Orzecznictwem w zakresie niepełnosprawności zajmują się zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności:
- powiatowe – jako I instancja,
- wojewódzkie – jako II instancja.
Żadne z wydanych przez te zespoły orzeczeń nie oznacza zakazu podjęcia pracy. Czasem jednak konieczne jest zapewnienie niepełnosprawnemu odpowiednich warunków, by mógł podjąć zatrudnienie.
Przykład
Pani Anna legitymuje się znacznym stopniem niepełnosprawności. W orzeczeniu ma wpisane, że jest zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej. Z tego powodu pracodawca z otwartego rynku pracy odmówił przyjęcia jej do pracy, twierdząc, że jako przedsiębiorca nieposiadający statusu zakładu pracy chronionej nie może jej zatrudnić.
Podany powód nie jest zgodny z prawdą. Zgodnie bowiem z art. 4 ust. 5 ustawy o rehabilitacji osoba zaliczona do grupy o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może być zatrudniona u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:
- przystosowania stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
- zatrudnienia w formie telepracy.
Pracodawca, który przyjmie taką osobę do pracy, otrzymuje dofinansowanie kosztów jej zatrudnienia z PFRON. W zależności od tego, czy jest to osoba z lekkim, umiarkowanym czy znacznym stopniem niepełnosprawności, można otrzymać dofinansowanie do wynagrodzenia w maksymalnej wysokości odpowiednio 638 zł, 1595 zł lub 2169, 20 zł – gdy pracę da zakład pracy chronionej, albo 446,60 zł, 1116,50 zł lub 1518,44 zł – dla pracodawcy z otwartego rynku.
Standardy dotyczące kwalifikowania do poszczególnych stopni niepełnosprawności reguluje rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (DzU nr 139, poz. 1328).
Jeżeli stopień niepełnosprawności związany jest z konkretnymi schorzeniami, wtedy w orzeczeniu wskazany jest również jeden z symboli przyczyn niepełnosprawności:
Niektóre z tych schorzeń mają bardzo istotne znaczenie dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne. Mogą oni w takich sytuacjach m.in. otrzymywać podwyższoną kwotę dofinansowania, udzielać ulg we wpłatach na PFRON. Firmy mające status zakładu pracy chronionej (zpchr) mogą również korzystać ze zwolnień z podatków i opłat.
Do tzw. schorzeń szczególnych, które dają te dodatkowe korzyści, zalicza się upośledzenie umysłowe (01-U), choroby psychiczne (02-P), epilepsję (06-E) i całościowe zaburzenia rozwojowe (12-C). W tym katalogu są również niewidomi.
Utrata wzroku to schorzenie szczególne
To, że osoby niewidome są w katalogu tych, które cierpią na schorzenie szczególne, budziło wśród pracodawców wątpliwości. Dotyczyły one przede wszystkim definicji prawnej niewidomego, a także konieczności umieszczenia w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności kodu 04-O.
W tej sprawie wypowiedziało się Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych w stanowisku z 3 marca 2011 r. (BON-I-5232-13-PM/11). Potwierdziło, że potoczne sformułowanie „osoba niewidoma” obejmuje swoim zakresem osoby z dysfunkcją narządu wzroku (04-O) w stopniu znacznym i umiarkowanym.
Przykład
Pracodawca mający status zakładu pracy chronionej zatrudnił pana Krzysztofa, który ma orzeczenie powiatowego zespołu o uznaniu go za osobę o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, ze schorzeniami szczególnymi:
07-S – choroby układu oddechowego i krążenia oraz 08-T – choroby układu pokarmowego.
Dodatkowo dostarczył zaświadczenie lekarza psychiatry o chorobie psychicznej. Biorąc pod uwagę schorzenia pracownika, zatrudniający go pracodawca przy spełnieniu ustawowych warunków może się ubiegać o dofinansowanie do wynagrodzenia z PFRON.
Ale nie uzyska on podwyższonej o 40 proc. kwoty dofinansowania. Od 1 stycznia 2011 r. konieczne jest bowiem, by schorzenie szczególne wymienione w art. 26a ust. 1b ustawy o rehabilitacji (m.in. 02-P – choroby psychiczne) wskazane zostało bezpośrednio w orzeczeniu, a nie w zaświadczeniu lekarza specjalisty.
