Nawet jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem przepisów (co do formy, trybu lub warunków dopuszczających rozwiązanie umowy o pracę itp.), jest skuteczne i powoduje zakończenie zatrudnienia. W razie wadliwego rozwiązania (za wypowiedzeniem lub dyscyplinarnie) umowy na czas nieokreślony pracownik może dochodzić przed sądem m.in. przywrócenia do pracy (art. 45 § 1 i art. 56 § 1 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=76037]kodeksu pracy[/link]).

[srodtytul]Sąd przywraca[/srodtytul]

Ten, kto podjął pracę w wyniku takiego przywrócenia, ma dodatkowo prawo do wynagrodzenia za czas pozostawania bez zajęcia. Nie dostanie go jednak za cały okres spędzony poza firmą. Przy wadliwym wręczeniu wymówienia wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługuje nie dłużej niż za dwa miesiące, gdy okres wypowiedzenia jest krótszy niż trzy miesiące. A jeżeli wypowiedzenie wynosi trzy miesiące, wypłata będzie tylko za miesiąc pozostawania bez pracy (art. 47 k.p.). Natomiast temu, kogo niesłusznie zwolniono dyscyplinarnie, pobory przysługują nie mniej niż za miesiąc i nie więcej niż za trzy miesiące bez pracy (art. 57 k.p.).

Gdy przywrócony zjawia się w firmie, okres pozostawania bez pracy, za który przyznano mu wynagrodzenie, wlicza się do okresu zatrudnienia (art. 51 § 1 zdanie pierwsze k.p.). W praktyce jednak między ustaniem zatrudnienia a rozstrzygnięciem sprawy przez sąd i przywróceniem do pracy może upłynąć wiele miesięcy, a czasami lat.

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Przed przywróceniem i podjęciem pracy zwolniony pozostawał bez zajęcia dziesięć miesięcy. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przyznano mu za trzy miesiące. Okres ten, po powrocie do firmy, wlicza się do jego stażu. Jak jednak traktować pozostałe siedem miesięcy, czyli czas pozostawania bez pracy, za który nie dostał wynagrodzenia?[/ramka]

[srodtytul]Bez pracy i kasy...[/srodtytul]

Zgodnie z art. 51 § 1 zdanie drugie k.p. „okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia”. Przepis ten wciąż budził wątpliwości. Przywróceni powoływali się na użyte w nim sformułowanie, że okresu tego „nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu”. Twierdzili, że wprawdzie pracownik w tym czasie nie pozostawał w zatrudnieniu, nie miał więc statusu pracowniczego, ale jednak ustawodawca nakazuje traktować ten okres na równi z okresem zatrudnienia. Na tej podstawie domagali się przyznania im praw do świadczeń nabytych w tym okresie.

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Pan Stefan pracował u jednego pracodawcy od prawie 30 lat na umowie bezterminowej. Przepisy zakładowe przewidywały nagrody jubileuszowe dla wieloletnich pracowników, zależne od zakończonych okresów zatrudnienia w tej firmie. Pana Stefana niezgodnie z prawem zwolniono dyscyplinarnie, kiedy jego staż u tego pracodawcy wynosił 28 lat i 11 miesięcy. Następnie wyrokiem sądu został przywrócony do pracy po 13 miesiącach bezrobocia. Jednocześnie zasądzono mu wynagrodzenie za trzy miesiące pozostawania bez zajęcia. Po powrocie pan Stefan wystąpił o jubileuszówkę za przepracowane 30 lat.

Twierdził, że nabył prawo do nagrody, bo do stażu w chwili wadliwego zwolnienia (28 lat i 11 miesięcy) należy doliczyć trzy miesiące, za które sąd przyznał wynagrodzenie (razem 29 lat i dwa miesiące), a także dziesięć miesięcy pozostawania bez zajęcia, za które nie dostał wynagrodzenia (razem 30 lat), skoro nie może on być traktowany jako przerwa w zatrudnieniu zgodnie z art. 51 § 1 zdanie drugie k.p.[/ramka]

[srodtytul]...czyli bez uprawnień[/srodtytul]

Wątpliwości te rozwiał [b]Sąd Najwyższy 17 września 2008 r. (I PK 1/08)[/b]. Wskazał, że z art. 51 § 1 zdanie drugie k.p. nie wynika, że okres pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, jest okresem zatrudnienia (należy go tak traktować). Nie wynika też, że podlega wliczeniu do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych, ani że w tym okresie można na-być jakiekolwiek uprawnienia.

Przepis ten wprowadza jedynie fikcję prawną. Polega ona tym, że nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego stażu, czasu pozostawania bez pracy wskutek wadliwego wypowiedzenia, za który nie przyznano wynagrodzenia. Sąd podkreślił, że jest to okres „pozostawania bez pracy”, a więc w tym okresie stosunek pracy nie istnieje.

Zatem bez wyraźnego przepisu nie może być on zaliczony do stażu czy traktowany jako okres zatrudnienia, w którym można nabyć uprawnienia pracownicze. Wynika to wyraźnie z art. 51 § 1 zdanie pierwsze k.p. Według niego tylko część okresu pozostawania bez pracy (ta, za którą przyznano wypłatę), po podjęciu pracy w wyniku przywrócenia, wlicza się do zatrudnienia. Stąd okres pozostawania bez zajęcia, za który nie ma wynagrodzenia, nie jest wliczany do okresu pracy, a jedynie jest traktowany tak, jak to określa art. 51 § 1 zdanie drugie k.p.

Dlatego przywrócony nie uzyska np. prawa do urlopu wypoczynkowego za czas pozostawania bez pracy. Art. 51 § 1 zdanie drugie k.p. zapobiega jedynie utracie uprawnień nabytych przed bezprawnym rozwiązaniem umowy. Nie pozwala jednak uzyskać nowych uprawnień w okresie pozostawania bez pracy.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Panu Stefanowi z przykładu drugiego dziesięciu miesięcy nie wlicza się więc do stażu pracy koniecznego do nabycia nagrody jubileuszowej. Nabędzie do niej prawo dopiero wtedy, gdy po powrocie do firmy przepracuje brakujące dziesięć miesięcy, ponieważ wypłata nagrody zależy od łącznych okresów zatrudnienia u pracodawcy.

Gdyby przepisy płacowe uzależniały przyznanie nagrody od nieprzerwanego zatrudnienia, wówczas mimo dziesięciomiesięcznej luki w pracy jego zatrudnienie nadal traktowane będzie jako nieprzerwane. Oznacza to, że począwszy od powrotu do firmy po przywróceniu nie będzie musiał od początku gromadzić 30-letniego stażu pracy z powodu tej przerwy. Nagroda więc nie przepadnie i otrzyma ją, gdy przepracuje brakujące dziesięć miesięcy.[/ramka]

[i]Autorka jest asystentką sędziego Sądu Najwyższego[/i]