działań niezbędnych do prowadzenia rachunku, wykonywaniu transakcji płatniczych w tym wykonywaniu usług polecenia zapłaty oraz polecenia przelewu przy użyciu karty lub podobnego instrumentu płatniczego.
Usługą płatniczą jest także wydawanie instrumentów płatniczych, zawieranie umów z przedsiębiorcami o przyjmowaniu zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych, świadczenie usług przekazu pieniężnego, wykonywanie transakcji płatniczych (m.in. używając urządzenia telekomunikacyjnego) oraz wykonywanie transakcji z tytułu kredytu.
Kto ma prawo
Dla bezpieczeństwa klientów ustawa wprowadziła zamknięty katalog rodzajów podmiotów gospodarczych, które mogą świadczyć usługi płatnicze. Są nimi m.in. banki lub zagraniczne oddziały banków, instytucje kredytowe, instytucje elektronicznego pieniądza, Europejski Bank Centralny, Narodowy Bank Polski, organy administracji publicznej, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, instytucje płatnicze oraz biura usług płatniczych.
Jakie warunki trzeba spełnić
Pierwszym i najważniejszym wymogiem stawianym przedsiębiorcy jest posiadanie odpowiednio wysokiego kapitału, który będzie zabezpieczał interesy klientów. Ważne jest, że nie może on pochodzić z kredytu, pożyczki lub nieujawnionych źródeł. Jeśli przedsiębiorca planuje świadczyć wszystkie wyżej wymienione usługi musi mieć kwotę 125 tys. euro na zabezpieczenie kapitału założycielskiego.
W przypadku zawężenia zakresu działalności do usługi przekazu pieniężnego, przedsiębiorstwo powinno posiadać 50 tys. euro kapitału założycielskiego, zaś z przypadku ograniczenia się tylko i wyłącznie do usługi płatniczej przekazu pieniężnego przepisy wymagają posiadania 20 tys. euro.
Ponadto przedsiębiorca, który chce prowadzić krajową instytucję płatniczą, musi zapewnić ostrożne i stabilne zarządzanie poprzez stosowanie rozwiązań organizacyjnych zależnych od rodzaju usług płatniczych, ich skali i stopnia złożoności. W ich skład wchodzą rozwiązania mające na celu ochronę środków pieniężnych użytkowników, przejrzystą strukturę organizacyjną, skuteczne procedury identyfikowania, zarządzania i monitorowania ryzyka, oraz mechanizmy kontroli wewnętrznej przeciwdziałające praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (obejmują przede wszystkim działy księgowości, administracji).
Oprócz posiadania kapitału założycielskiego krajowa instytucja płatnicza musi posiadać fundusze własne (w ich skład wchodzi kapitał założycielski, kapitał z wyceny oraz niepodzielny zysk z lat ubiegłych), których wysokość jest zależna od rozmiaru prowadzonej działalności.
Wniosek do Komisji
Przed rozpoczęciem działalności przedsiębiorca musi złożyć wniosek o wydanie zezwolenia, które jest udzielane przez Komisję Nadzoru Finansowego. Wniosek można znaleźć na stronie urzędu (http://www.knf.gov.pl/wnioski_uknf/wniosek_131.html). Należy w nim wpisać dane firmy (nazwa, adres, numer Krajowego Rejestru Sądowego) oraz dane osoby ją reprezentującej. Następnie należy zaznaczyć w jakim zakresie przedsiębiorca chce świadczyć usługi płatnicze (katalog wymieniony został na początku).
Jakie załączniki
Do wniosku dołączyć trzeba następujące dokumenty :
- statut, akt założycielski albo umowę spółki,
- co najmniej trzyletni program działalności,
- co najmniej trzyletni plan finansowy,
- dokumenty potwierdzające posiadanie wymaganych ustawą środków finansowych na zabezpieczenie funduszy własnych,
- opis rozwiązań organizacyjnych przedstawionych obok,
- opis rozwiązań umożliwiających kontrolę wewnętrzną dotyczącą obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,
- dane, które umożliwiają ustalenie tożsamości osób posiadających bezpośrednio lub pośrednio znaczny pakiet akcji lub udziałów w przedsiębiorstwie zamierzającym wykonywać usługi płatnicze; należy także wskazać wielkość pakietu akcji (udziałów) do nich należących oraz dołączyć dokumenty potwierdzające, iż osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą,
- dane umożliwiające ocenę osób zarządzających przedsiębiorstwem pod kątem ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą; należy także wykazać, że posiadają one odpowiednie wykształcenie oraz doświadczenie zawodowe,
- dane biegłych rewidentów i innych podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych,
- listę oddziałów i agentów wnioskodawcy (jeśli mają być),
- pełnomocnictwo ustanowione do występowania przed KNF w sprawie wniosku o wydanie zezwolenia na rozpoczęciu działalności w charakterze instytucji płatniczej wraz z dowodem uiszczenia opłaty za jego udzielenie.
Komisja Nadzoru Finansowego ma trzy miesiące na wydanie decyzji. W przypadku braków we wniosku, wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia, może także żądać przekazania dodatkowych dokumentów pozwalających na wydanie decyzji. Wpis do rejestru instytucji płatniczych następuje po uzyskaniu zezwolenia i podlega opłacie w wysokości 400 euro.
Należy pamiętać, że w zezwoleniu komisja określi zakres prowadzonej działalności i każde jej rozszerzenie wymaga uzyskania nowego zezwolenia.
Każda zmiana danych podawanych w zezwoleniu wymaga natychmiastowej aktualizacji. KNF może odmówić udzielenia zgody na wykonywanie usług płatniczych tylko wtedy kiedy uzna, że przedsiębiorca nie spełnia wymogów określonych we wniosku (np. osoby nie gwarantują ostrożnego i stabilnego zarządzania, plan finansowy nie gwarantuje ciągłości funkcjonowania, powiązania między podmiotami uniemożliwiają skuteczne nadzorowanie instytucji itd.).
Zezwolenie wygasa także w przypadku, gdy instytucja w ciągu 12 miesięcy nie rozpocznie działalności lub przestała je wykonywać przez okres dłuższy niż sześć miesięcy.
Dodatkowe atuty
Oprócz wykonywania działalności podstawowej ustawa dopuszcza wykonywanie przez przedsiębiorcę dodatkowych dość atrakcyjnych czynności. Ma on prawo prowadzić wymianę walut, usługi bezpiecznego przechowywania środków pieniężnych przekazanych w celu wykonania transakcji płatniczej, prowadzić system płatności oraz inną działalność gospodarczą. Może także udzielać na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy pożyczki służącej wykonaniu usługi płatniczej.
Krajowa instytucja płatnicza ma prawo także świadczyć usługi za pośrednictwem agentów. Ma prawo także zawierać umowy z innymi przedsiębiorcami i powierzania im niektórych, mniej istotnych, czynności operacyjnych. Oczywiście wymaga to zgłoszenia i uzyskania zgody organu nadzorczego. Krajowa instytucja płatnicza może także wykonywać swoją działalności na terenie innych państw Unii Europejskiej za pośrednictwem oddziału lub agenta.
Wykonywanie działalności poza granicami Polski wymaga także zgłoszenia i uzyskania zgody KNF. To wszystko stanowi dość szeroki wachlarz czynności, który pozwala dywersyfikować źródła przychodu.
Ile sprawozdań
Krajowa instytucja płatnicza ma obowiązek przekazywać KNF raz do roku sprawozdanie finansowe. Musi ono zawierać opinię uprawnionego podmiotu oraz postanowienie o jego zatwierdzeniu przez organ przedsiębiorstwa. Sprawozdanie należy przekazać w ciągu 15 dni od jego zatwierdzenia. Jednocześnie podmiot przygotowujący dokument ma obowiązek informować instytucję nadzorującą o wszelkich nieprawidłowościach mogących stanowić podstawę do wydania negatywnej opinii.
Ponadto krajowa instytucja płatnicza przekazuje KNF kwartalne i dodatkowe roczne sprawozdania zawierające informacje o wartości posiadanych płynnych środków oraz udzielonych kredytach, informację o wykonanych transakcjach płatniczych z uwzględnieniem ich wartości, liczby i struktury walutowej oraz zestawienie funduszy własnych wraz z informacją o rodzaju prowadzonej działalności.
Co trzeba zrobić
1.
Zakładamy przedsiębiorstwo,
2.
Ustalamy, w jakim zakresie chcemy świadczyć usługi płatnicze,
3.
Zabezpieczamy odpowiednio wysoki kapitał własny,
4.
Składamy wniosek wraz z załącznikami do KNF,
5.
Opłacamy wpis do rejestru,
6.
Poddajemy się nadzorowi i uiszczamy opłaty,
7.
Przedstawiamy regularnie sprawozdania finansowe.
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Trzeba pamiętać, że ustawa o usługach płatniczych regulująca kwestie funkcjonowania krajowych instytucji płatniczych jest dość nowa – weszła w życie 1 stycznia 2012 r. Na pewno utworzenie instytucji płatniczej wydaje się być ciekawym sposobem na prowadzenie biznesu, choć wymaga posiadania sporego kapitału początkowego.
Przedsiębiorca musi też pogodzić się z nadzorem sprawowanym przez Komisję Nadzoru Finansowego. Jego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa finansowego instytucji oraz ochrona interesów użytkowników. W ramach nadzoru Komisja dokonuje oceny sytuacji finansowej krajowej instytucji płatniczej, bada jakość zarządzania nią oraz prawidłowość działalności operacyjnej. W ramach swoich kompetencji KNF ma prawo szczegółowo kontrolować instytucję płatniczą, która musi się jej poddać, udostępniając wymagane pomieszczenia i dokumenty.
Nadzorca ma prawo żądać okresowego przekazywania danych pozwalających na dokonanie oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, wzywać je do przekazania wszelkich informacji potrzebnych do realizacji nadzoru oraz wydawać krajowej instytucji płatniczej zalecenia w zakresie dostosowania się do przepisów prawa, zwiększenia posiadanych funduszy własnych, dopracowania procedur zapewniających utrzymanie oraz bieżącego monitorowanie poziomu kapitału.
Co ważne może ona także nakazać wstrzymanie wypłat z zysku lub wstrzymać tworzenie nowych jednostek organizacyjnych oraz przywrócenie prawidłowych stosunków finansowych. Jeśli wykryje nieprawidłowości może nawet wystąpić do organu przedsiębiorstwa o odwołanie osoby zarządzającej, ograniczyć zakres działalności oraz nałożyć karę w wysokości do 1 mln zł.
Krajowa instytucja płatnicza musi płacić za nadzór KNF. W zależności od wykonywanych czynności stawka wynosi od 0,0025 proc. do 0,075 proc. całkowitej kwoty wykonywanych transakcji płatniczych.
