Różnice kursowe są niczym niekończąca się opowieść. Pojawiają się w trakcie roku, przy zamykaniu każdego okresu rozliczeniowego oraz zamknięciu roku. Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego mogą przysporzyć wielu problemów. Warto od początku stosować w ewidencji podział na zrealizowane i niezrealizowane różnice kursowe, a ponadto prowadzić jasny i zrozumiały opis księgowań dotyczących zrealizowanych różnic, szczególnie gdy spółka planuje lub ma obowiązek sporządzać rachunek przepływów pieniężnych.
Obowiązek ustalania różnic kursowych wynika wprost z ustawy o rachunkowości, która wymaga, aby księgi były prowadzone w polskich złotych. Ponadto ujmowanie różnic w odpowiednim okresie rozliczeniowym wpisuje się w stosowanie jednej z nadrzędnych zasad rachunkowości – zasady memoriału. Przepisy podatkowe także regulują sposób przeliczania przychodów osiągniętych i kosztów poniesionych w walucie obcej, dla celów ustalenia podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
W trakcie roku
Zaistnienie transakcji kupna lub sprzedaży w walucie obcej rozpoczyna drogę wycen jej wartości w walucie krajowej. Najpierw konieczne jest zaewidencjonowanie faktury sprzedaży lub zakupu w księgach polskiego przedsiębiorcy. Zgodnie z ustawą o rachunkowości operacje wyrażone w walutach obcych ujmuje się w księgach na dzień ich wystąpienia (przeprowadzenia) według kursu:
– faktycznie zastosowanego – jeżeli operacja dotyczyła sprzedaży lub kupna walut,
– średniego ogłoszonego przez NBP na dzień poprzedzający dzień przeprowadzenia pozostałych rodzajów operacji.
W momencie zapłaty w walucie obcej przeliczenie jej wartości na złote następuje po kursie faktycznie zastosowanym w dniu zapłaty.
Przepisy o podatkach dochodowych wskazują, że przychody osiągane w walucie obcej należy przeliczyć według kursu obowiązującego w ostatnim dniu roboczym poprzedzającym dzień uzyskania przychodu. W przypadku kosztów należy przyjąć kurs z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia kosztu.
Dwie metody
Najczęściej stosowaną metodą rozliczania różnic kursowych na potrzeby podatku dochodowego jest metoda podatkowa. Alternatywą dla tego rozwiązania jest metoda bilansowa (rachunkowa) ustalania różnic kursowych. Pierwsza z nich jest wyjaśniona m.in. w art. 15a ustawy o CIT, a druga została opisana w art. 9b tej ustawy >patrz tabela. W skrócie – zasadnicza różnica między tymi metodami polega na tym, że metoda podatkowa zezwala na ujmowanie w rachunku podatkowym wyłącznie zrealizowanych różnic kursowych, natomiast podmioty stosujące metodę rachunkową mogą w nim rozliczyć różnice kursowe z wyceny bilansowej.
Uwaga! Zastosowanie metody rachunkowej na potrzeby ustalania podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym jest obostrzone dodatkowymi wymaganiami:
– w okresie stosowania tej metody sprawozdanie finansowe podmiotu musi być badane przez biegłego rewidenta,
– wybór metody należy zgłosić do urzędu skarbowego, w terminie do końca pierwszego miesiąca roku podatkowego lub gdy działalność jest dopiero rozpoczynana – do 30 dnia od dnia jej rozpoczęcia,
– metoda ta musi być stosowana nie krócej niż trzy lata, licząc od początku roku podatkowego, w którym została przyjęta,
– rezygnacja z tej metody również musi zostać zgłoszona do urzędu skarbowego, do końca roku podatkowego poprzedzającego rok podatkowy, w którym podatnik zamierza z niej zrezygnować.
W rzeczywistości rzadko można spotkać spółki, które zdecydowały się na rachunkowe rozliczanie różnic kursowych w kalkulacji dochodu do opodatkowania.
Przychody lub koszty
Dodatnie różnice kursowe są przychodem finansowym, natomiast ujemne – kosztem finansowym. Wycena operacji wyrażonych w walucie obcej z jednej strony zmienia wartość danej pozycji w bilansie, z drugiej trafia do rachunku zysków i strat, a więc wpływa na wynik finansowy.
Uwaga! W rachunku zysków i strat różnice kursowe powinny być prezentowane per saldo. Oznacza to konieczność pokazania tylko wyniku na wszystkich (podatkowych i bilansowych) różnicach kursowych:
– jeżeli ostateczny wynik jest dodatni (przeważają dodatnie różnice kursowe), to ta kwota prezentowana jest w przychodach finansowych,
– jeżeli natomiast wartość jest ujemna (przeważają ujemne różnice kursowe), to ta kwota jest przypisana kosztom finansowym.
Zmiana kursów może wpływać na wartość początkową środków trwałych
W wybranych przypadkach skutki wyceny operacji walutowych, zamiast zostać odniesione w wynik finansowy, wpływają na inną pozycję bilansu. Przykładem takiej sytuacji jest kredyt w walucie obcej zaciągnięty na realizację inwestycji w środki trwałe. Jeżeli na dzień bilansowy projekt nie został zrealizowany, to różnice kursowe z wyceny kredytu są odnoszone na wartość środka trwałego w budowie (podobnie jak odsetki od tego kredytu). –