– Kontrolę legalności zatrudnienia lub wykonywania innej pracy zarobkowej inspektor rozpoczyna od ustalenia liczby, tożsamości i charakteru pobytu osób przebywających na terenie kontrolowanej firmy – mówi Jarosław Cichoń z Departamentu Legalności Zatrudnienia Głównego Inspektoratu Pracy.
– W tym celu ma prawo ich legitymowania oraz zazwyczaj żąda od nich wypełnienia oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej. W oświadczeniu takim dana osoba wskazuje, jaki jest charakter jej pobytu w firmie (czy w niej pracuje, czy np. jest tylko klientem). Jeśli wykonuje pracę na rzecz kontrolowanej firmy, to czy ma umowę na piśmie (np. o pracę, zlecenie czy o dzieło), jaka jest wysokość wynagrodzenia oraz czy dana osoba w momencie podejmowania pracy w kontrolowanym podmiocie była zarejestrowana jako bezrobotna.
Dalsze czynności kontrolne polegają na sprawdzeniu dokumentów i informacji otrzymanych od kontrolowanego (zawarte umowy, w tym umowy o pracę i umowy cywilnoprawne, listy obecności, listy płac, dokumenty zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz inne potwierdzające charakter świadczonej pracy lub pobytu osób na terenie zakładu). Inspektor pracy ocenia również zgodność umów cywilnoprawnych (np. zleceń czy o dzieło) z kodeksem pracy.
Inspektorzy sprawdzają też, czy pracodawca poinformował urząd pracy o zatrudnieniu osoby bezrobotnej i czy ma pisemne oświadczenie takiej osoby o tym, że nie znajduje się w rejestrze bezrobotnych.
Jeżeli inspektor podejrzewa, że w firmie zatrudnieni są nielegalnie cudzoziemcy, to z reguły pojawia się niezapowiedziany, bo praktycznie tylko w takim przypadku kontrola okaże się skuteczna. – Wraz z inspektorami pracy mogą również przybyć na kontrolę funkcjonariusze Straży Granicznej, policji lub Służby Celnej – mówi Jarosław Cichoń. – Są to organy, z którymi Państwowa Inspekcja Pracy współdziała przy takich kontrolach.
Inspektorzy pracy sprawdzają w firmach także wiele innych spraw, m.in. czy pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie BHP, czy mają profilaktyczne badania lekarskie, czy jest właściwe oświetlenie, odpowiednia wentylacja, spełnione wymagania w zakresie pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, czy użytkowane maszyny i urządzenia spełniają wymagania, czy pomieszczenia pracy nadają się do prowadzonej działalności i jaki jest ich stan techniczny (np. czy dach nie przecieka).
Inspektor pracy wraz z funkcjonariuszami Straży Granicznej przeprowadził kontrolę w barze kuchni orientalnej w jednej z podkrakowskich miejscowości. W trakcie kontroli okazało się, że pracowało tam dwóch obywateli Wietnamu, którzy nie mieli zezwolenia na pracę ani dokumentów legalizujących pobyt na terenie RP. W związku z tym zostali zatrzymani celem wydalenia z Polski. Stwierdzono również, że pracodawca nie potwierdził na piśmie umowy o pracę jednej z pracownic – obywatelce Polski. Ponadto naruszał przepisy BHP, w szczególności dopuszczał do pracy pracowników bez badań lekarskich, szkoleń z zakresu BHP i nie wyznaczył dróg ewakuacyjnych. Jednemu pracownikowi nie zwrócił kosztów badań. W wyniku kontroli inspektor pracy wydał 13 decyzji nakazowych i skierował do pracodawcy dziesięć wniosków. W stosunku do pracodawcy skierował wniosek do sądu grodzkiego o ukaranie.
