Naruszenie zbiorowych interesów konsumentów może przyjąć różne formy. Ogólnie wymienia je art. 24 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=19F0BF3CB43B4683DB975B01C9ED4870?id=185138]ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2007 r. nr 50, poz. 331 ze zm.)[/link].

Zgodnie z nim zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, a te w szczególności mogą polegać na:

- stosowaniu zapisów i postanowień, które zostały wpisane do rejestru wzorców umownych uznanych za niedozwolone,

- naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji o produkcie lub usłudze,

- stosowaniu nieuczciwej praktyki rynkowej lub czynu nieuczciwej konkurencji.

Zdarza się, że niektórzy przedsiębiorcy w pełni świadomie naruszają te zasady, licząc na osiągnięcie dodatkowych zysków.

Warto więc pamiętać, że w razie wykrycia takich praktyk oprócz decyzji nakazującej zaprzestanie ich stosowania może zostać wydana także nakładająca karę pieniężną.

Jaka może być jej wysokość i jakie są zasady jej nakładania?

Zgodnie z art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

[srodtytul]Fakultatywna kara pieniężna[/srodtytul]

Sankcja ta grozi, choćby przedsiębiorca nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Z przepisu wynika, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny.

Zatem o tym, czy w konkretnej sprawie, w odniesieniu do wskazanego przedsiębiorcy zasadne jest jej nałożenie, decyduje, w ramach uznania administracyjnego, prezes urzędu.

Jeszcze raz warto podkreślić, że sankcja ta może zostać nałożona na przedsiębiorcę niezależnie od tego, czy dopuścił się naruszenia umyślnie czy nieumyślnie. Same przepisy ustawy nie określają szczegółowo przesłanek, od których uzależnione byłoby podjęcie decyzji o nałożeniu kary i jej wysokości.

Jedynie art. 111 wskazuje pewne okoliczności, które powinny zostać w takim wypadku wzięte pod uwagę. Wymienione są tam: okres, stopień i okoliczności naruszenia przepisów, a także uprzednie ich naruszenie przez przedsiębiorcę.

Ponadto orzecznictwo w tym zakresie wskazuje, że w razie nakładania kar przesłankami, które powinny być brane pod uwagę, są m.in. potencjał ekonomiczny przedsiębiorcy, dopuszczalny poziom kary wynikający z przepisów i cele, jakie kara ma osiągnąć [b](np. wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2000 r., I CKN 793/98).[/b]

Ponieważ wysokość kary jest skorelowana z przychodem, warto zaznaczyć, że w przypadku gdy przedsiębiorstwo powstało w wyniku połączenia lub przekształcenia innych firm, do określenia wysokości jego przychodu uwzględnia się przychód tych firm w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary (art. 106 ust. 3).

Natomiast gdy przedsiębiorca w ogóle nie osiągnął przychodu w roku poprzednim, można na niego nałożyć karę w wysokości do dwunastokrotności przeciętnego wynagrodzenia (art. 106 ust. 4).

[srodtytul]Prezes wyjaśnia[/srodtytul]

Ponieważ sama ustawa nie precyzuje przesłanek wpływających na wysokość kary, specjalne wytyczne w tym zakresie wydał prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Dokument „Wyjaśnienia w sprawie wysokości kar pieniężnych za stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów” jest dostępny na stronie [link=http://www.uokik.gov.pl]www.uokik.gov.pl[/link]. Chociaż nie ma on charakteru prawnie wiążącego, to w praktyce ustalanie wysokości kar odbywa się na podstawie określonych w nim reguł.

Zgodnie z ustawą przy obliczaniu wysokości kar oprócz przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary pod uwagę brany jest charakter naruszenia (waga naruszenia).

Wyróżnione są tu dwa elementy. Naruszenie na etapie kontraktowania oraz naruszenie wywołane stosowaniem niedozwolonych postanowień umownych wpisanych do rejestru.

[srodtytul]Etap kontraktowania[/srodtytul]

Podziału naruszeń dokonano m.in. ze względu na etap zawierania umowy, na jakim doszło do naruszenia praw konsumentów.

Dlatego wyróżniono trzy rodzaje naruszeń:

- na etapie przedkontraktowym, którego istotą jest zachowanie przedsiębiorcy ukierunkowane na pozyskanie konsumentów lub złożenie im oferty, mające na celu skłonienie do zawarcia kontraktu (kwota bazowa kary od 0,02 do 0,3 proc. przychodu),

- na etapie zawierania kontraktu, którego istotą jest zachowanie przedsiębiorcy wobec konsumenta, wyrażającego zamiar zawarcia kontraktu, polegające na naruszeniu przepisów prawa wpływających na treść kontraktu (od 0,05 do 0,6 proc. przychodu),

- na etapie wykonywania kontraktu, którego istotą jest zachowanie przedsiębiorcy polegające na wykorzystaniu przewagi wynikającej z zawarcia umowy poprzez zniekształcenie wynikających z przepisów praw i obowiązków stron kontraktu (od 0,1 do 0,7 proc. przychodu).

Za najpoważniejsze uznano naruszenie na etapie wykonywania kontraktu, a w dalszej kolejności na etapie zawierania umowy i na etapie przedkontraktowym.

[srodtytul]Zakazane klauzule[/srodtytul]

Jako odrębną kategorię wyodrębniono naruszenia zbiorowych interesów konsumentów polegające na stosowaniu niedozwolonych postanowień umownych wpisanych do specjalnego rejestru. Za każdą niedozwoloną klauzulę kwota bazowa kary może stanowić od 0,02 do 0,1 proc. przychodu.

Warto zadać pytanie, co będzie w razie wykrycia w konkretnej umowie kilku niedozwolonych zapisów? W takiej sytuacji są one sumowane. Jednak kwota bazowa kary nie powinna przekroczyć 0,6 proc. przychodu.

Przy tym przy ustalaniu wysokości kary urząd uwzględnia stopień szkodliwości konkretnej klauzuli dla interesów ekonomicznych konsumentów i okres ich stosowania (czas trwania naruszenia).

Warto dodać, że stosownie do art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i w związku z art. 479 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link] od decyzji prezesa urzędu o nałożeniu kary firmie przysługuje prawo do odwołania się do Sądu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów. Przedsiębiorca musi to uczynić w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia mu decyzji. Odwołania składa się za pośrednictwem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (właściwej delegatury urzędu, jeżeli taka wydała decyzję w imieniu prezesa urzędu).

Jak może przebiegać proces obliczania kary z uwzględnieniem okoliczności łagodzących i obciążających, pokazuje poniższy przykład.

[ramka][b]Przykład[/b]

Firma ABC prowadzi działalność polegającą na oferowaniu swoich produktów na znanym portalu aukcyjnym.

W wyniku kontroli jej konta prowadzonego na tym serwisie wykryto naruszenia polegające na:

- braku informacji o jej numerze rejestracyjnym i podmiocie, który dokonał rejestracji (nieudzielenie konsumentom pełnej, rzetelnej informacji),

- zaniechaniu podania konsumentom informacji o prawie do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w terminie dziesięciu dni.

Przyjmijmy, że firma stosowała te praktyki przez ponad rok, a w chwili wszczęcia postępowania naprawiła częściowo swój błąd.

Zaniechała zarzucanego jej naruszenia poprzez umieszczenie wszystkich danych o firmie i poinformowała konsumentów o prawie do odstąpienia od umowy, nie wskazując jednak wyjątków, kiedy takie prawo nie przysługuje.

Załóżmy, że przychód tego przedsiębiorcy za ubiegły rok wyniósł 300 tys. zł. Oba naruszenie mogą zarówno odnosić się do etapu zawierania kontraktu, jak i mieć wpływ na jego wykonanie.

Jak zatem mogłoby zostać obliczone ostateczne kary? Ze względu na szkodliwość wobec konsumentów pierwsze naruszenie obciążono karą 0,05 proc. przychodu, co wyraża się kwotą 150 zł. Jest to kwota bazowa.

Następnie wolno uwzględnić okoliczności łagodzące i obciążające. Za pierwsze da się uznać zaniechanie stosowania zakazanej praktyki, co będzie skutkować obniżeniem kary o 30 proc.

Jednocześnie jednak istnieje okoliczność obciążająca, jaką jest ogólnopolski zasięg oddziaływania kwestionowanych praktyk, co powoduje zaostrzenie kary o 20 proc. Zatem ostatecznie karę da się obniżyć o 10 proc. i wyniesie ona 135 zł, co jednocześnie stanowi 0,45 proc. kary maksymalnej.

Dla drugiego naruszenia, biorąc m.in. pod uwagę okres jego stosowania, kara bazowa została określona na 0,15 proc., co stanowi 450 zł.

Ponieważ firma ABC w chwili podjęcia postępowania umieściła informację o prawie do odstąpienia od umowy, bez zamieszczenia wyjątków wskazujących, kiedy prawo to nie przysługuje, należy uznać to za pozytywną reakcję na wszczęcie postępowania, które jednak nie stanowi pełnego zaniechania.

Przyjmijmy, że pozwoliło to obniżyć karę o 20 proc. (widełki od 10 do 20 proc.). Jednocześnie jednak znów pojawia się okoliczność obciążająca, jaką jest ogólnopolskie oddziaływanie. Tym samym kara musi być zwiększona o 20 proc.

W związku z tym kwota bazowa będzie odpowiadała ostatecznej karze (złagodzenie i obostrzenie wzajemnie się znoszą) wynoszącej 450 zł, co jednocześnie stanowi 1,5 proc. maksymalnej kary, jaka mogłaby zostać nałożona.[/ramka]

[ramka][b]Współpraca z urzędem może się opłacić[/b]

Kwoty, które zostaną obliczone na podstawie kryteriów opisanych w wyjaśnieniach UOKiK, stanowią dopiero kwotę bazową służącą do ustalenia ostatecznej kary. Na tę będą mieć wpływ okoliczności stosowania praktyk naruszających prawa konsumentów.

Mogą one wpływać zarówno na obniżenie, jak i na podwyższenie kary. Okolicznościami łagodzącymi są w szczególności:.

- zaniechanie przez przedsiębiorcę stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania przez UOKiK bądź niezwłocznie po jego rozpoczęciu (zmniejszenie kary o 30 proc.),

- aktywne współdziałanie z urzędem w trakcie postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania (zmniejszenie o 20 proc.),

- pozytywna reakcja na wszczęcie postępowania poprzez podjęcie działań mających na celu zaprzestanie praktyki, ale niestanowiących ich pełnego zaprzestania (zmniejszenie o 10 – 20 proc.),

- dobrowolna rekompensata osobom poszkodowanym szkody poniesionej na skutek naruszenia (zmniejszenie o 10 – 20 proc.).

Z kolei jako okoliczności obciążające traktowane są w szczególności:

- umyślność naruszenia (zwiększenie o 50 proc.),

- umyślność naruszenia związana ze stosowaniem niedozwolonych postanowień umownych wpisanych do rejestru i stosowanych przez przedsiębiorcę, wobec którego toczyło się uprzednio postępowanie skutkujące rejestracją takiej klauzuli (zwiększenie o 100 proc.),

- wcześniejsze stosowanie zakazanych praktyk (zwiększenie o 25 – 35 proc.),

- znaczny zasięg terytorialny naruszenia (o 20 proc. dla zasięgu ogólnopolskiego i o 5 – 10 proc. dla zasięgu ponadlokalnego),

- znaczne korzyści uzyskane w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (zwiększenie o 10 – 20 proc.).

W razie zbiegu okoliczności łagodzących kara nie może zostać zmniejszona o więcej niż 90 proc. kwoty bazowej.

Z kolei w razie kumulacji okoliczności obciążających kara nie powinna być zwiększana o ponad 200 proc. Oczywiście nałożona kara w żadnym wypadku nie może przekroczyć 10 proc. przychodów.

Jeżeli jej wysokość na podstawie opisanych kryteriów przekroczyłaby tę wartość, karę nakłada się w maksymalnej wysokości. [/ramka]

[i][b]Czytaj więcej w serwisach:[/b]

[link=http://www.rp.pl/temat/420033.html]Firma - klient[/link],

[link=http://www.rp.pl/temat/55660.html]Konsumenci[/link][/i]