Zasady tworzenia organizacji odzysku precyzuje ustawa z 11 maja 2001 o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Ustawodawca zdecydował się przerzucić obowiązek spełniania zapisów dyrektywy opakowaniowej (2004/ 12/EC) na przedsiębiorców, zobowiązując ich do zbierania określonego odsetka masy opakowań produktów wprowadzanych na rynek.
Przepisy te dotyczą firm prowadzących jednostkę handlu detalicznego o powierzchni handlowej powyżej 500 mkw., sprzedających produkty tam pakowane, lub firm prowadzących więcej niż jedną jednostkę o łącznej powierzchni handlowej powyżej 5000 mkw., bez względu na powierzchnię pojedynczej jednostki, sprzedających produkty w tych jednostkach pakowane, a także wobec przedsiębiorcy wprowadzającego na terytorium kraju w drodze importu lub nabycia wewnątrzwspólnotowego produkty pakowane.
Więcej recyklingu
Polska jest na szarym końcu państw Unii Europejskiej w zakresie segregacji śmieci. Obecnie szacuje się, że ponad 90 proc. odpadów trafia bezpośrednio na składowiska i nie jest poddawane żadnej segregacji, próbie przeróbki lub neutralizacji. Unijna dyrektywa tzw. opakowaniowa zobowiązuje nas do znacznego zwiększenia odsetka śmieci poddawanych odzyskowi.
Zgodnie z nią do 2014 roku Polska powinna na składowiskach odpadów przechowywać nie więcej niż 35 proc. śmieci oraz jednocześnie osiągnąć 60-procentowy poziom odzysku, z czego minimum 55 proc. musi zostać poddane recyklingowi. Jak widać, jeszcze wiele nam brakuje do spełnienia limitów przewidzianych w unijnym ustawodawstwie. Z tego powodu przedsiębiorstwa, które zajmują się selektywną zbiórką odpadów i następnie poddają je odpowiedniemu przetworzeniu bądź sprzedają je do przetworzenia wyspecjalizowanym firmom, czeka dynamiczny rozwój.
Rynek ten, jak wskazują dane, będzie musiał w krótkim czasie urosnąć kilkakrotnie. Instytucjami, które są odpowiedzialne za zbiórkę odpadów, są m.in. organizacje odzysku. Jeszcze kilka lat temu było ich kilka, obecnie z powodzeniem funkcjonuje już w Polsce ponad 35 takich organizacji i z pewnością jest jeszcze miejsce dla wielu kolejnych.
Co trzeba zbierać
Ustawa precyzuje, jakie rodzaje surowców muszą zostać poddane zbiórce. Są to opakowania takie, jak tworzywa sztuczne, aluminium, stal oraz blacha stalowa, papier oraz tektura, szkło gospodarcze, a także drewno oraz niektóre produkty (m.in. opakowania jak wyżej, oleje i smary oraz opony).
Zgodnie z ustawą do 2007 r. przedsiębiorstwa powinny osiągnąć limit odzysku w wysokości 50 proc. masy wprowadzonych opakowań, a do 2014 r. limit ten powinien wynieść już 60 proc.
Dokładne rodzaje i odsetek masy poszczególnych produktów wprowadzanych na rynek, które muszą zostać poddane recyklingowi, zostały określone w rozporządzeniu ministra środowiska w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.
W imieniu firmy
Ustawodawca racjonalnie uznał, że przedsiębiorstwa nie muszą być zainteresowane samodzielną organizacją zbiórki opakowań o odpowiedniej masie, dlatego przewidział możliwość wykonywania tych usług w imieniu firmy przez podmioty trzecie. Zostały one nazwane organizacjami odzysku.
Taką organizację może utworzyć producent lub importer towarów, który wprowadza na rynek wymienione opakowania lub produkty. Równie dobrze może ją założyć kilku mniejszych przedsiębiorców lub osoba fizyczna, która dokona tego w imieniu i na rzecz przedsiębiorców.
Organizacja odzysku musi posiadać relatywnie wysoki kapitał zakładowy, co zachęca do wspólnego zakładania organizacji odzysku przez kilka firm. Pozwala to także zoptymalizować koszty zbiórki, bo prowadzi ją firma zależna.
Każdy przedsiębiorca musi mieć podpisaną umowę na zbiórkę opadów takiego samego rodzaju i w takiej samej masie lub ilości jak powstałe z wprowadzonych przez siebie na terytorium kraju produktów lub produktów w opakowaniach.
Jakie zasady, jaki kapitał
Organizacja odzysku może zajmować się przejmowaniem obowiązków od przedsiębiorców, w zakresie zbiórki odpadów, tylko wtedy, gdy jest utworzona na podstawie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej. Co do zasady taka działalność może być prowadzona wyłącznie w formie spółki akcyjnej, tworzonej według ogólnych zasad przewidzianych w kodeksie spółek handlowych. W stosunku do organizacji odzysku stosuje się jedynie kilka odstępstw.
Jednym z nich jest podwyższenie kapitału zakładowego z normalnie stosowanych 100 tys. zł do kwoty 1 mln zł. Ponadto kapitał ten nie może być zebrany w drodze publicznej subskrypcji. Nie może on także pochodzić z pożyczki lub kredytu ani być obciążony w jakikolwiek sposób.
Kapitał zakładowy organizacji powinien być pokryty w całości wkładem pieniężnym i wpłacony w całości przed złożeniem wniosku o zarejestrowanie organizacji. Jednocześnie organizacja musi utrzymywać kapitał własny w wysokości co najmniej połowy minimalnego kapitału. Oznacza to, że musi ona posiadać i utrzymywać przez cały czas funkcjonowania nie mniej niż 500 tys. zł kapitału.
Zgodnie z ustawą przedmiotem działania organizacji może być wyłącznie działalność związana z organizowaniem, zarządzaniem lub prowadzeniem przedsięwzięć związanych z odzyskiem, w szczególności z recyklingiem odpadów, a także edukacją ekologiczną.
Akcje organizacji mogą być wyłącznie akcjami imiennymi i nie mogą być zamienione na akcje na okaziciela. Organizacja nie może wydawać akcji o szczególnych uprawnieniach.
Dokumenty dla marszałka
Organizacja jest obowiązana złożyć marszałkowi województwa, w terminie dwóch tygodni od dnia jej zarejestrowania, odpis statutu i zaświadczenie albo oświadczenie o wpisie do rejestru sądowego oraz w tym samym terminie odpis wszelkich zmian dokonanych w statucie lub zaświadczenie albo oświadczenie o zmianach w rejestrze sądowym.
Organizacja jest zobowiązana do zachowania w tajemnicy wszelkich danych przekazanych jej przez przedsiębiorców. Obowiązek zachowania tajemnicy nie dotyczy obowiązków informacyjnych wynikających z niniejszej ustawy oraz przypadków, w których przepisy prawa nakazują ujawnienie tajemnicy.
Należy dodać, że w razie otwarcia likwidacji lub ogłoszenia upadłości organizacji obowiązki ponownie obciążają przedsiębiorcę w stosunku do ilości lub masy opakowań i produktów wprowadzonych przez niego na terytorium kraju od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu otwarcia likwidacji lub ogłoszeniu upadłości.
Opłata produktowa
Przedsiębiorca cedujący swoje ustawowe zadanie na organizację odzysku finansuje jej działalność. Organizacja jest zobowiązana do zebrania ilości odpadów odpowiadającej przepisom prawa. W przypadku zebrania większej ilości odpadów niż wymaga ustawa, dopuszcza się możliwość zaliczenia ich na poczet przyszłego roku.
Trzeba pamiętać, że ilość zbieranych śmieci może być różna w zależności od sytuacji gospodarczej oraz popytu na rynku, stąd też elastyczne podejście ustawodawcy w tej sprawie. Ustawodawca przewidział karę za zebranie zbyt małej ilości odpadów. Jest ona pobierana w formie opłaty produktowej.
Oblicza się ją jako iloczyn stawki opłaty i różnicy między wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku (recyklingu) przeliczonej na wielkość wyrażoną w masie produktów lub opakowań. Dokładne stawki są zależne od rodzaju produktu i zostały określone w rozporządzeniu ministra środowiska w sprawie szczegółowych stawek opłat produktowych.
Ponadto organizacja odzysku, która nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań, musi złożyć do 31 marca sprawozdanie zawierające informację o masie lub ilości poddanych odzyskowi i recyklingowi odpadów opakowaniowych, z podziałem na poszczególne ich rodzaje i według sposobu ich odzysku i recyklingu, oraz odpadów poużytkowych, z podziałem na poszczególne ich rodzaje oraz osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.
Sprawozdanie pozwala na dokładne obliczenie wysokości kary w postaci opłaty produktowej.
Ze względu na konieczność kontroli wywiązywania się z zadań każda organizacja odzysku musi co roku składać marszałkowi województwa sprawozdanie roczne określające wykaz przedsiębiorców, w imieniu których działa, informację o masie opakowań wprowadzonych przez reprezentowanych przedsiębiorców na polski rynek a także poddanych recyklingowi z uwzględnieniem ich rodzajów.
Dla wyspecjalizowanych firm
Ustawodawca wiedząc, że inwestycja w zakład poddający produkty recyklingowi jest bardzo kosztowna i może być opłacalna w prowadzeniu dopiero od określonej skali, uznał, że także organizacja odzysku może zlecać te zadania wyspecjalizowanym firmom działającym na podstawie ustawy o odpadach.
Dzięki temu tworzy się rynek odpadów z wieloma wyspecjalizowanymi podmiotami. Jeśli organizacja odzysku zdecyduje się scedować swoje zadania firmie trzeciej, to musi wylegitymować się certyfikatami potwierdzającymi ilość oraz rodzaj zebranego lub przetworzonego surowca.
Ustawa zakłada, że masę lub ilość odpadów poddanych odzyskowi i recyklingowi oraz sposób odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych ustala się na podstawie dokumentów potwierdzających odrębnie odzysk i odrębnie recykling, które prowadzący odzysk lub recykling jest obowiązany wydać na wniosek przedsiębiorcy lub organizacji.
Jakie podjąć działania
1. Znaleźć firmy spełniające ustawowe obowiązki przetwarzania wprowadzanych na rynek odpadów
2. Zebrać kapitał zakładowy
3. Założyć spółkę akcyjną z uwzględnieniem ustawy
4. Podpisać umowy z przedsiębiorstwami
5. Przedkładać marszałkowi coroczny raport zawierający informację o masie wprowadzonych na rynek oraz przetworzonych opakowań
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Mapa przedsiębiorstw, zwłaszcza tych mniejszych, często się zmienia, w związku z czym zawsze będą poszukiwane firmy, które przejmą zobowiązania ustawowe dotyczące zbiórki odpadów wprowadzanych na rynek. Z tego wynika, że organizacje odzysku nie powinny narzekać na brak klientów.
Ponadto rynek odpadów ciągle będzie wzrastać, nie tylko dzięki wysokiej i dynamicznej konsumpcji Polaków, ale także w związku z koniecznością spełniania coraz wyższych norm, wynikających z dyrektywy produktowej.