Kiedy płacimy za wykonanie czynności urzędowej

Niedawno minister finansów odpowiadał na interpelację poselską w tej sprawie (nr 8125). W piśmie z 11 czerwca br. wypowiedział się na temat opłaty od zaświadczeń w sprawach budownictwa mieszkaniowego, od pełnomocnictwa, od czynności, które nie doszły do skutku, i od decyzji o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej.

Jeśli chodzi o pierwszą kwestię, poseł Adam Ołdakowski wskazywał, że zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy opłacie skarbowej nie podlega dokonanie czynności urzędowej, wydanie zaświadczenia oraz zezwolenia w sprawach budownictwa mieszkaniowego. Niektórzy urzędnicy uważają jednak, że dotyczy to tylko czynności urzędowych wykonanych w trakcie budowy. Tymczasem ustawa nie uzależnia zwolnienia od tego, czy działania urzędu są prowadzone w trakcie budowy, czy nie.

Minister finansów się z tym nie zgodził. Stwierdził, że skoro przepisy o opłacie skarbowej nie zawierają własnych definicji, należy sięgnąć do przepisów materialnych, w tym wypadku dotyczących budownictwa. A zgodnie z nimi przez budownictwo mieszkaniowe należy rozumieć wznoszenie, odbudowę, rozbudowę, nadbudowę oraz przebudowę, a także prace polegające na montażu lub remoncie budynków mieszkalnych wraz z instalacjami i urządzeniami budowlanymi zapewniającymi ich właściwe funkcjonowanie. Definicja ta odnosi się wyłącznie do spraw bezpośrednio związanych z budową. Nie ma więc uzasadnienia, aby z opłaty skarbowej wyłączać czynności wykonywane po zakończeniu procesu budowy.

Za nieuzasadnione MF uznał też zarzuty dotyczące opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Poseł wskazywał, że obecnie nawet kilka razy można płacić za złożenie tego samego dokumentu. Obowiązek zapłaty powstaje bowiem za każdym razem z chwilą złożenia go w urzędzie lub sądzie. Poza tym w razie złożenia pełnomocnictwa na rozprawie sądowej mocodawca lub pełnomocnik jest zobowiązany do natychmiastowego uzupełnienia go o dowód zapłaty bądź do uiszczenia opłaty przed rozprawą, nie mając pewności, że w ogóle do niej dojdzie.

Z odpowiedzi MF wynika, że twierdzenia o wyższym obciążeniu pełnomocnictw nie są prawdziwe, bo do końca ubiegłego roku obowiązek zapłaty opłaty skarbowej powstawał z chwilą sporządzenia dokumentu pełnomocnictwa. To powodowało obciążenie opłatą skarbową także pełnomocnictw, które nigdy nie zostały wykorzystane. Jednocześnie opłacie skarbowej podlegały kopie, odpisy oraz wypisy pełnomocnictw. A to oznacza, że sporządzenie kopii pełnomocnictwa w celu ich złożenia w kilku sprawach każdorazowo podlegało opłacie. MF przypomniał również, że udzielenie pełnomocnictwa ustnie na posiedzeniu sądu nie jest nią objęte.

Podatnicy skarżą się też, że opłata jest często pobierana także wtedy, gdy podatnik wycofa wniosek, a urząd wykona już czynności proceduralne, ale nie zdąży wydać decyzji. Tymczasem ważne jest nie podjęcie przez organ działań mających na celu wydanie jakiejś decyzji, zaświadczenia czy pozwolenia, ale finalny ich rezultat. Gdy więc podatnik wystąpi o zwrot uiszczonej opłaty - organ nie ma prawa do zatrzymania jakiejkolwiek jej części.

MF zgodził się z tym, że niewykonanie czynności urzędowej, niezależnie od tego, czy stwierdzone w drodze decyzji odmawiającej jej wykonania, czy umarzającej postępowanie - uzasadnia zwrot opłaty. Dodał jednak, że w niektórych przypadkach, gdy odmowa ma formę decyzji administracyjnej wydawanej na podstawie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z ust. 53 w części I załącznika do ustawy, podlega opłacie skarbowej w wysokości 10 zł. Kolejna sporna kwestia to opłata skarbowa od decyzji o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej w razie zawiadomienia o zaprzestaniu jej wykonywania. Zdaniem posła ta akurat powinna być pobierana, bo wydanie takiej decyzji nie mieści się w katalogu czynności niepodlegających opłacie. Tymczasem Ministerstwo Finansów twierdzi, że nie.

W odpowiedzi na to MF powołał się na uzgodnienia z Ministerstwem Gospodarki, co do charakteru prawnego takiej decyzji. Otóż wykreślenie odbywa się z urzędu, nie musi być poprzedzone żadnym działaniem ze strony przedsiębiorcy. Jedynie w razie zmiany miejsca zamieszkania następuje w związku ze złożeniem zawiadomienia przez przedsiębiorcę. Zawiadomienie ma jednak charakter wyłącznie informacyjny, a czynności organu ewidencyjnego w tej sprawie podejmowane są z urzędu. Tymczasem opłacie skarbowej podlega dokonanie czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub na wniosek. Stąd według MF wydanie decyzji o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej nie powinno być nią objęte.