VAT: Sprzedaż bez wymaganej uchwały wspólników jest ważna

- Jesteśmy spółką z o.o. z kapitałem zakładowym w wysokości 50 tys. zł. W umowie spółki znajduje się zapis, zgodnie z którym rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości przewyższającej 250 tys. zł wymaga zgody wspólników. Niedawno sprzedaliśmy maszynę produkcyjną będącą składnikiem majątku trwałego spółki. Cena sprzedaży przekraczała wymieniony limit, a transakcja została zawarta bez wymaganej uchwały wspólników. Czy sprzedaż maszyny podlega VAT, skoro art. 6 pkt 2 ustawy o VAT mówi, że nie stosuje się jej do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 230 kodeksu spółek handlowych (dalej kodeksu spółek handlowych) rozporządzenie prawem lub zaciągnięcie zobowiązania do świadczenia o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość kapitału zakładowego wymaga uchwały wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.

Naruszenie bez konsekwencji

Jeśli wartość świadczenia przekracza wymieniony limit, a umowa spółki nie stanowi inaczej, to do jego spełnienia wymagana jest zgoda wspólników. W opisanej sytuacji w umowie spółki wspólnicy postanowili, że ich uchwała wymagana jest dopiero wówczas, gdy wartość transakcji przekroczy 250 tys. zł.

Obecnie naruszenie art. 230 k.s.h. nie powoduje nieważności czynności. Zgodnie z brzmieniem obowiązującym od 15 stycznia 2004  nie stosuje się tu art. 17 § 1 k.s.h., w świetle którego czynność prawna dokonana bez wymaganej uchwały wspólników jest nieważna. Wcześniej naruszenie zakazu wynikającego z art. 230 k.s.h. narażało na zarzut nieważności czynności, co na gruncie przepisów o VAT powodowało negatywne skutki związane przede wszystkim z kwestionowaniem przez niektóre organy podatkowe prawa do odliczenia VAT naliczonego od zakupów poczynionych przez zarząd bez wymaganej zgody wspólników, których wartość przewyższała limit ustalony na podstawie art. 230 k.s.h. Po wspomnianej nowelizacji przepisu jego naruszenie nie powoduje już nieważności czynności, co wyraźnie z niego wynika, a ewentualne konsekwencje mogą odnosić skutek jedynie w stosunkach wewnętrznych spółki z o.o.

Obecnie skutki naruszenia art. 230 k.s.h. nie mają żadnego wpływu na rozliczenia podatku VAT.

Transakcja nie podlegająca VAT

Z art. 6 pkt 2 ustawy o VAT wynika, że jej przepisów nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Przepis ten dotyczy takich czynności, które w żadnych okolicznościach nie mogą stać się przedmiotem prawnie skutecznej umowy, dla których nie jest możliwa jakakolwiek konkurencja pomiędzy sektorem legalnym a nielegalnym.

Chodzi tu o czynności mające za przedmiot towary lub usługi, które nie mogą być w ogóle wprowadzone na rynek do obrotu publicznego, co dotyczy np. handlu narkotykami czy organami ludzkimi, fałszerstwa pieniędzy lub prostytucji. Tylko tego rodzaju czynności nie powinny być przedmiotem opodatkowania VAT.

Maszyna produkcyjna jest towarem, który może być przedmiotem legalnego obrotu. Obrót tym dobrem jest prawnie dopuszczalny. Dlatego spółka z o.o., pomimo naruszenia art. 230 k.s.h., ma obowiązek opodatkowania dostawy. Brak wymaganej uchwały wspólników nie powoduje wyłączenia dostawy z opodatkowania na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy o VAT. W tej sytuacji nie ma on zastosowania.

Z orzecznictwa unijnego Trybunału

Europejski Trybunał Sprawiedliwości wskazuje, że dla opodatkowania VAT nie jest w zasadzie istotna nielegalność danej transakcji, lecz jak ta transakcja rzutuje na realizację zasady neutralności VAT i jak wpływa na konkurencyjność na rynku.W orzecznictwie ETS dużą wagę przykłada się do ogólnych cech konstrukcyjnych VAT, jako podatku od wartości dodanej.

Podatek ten jest narzędziem, które m.in. ma na celu eliminować zakłócenia konkurencji na rynku. Dla opodatkowania VAT ma to takie znaczenie, że dana czynność nie może uniknąć obciążenia VAT tylko dlatego, że została wykonana nielegalnie, podczas gdy ta sama czynność wykonana w sposób legalny zostanie opodatkowana.

Zaakceptowanie i przyjęcie takiego stanu rzeczy prowadziłoby do zakłócenia konkurencyjności na rynku poprzez obciążenie podatkiem podmiotu, który wykonuje czynność legalnie, i przyzwolenie, aby podmiot, który tę samą czynność wykonuje nielegalnie, uniknął opodatkowania.

Ci, którzy dokonywaliby dostaw i odpłatnego świadczenia usług, jako transakcji sprzecznych z prawem, znajdowaliby się w znacznie lepszej sytuacji niż osoby legalnie wykonujące te czynności, ponieważ ich towary i usługi – jako nieobciążone VAT – byłyby bardziej atrakcyjne dla nabywców pod względem ceny. Z tego powodu ETS z taką konsekwencją przestrzega zasady zachowania warunków konkurencji i neutralności VAT. W ocenie ETS VAT powinien obejmować te czynności, które co prawda były niezgodne z prawem, jednakże mogłyby być wykonane jako legalne.

Sprzedaż przemycanego alkoholu mogłaby być legalna, gdyby zostały dopełnione formalności celne. Natomiast narkotyki czy też podrobione pieniądze w ogóle nie mogą być przedmiotem normalnego, legalnego obrotu w żadnym państwie członkowskim.

Z tego powodu ETS w orzeczeniu w sprawie C-455/98 (Tullihallitus) uznał, że import (a także dostawa) przemycanego alkoholu podlega opodatkowaniu. Natomiast w orzeczeniu w sprawie C-294/82 (Senta Einberger) stwierdził, że import oraz dostawa narkotyków (morfiny) nie podlega VAT, bo nie jest to obrót uregulowany w przepisach VI dyrektywy.