1 stycznia 2016 r. zaczną obowiązywać znowelizowane ustawy: o podatku dochodowym od osób fizycznych i o podatku dochodowym od osób prawnych. Istotne zmiany w przepisach obejmują regulacje dotyczące cen transferowych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie nowości będą miały zastosowanie wraz z wejściem w życie przepisów znowelizowanych ustaw o PIT i o CIT. Warto się więc upewnić, od kiedy faktycznie nowe przepisy w tym zakresie obowiązują.

Kogo dotyczą zmiany

Wszystkie podmioty powinny zwrócić szczególną uwagę na to, czy nowe przepisy sprawią, że podmioty te będą objęte obowiązkiem dokumentacyjnym, a jeżeli tak, to jakie informacje powinny przedstawić organom podatkowym i od kiedy zakres tych informacji zostanie zmieniony.

Jedną z wprowadzanych zmian jest nowy zakres informacyjny sporządzanej dokumentacji. Z nowelizacji wynika, że ma on być uzależniony od wartości przychodów lub kosztów osiągniętych przez podatnika w poprzednim roku podatkowym >patrz tabela.

Poniżej 2 mln euro

Ustawodawca ustalił początkowy próg osiągniętych przychodów lub kosztów poniesionych przez podatników w poprzednim roku podatkowym na poziomie 2 mln euro. Dopiero po przekroczeniu tego progu podatnicy będą zobowiązani przygotować dokumentację cen transferowych. Od momentu wejścia w życie nowych przepisów progi transakcyjne, a co za tym idzie, obowiązek dokumentacyjny, będą ustalane indywidualnie dla każdego podatnika, w zależności od osiągniętych przez niego przychodów lub poniesionych kosztów.

Kolejny próg

Następny próg, którego przekroczenie oznacza nałożenie na podatników kolejnych obowiązków dokumentacyjnych, wynosi 10 mln euro. Zgodnie z nowymi przepisami podatnicy, którzy osiągnęli w poprzednim roku podatkowym przychody o wartości co najmniej 10 mln euro, będą zobowiązani przygotować uproszczone sprawozdanie dotyczące przeprowadzonych transakcji z podmiotami powiązanymi oraz studium porównawcze (benchmark).

Benchmark jest opisem analizy danych podmiotów niezależnych lub danych ustalonych z podmiotem niezależnym, uznanych za porównywalne do warunków ustalonych w transakcjach lub innych zdarzeniach.

Obecnie obowiązujące przepisy nie wymagają od podatnika przygotowania takiego studium. Dotychczas było ono jedynie dodatkowym uzasadnieniem rynkowości transakcji dołączonym do dokumentacji.

Nowelizacja wprowadza wymagane elementy studium. Zgodnie z ustawą analiza danych porównawczych powinna zawierać dane porównywalne o podmiotach mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli dane są dla podatnika dostępne. Z doświadczenia wynika, że większość podmiotów jest dobrze zorientowana na rynku, na którym działa. Podatnicy znają ceny i są w stanie oszacować przybliżone marże stosowane przez konkurencję. Jednak nie zawsze ta wiedza obejmuje całe terytorium Polski. Dodatkowo dane porównywalne w skali całego kraju są dostępne zwykle dopiero w kolejnych latach. Z tego względu wykonanie analizy porównawczej przez podatników we własnym zakresie będzie w wielu przypadkach bardzo utrudnione.

Z drugiej strony ustawodawca dopuścił, aby dokumentacja cen transferowych zawierająca benchmark była aktualizowana nie rzadziej niż co trzy lata, chyba że zmiana warunków ekonomicznych w stopniu znacznie wpływającym na analizę będzie uzasadniać przeprowadzenie przeglądu w roku zaistnienia tej zmiany.

Benchmark podlega złożeniu w ciągu siedmiu dni od wezwania organów skarbowych.

W przypadku braku danych do przeprowadzenia analizy danych porównawczych podatnik załącza do dokumentacji podatkowej opis zgodności warunków transakcji oraz innych zdarzeń, ustalonych z podmiotami powiązanymi, z warunkami, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty.

Ponadto ci sami podatnicy będą zobowiązani do przygotowania uproszczonego sprawozdania dotyczącego przeprowadzonych transakcji. Obecnie nie ma rozporządzenia precyzującego zakres informacji, które będą musiały się znaleźć w tym uproszczonym sprawozdaniu. Z pewnością będzie ono obejmować zestawienie wszystkich transakcji z podmiotami powiązanymi lub tych, w których zapłata należności następuje bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową. Rozporządzenie wyda minister finansów.

Razem z zeznaniem

Przepisy dotyczące tych dokumentów (sprawozdania oraz obowiązkowego studium porównawczego) zaczną obowiązywać 1 stycznia 2017 r., co oznacza, że będzie ono wymagane wraz z deklaracją podatkową w marcu 2018 r. (przy założeniu, że rok podatkowy spółki w 2017 r. będzie zgodny z kalendarzowym).

Dla całej grupy

Kolejny próg przychodów, który wpływa na obowiązki podatników, wynosi 20 mln euro. Podatnicy, których przychody lub koszty w poprzednim roku podatkowym wyniosły co najmniej 20 mln euro, będą przygotowywać dokumentację grupową, tzw. master file, który będzie miał szerszy zakres niż zwykła dokumentacja (tzw. local file).

Master file jest dokumentem znanym już częściowo polskim podatnikom (w szczególności powiązanym z zagranicznymi podmiotami), uwzględniającym informacje dotyczące całej grupy podmiotów powiązanych. W zależności od tego, jaki okres obejmuje rok finansowy spółki, różny może być termin na złożenie dokumentacji grupowej. Podobnie jak w wyżej opisanych sytuacjach, jeżeli rok podatkowy spółki w 2017 r. równa się kalendarzowemu, to obowiązek złożenia dokumentacji master file przygotowanej według nowych przepisów wystąpi po raz pierwszy w marcu 2018 r.

Najwięksi przygotują sprawozdanie CbC

Ostatni z wprowadzonych nowymi przepisami progów wynosi 750 mln euro. Podmioty działające pośrednio lub bezpośrednio poza granicami Polski, których skonsolidowany przychód przekroczy 750 mln euro i które spełnią dodatkowe, wskazane w ustawie warunki, będą przygotowywać sprawozdanie z działalności w innych krajach.

Ten obowiązek będzie dotyczył tych podmiotów, które oprócz posiadania skonsolidowanego przychodu na poziomie 750 mln euro będą tzw. jednostkami centralnymi w swojej grupie. Oznacza to, że będą miały wyłącznie status jednostki dominującej i nie będą pozostawały w charakterze jednostki zależnej w rozumieniu ustawy o rachunkowości >patrz ramka.

Ponadto, co zrozumiałe, podmioty te muszą konsolidować sprawozdania finansowe oraz posiadać poza Polską zakład zagraniczny lub jednostki zależne.

Sprawozdanie Country by Country (CbC) będzie musiało zawierać informacje o wysokości osiąganych dochodów, opłaconego podatku oraz miejsca prowadzenia działalności w różnych krajach.

Nie wiadomo obecnie, jak ma wyglądać szczegółowy zakres informacji, które należy zawrzeć w CbC reporting z wyjątkiem tego, że ma ono pozwalać na analizę ryzyka zaniżenia dochodu do opodatkowania w obszarze cen transakcyjnych i wprowadzać dla podatników ułatwienia w zakresie wzoru sprawozdania zgodnymi z wytycznymi OECD. Rozporządzenie w tym zakresie wyda minister finansów.

W rezultacie największe podmioty będą musiały zadbać o sporządzanie zwykłych dokumentacji (local file), dokumentacji grupowej (master file) oraz sprawozdania z działalności CbC.

Ważne zasady bilansowe

Wysokość przychodów lub kosztów, które wskazują na obowiązki dokumentacyjne, podatnicy będą ustalać na podstawie zasad wynikających z ustawy o rachunkowości >patrz ramka. Ustawy podatkowe odnoszą się do szerokiego zakresu przychodów i kosztów, które są podstawą analizy w zakresie obowiązków dotyczących cen transferowych. Odwołanie się do kategorii księgowych jest istotnym novum w ustawach o podatkach dochodowych, w stosunku do których zawsze podkreśla się ich autonomię względem prawa bilansowego.

Przychody bilansowe dzielą się przychody operacyjne, pozostałe przychody operacyjne, przychody finansowe, zyski nadzwyczajne. Podobne grupowania dotyczą kosztów. Wyróżnia się wśród nich koszty operacyjne, pozostałe koszty operacyjne, koszty finansowe oraz straty nadzwyczajne. Wszystkie te pozycje stanowiące standardowe elementy rachunku zysków i strat należy brać pod uwagę dla celów ustalenia istnienia obowiązku w zakresie cen transferowych. Istotne będą zatem dane ujęte w sprawozdaniach finansowych podatników.

Istotny błąd...

Powstaje pytanie, jak ma postąpić podatnik jeśli doszło do błędnego ustalenia przychodów lub kosztów bilansowych, co mogło skutkować niewypełnieniem obowiązków wynikających z przepisów o cenach transferowych. Z taką sytuacją mamy przykładowo do czynienia, gdy błąd stwierdzono w sprawozdaniu finansowym, które zostało już zbadane przez biegłego rewidenta oraz zatwierdzone przez wspólników lub akcjonariuszy jednostki, a jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które mają istotny wpływ na to sprawozdanie finansowe, lub powodujących, że założenie kontynuowania działalności przez jednostkę nie jest uzasadnione. Skutki takich zdarzeń ujmuje w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym te informacje otrzymano.

...trzeba przeanalizować

W tym kontekście istotne jest także, że jedynie błędy, w następstwie których nie można uznać sprawozdania finansowego za rok lub lata poprzednie za rzetelnie i jasno przedstawiające sytuację majątkową i finansową oraz wyniku finansowy firmy, kwalifikują się do ujawnienia. Ustalenie, czy błąd jest istotny czy nie, podlega subiektywnej ocenie. Istotne jest bowiem, czy błąd stwierdzony w sprawozdaniu finansowym jest istotny dla jego czytelnika. Z punktu widzenia nowych przepisów o cenach transferowych istotny będzie taki błąd, który wpłynie na wypełnienie obowiązków dokumentacyjnych. Mimo to w przypadku stwierdzenia błędu rekomendowanym postępowaniem będzie przeprowadzenie szczegółowej weryfikacji, czy miał on znaczenie dla wypełnienia obowiązków w zakresie cen transferowych.

—Łukasz Warmiński jest doradcą podatkowym, radcą prawnym, Partnerem w GALT TAX

—Agnieszka Płachecka jest konsultantką podatkową w GALT TAX

podstawa prawna: Ustawa z 9 października 2015 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw

podstawa prawna: Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 330 ze zm.)

Jak ustawa o rachunkowości definiuje jednostkę dominującą

Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez jednostkę dominującą rozumie się jednostkę będącą spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, sprawującą kontrolę nad jednostką zależną, w szczególności:

a) posiadającą bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej, lub

b) będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub

c) będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do powoływania i odwoływania większości członków organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących tej jednostki zależnej, lub

d) będącą udziałowcem jednostki zależnej, której więcej niż połowę składu organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących w poprzednim roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią osoby powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki zależnej, chyba że inna jednostka lub osoba ma w stosunku do tej jednostki zależnej prawa, o których mowa w lit. a, c lub e, lub

e) będącą udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej, na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną albo statutu lub umowy tej jednostki zależnej.

Bilansowe definicje stosowane w ustalaniu obowiązków podatkowych

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, gdy mowa o:

- przychodach i zyskach – rozumie się przez to uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób, niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt 30 ustawy o rachunkowości).

- kosztach i stratach – rozumie się przez to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (art. 3 ust. 1 pkt 31 ustawy o rachunkowości).