Mowa tu o tzw. zdarzeniach występujących po dniu bilansowym. Zgodnie z art. 54 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0A9C91F09A5DF196E9BF3E3A17ED1D94?id=324433]ustawy o rachunkowości[/link], jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego a przed jego zatwierdzeniem jednostka otrzymała informacje o zdarzeniach, które mają istotny wpływ na to sprawozdanie lub powodujących, że założenie kontynuowania działalności przez jednostkę nie jest zasadne, powinna ona odpowiednio zmienić to sprawozdanie, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy.

Jeżeli zdarzenia, które nastąpiły po dniu bilansowym, nie powodują zmiany stanu istniejącego na dzień bilansowy, to odpowiednie wyjaśnienia zamieszcza się w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

W przypadku firm, których sprawozdania podlegają obowiązkowemu badaniu przez biegłych rewidentów, zdarzenia po dacie bilansowej mogą więc wystąpić w okresie od dnia bilansowego, w dacie sporządzenia wstępnej wersji sprawozdania finansowego przedłożonego do badania, w dacie podpisania ostatecznego sprawozdania finansowego (uwzględniającego ewentualne korekty biegłego rewidenta) i opinii wydanej przez biegłego rewidenta co do tego sprawozdania, do daty zatwierdzenia sprawozdania finansowego.

[ramka][b]Ważne terminy[/b]

Zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego kierownik jednostki zapewnia sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego. Sprawozdanie to powinno być następnie przedłożone właściwemu organowi, zgodnie z obowiązującymi daną jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.

Roczne sprawozdanie finansowe podpisuje – podając zarazem datę podpisu – osoba odpowiedzialna za prowadzenie ksiąg rachunkowych i kierownik jednostki, a jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy (np. zarząd spółki), to wszyscy członkowie tego organu. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania finansowego.

Dla większości firm ostatni rok obrotowy zakończył się 31 grudnia 2009 r., termin sporządzenia sprawozdań finansowych upłynął więc z końcem marca bieżącego roku. Obecnie w wielu jednostkach trwają prace związane z obligatoryjnym badaniem sprawozdań finansowych. Coraz więcej firm decyduje się także na nieobowiązkowe badanie, pozwala to bowiem na ograniczenie ryzyka działalności gospodarczej (np. podatkowego czy defraudacji) i dostarcza informacji, jaka jest rzeczywista sytuacja finansowa i majątkowa.

Ostateczne sprawozdania finansowe, z uwzględnieniem ewentualnych korekt zaproponowanych przez biegłych rewidentów przeprowadzających badanie, podlegać będą zatwierdzeniu nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego przez właściwy organ zatwierdzający (w przypadku spółek z o.o. będzie to zgromadzenie wspólników, w przypadku spółek akcyjnych walne zgromadzenie). W praktyce dla większości firm termin zatwierdzenia sprawozdania upłynie więc 30 czerwca 2010 r. [/ramka]

Jeżeli informacja o zdarzeniu po dacie bilansowej zostanie przekazana już po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, to skutki takiego zdarzenia ujmuje się w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym dana jednostka informacje te otrzymała.

[srodtytul]Rodzaje zdarzeń po dacie bilansowej[/srodtytul]

Zdarzenia po dacie bilansowej można podzielić na te, które:

- dostarczają nowych informacji na temat stanu istniejącego na dzień bilansowy (wymagające korekt w sprawozdaniu finansowym) oraz

- wskazują na stan zaistniały po dniu bilansowym.

Ponieważ ustawa o rachunkowości nie określa tego precyzyjnie, często sporządzający sprawozdanie finansowe mają wątpliwości, w jaki sposób ująć określone zdarzenie gospodarcze. Częstym błędem przy sporządzaniu rocznych sprawozdań finansowych jest także niezwracanie uwagi na zdarzenia, jakie wystąpiły po dniu bilansowym, i nieuwzględnianie ich w sprawozdaniach.

W tym wypadku zasadne jest skorzystanie z zapisów międzynarodowych standardów sprawozdawczości finansowej, w szczególności MSR 10, który opisuje to zagadnienie bardziej szczegółowo, podając równocześnie przykłady zdarzeń wymagających korekt bilansowych lub wymagających jedynie ujawnienia w formie opisowej w informacji dodatkowej.

[srodtytul]Kiedy korekta jest konieczna...[/srodtytul]

Zdarzenia, które wymagają korekt w bilansie, to w praktyce gospodarczej najczęściej informacje dotyczące sytuacji dłużników danej jednostki (np. potwierdzające konieczność tworzenia odpisów aktualizujących na należności), informacje o zakończonych w 2010 r. postępowaniach sądowych lub kontrolach, które dotyczyły 2009 r. lub lat poprzednich.

[ramka][b]Przykład[/b]

[b]Premia dla pracowników[/b]

Spółka sporządza sprawozdanie finansowe za 2009 r. 15 stycznia 2010 r. zarząd podjął decyzję o wysokości wypłat premii dla pracowników, dotyczącej IV kwartału 2009 r. Premie mają charakter uznaniowy. Podstawą wypłaty premii jest regulamin wynagradzania zaakceptowany przez zarząd.

Jest to zdarzenie wymagające korekty sprawozdania finansowego za 2009 r. Zgodnie z MSR 10 zdarzeniem powodującym konieczność korekty jest bowiem np. ustalenie po dniu bilansowym kwoty wypłat z zysku lub premii, jeżeli na jednostce gospodarczej ciążyło na dzień bilansowy prawne lub zwyczajowo oczekiwane zobowiązanie do dokonania wypłat, do których tytuł powstał w wyniku zdarzeń mających miejsce przed tą datą.

Przykładem wewnętrznego dokumentu określającego zasady wypłat może być np. układ zbiorowy pracy, określający zasady wypłaty premii pracowniczych lub przyjęty w danej jednostce regulamin wynagradzania.[/ramka]

[ramka][b]Przykład[/b]

[b]Rozstrzygnięcie sprawy sądowej[/b]

1 lutego 2010 r. została ostatecznie rozstrzygnięta sprawa sądowa rozpoczęta w 2009 r. Spółka została zobowiązana do zapłaty odszkodowania byłemu pracownikowi w wysokości 200 tys. zł. We wstępnym sprawozdaniu finansowym za 2009 r. spółka nie tworzyła rezerwy na przewidywane koszty toczącego się postępowania sądowego.

W tym wypadku mamy do czynienia ze zdarzeniem wymagającym korekty sprawozdania finansowego za 2009 r. Rozstrzygnięcie sprawy sądowej potwierdza istniejące już na dzień bilansowy zobowiązanie spółki. Na podstawie uzyskanych informacji w bilansie na 31 grudnia 2009 r. należy ująć rezerwę na przewidywane straty toczącego się postępowania w kwocie 200 tys. zł.[/ramka]

[srodtytul]...a kiedy nie[/srodtytul]

Do najczęściej występujących zdarzeń po dacie bilansowej, które nie wymagają korekt w bilansie, ale powinny być ujawnione w informacji dodatkowej, można zaliczyć przykładowo:

- ogłoszenie rozpoczęcia istotnej restrukturyzacji,

- podjęcie znaczących zobowiązań, w tym warunkowych (np. udzielenie gwarancji),

- znaczące zmiany udziałowców w spółce,

- istotne zmiany wartości rynkowych aktywów jednostki, jakie nastąpiły po dniu bilansowym,

- zmiany ustawodawstwa mające wpływ na funkcjonowanie jednostki w przyszłości.

[ramka][b]Przykład[/b]

[b]Pożar magazynu[/b]

Spółka sporządza sprawozdanie finansowe za 2009 r. 5 stycznia 2010 r. w wyniku pożaru magazynu zniszczeniu uległo 25 proc. towarów handlowych znajdujących się w ewidencji magazynowej według stanu na dzień bilansowy. Towary te nie były ubezpieczone.

Mamy tu do czynienia ze zdarzeniem niewymagającym korekty bilansowej związanej z wyceną zapasów na 31 grudnia 2009 r.

Według stanu na dzień bilansowy towary znajdowały się bowiem w magazynie i nie występowała utrata ich wartości. Zdarzenie, które wystąpiło po dniu bilansowym, jako istotne dla potencjalnych odbiorców sprawozdania finansowego, wymaga jednak ujawnienia w formie opisowej w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Gdyby pożar spowodował istotne zagrożenie kontynuacji działalności przez spółkę, odpowiednie korekty danych wykazanych w bilansie i rachunku zysków i strat mogłyby być konieczne.[/ramka]

[ramka][b]Przykład [/b]

[b]Istotne obniżenie wartości rynkowej posiadanych akcji po dniu bilansowym[/b]

W bilansie według stanu na 31 grudnia 2009 r. spółka wykazała 10 000 akcji spółki notowanej na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych według jednostkowej ceny nabycia 45 zł. Kurs giełdowy na ten dzień nie odbiegał znacząco od ceny nabycia. Zarząd spółki nie zidentyfikował przesłanek potwierdzających, że mogła nastąpić trwała utrata wartości akcji. Nie tworzono odpisów aktualizujących na te akcje.

Po dniu bilansowym, do dnia sporządzenia rocznego sprawozdania finansowego, doszło jednak do znaczącego spadku kursu akcji do poziomu 25 zł za akcję.

Jest to zdarzenie niewymagające korekty w bilansie według stanu na 31 grudnia 2009 r. Spadek wartości rynkowej akcji w tym wypadku nie ma bowiem wpływu na wartość tej inwestycji na dzień bilansowy, ale jest odzwierciedleniem okoliczności, które nastąpiły w późniejszym okresie (np. ogólny trend rynkowy).

Ze względu na znaczącą wartość akcji zakupionych przez spółkę zasadne jest uwzględnienie odpowiedniego opisu zdarzenia w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego. [/ramka]

[ramka][b]Jakie znaczenie ma opinia biegłego[/b]

Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek zobowiązanych do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami.

Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto dokonany bez spełnienia tego warunku, np. w razie wydania przez audytora opinii negatywnej, jest nieważny z mocy prawa.[/ramka]

[srodtytul]W RAZIE ZAGROŻENIA KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI TEŻ POTRZEBNE SĄ ZMIANY[/srodtytul]

[b]Sprawozdanie finansowe może wymagać zmiany, jeśli przed jego zatwierdzeniem pojawią się sygnały o tym, że dalsza działalność firmy jest zagrożona i że prawdopodobne jest postawienie jej w stan likwidacji lub upadłości [/b]

Do istotnych zdarzeń po dacie bilansowej, które mogą mieć wpływ na sporządzanie rocznych sprawozdań finansowych, należą zdarzenia wpływające na ocenę prawidłowości przyjętego przy sporządzeniu sprawozdania finansowego założenia kontynuacji działalności.

W praktyce przyjmuje się ogólne założenie, że dana jednostka gospodarcza będzie kontynuowała działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w niezmienionym istotnie zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub upadłości.

Zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości kierownik jednostki zobowiązany jest jednak do uwzględnienia wszystkich informacji dostępnych na dzień sporządzenia sprawozdania finansowego (a więc nie tylko na dzień bilansowy), dotyczących dającej się przewidzieć przyszłości, czyli okresu co najmniej 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, jednostka otrzymałaby informacje mające wpływ na to, że wcześniejsze założenie kontynuowania działalności nie jest uzasadnione, powinna odpowiednio zmienić to sprawozdanie, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach rachunkowych 2009 r.

O wprowadzonych zmianach należy powiadomić biegłego rewidenta, który przeprowadza badanie. W tym wypadku nie ma znaczenia, kiedy pojawiły się okoliczności zagrażające kontynuacji działalności. Nawet jeśli wystąpiły one dopiero w 2010 r., mogą spowodować konieczność zmian w bilansie na 31 grudnia 2009 r. Takie retrospektywne podejście jest wyjątkiem od ogólnie przyjętych zasad.

Kilka lat temu przeprowadzałem audyt sprawozdania finansowego spółki, której istotnym składnikiem aktywów była tzw. nieruchomość inwestycyjna – centrum handlowe. Spółka uzyskiwała przychody z działalności operacyjnej z wynajmu powierzchni handlowej. W pasywach bilansu, oprócz kapitałów własnych, główną pozycję stanowiły zobowiązania z tytułu zaciągniętego długoterminowego kredytu inwestycyjnego na zakup tej nieruchomości.

Po zakończeniu badania sprawozdania finansowego, a przed jego zatwierdzeniem, doszło do pożaru nieruchomości. Zdarzenie to, następujące już po dniu bilansowym, spowodowało konieczność ponownej oceny sytuacji finansowej i majątkowej badanej spółki oraz prawidłowości założenia kontynuacji działalności.

Konieczna była m.in. ocena, czy istnieje ryzyko wystąpienia w badanej jednostce zobowiązań warunkowych (np. roszczeń osób poszkodowanych w wyniku pożaru), czy w dalszym ciągu będzie ona w stanie spłacać zobowiązania z tytułu kredytu, czy zapewnione zostaną odpowiednie środki na odbudowę centrum handlowego (np. od udziałowców lub firmy ubezpieczeniowej).

Zdarzenie, które miało miejsce już po dniu bilansowym, znacznie wydłużyło okres badania sprawozdania finansowego i termin jego ostatecznego zatwierdzenia. Wymagało także odpowiednich zmian w sprawozdaniu finansowym.

Należy w tym miejscu także podkreślić, że jednostka nie może sporządzać sprawozdania finansowego przy założeniu kontynuacji działalności, jeżeli po dniu bilansowym kierownictwo postanowiło o jej likwidacji lub o zaprzestaniu prowadzenia działalności lub nie występuje realna alternatywa dla likwidacji lub zaprzestania działalności.

[ramka][b]Badanie zdarzeń po dacie bilansowej[/b]

Biegli rewidenci przeprowadzają badania sprawozdań finansowych wykorzystując wiedzę i doświadczenie wynikające z norm wykonywania zawodu, w okresie ich obowiązywania.

Zgodnie z wymogami normy nr 1 przed sporządzeniem opinii i raportu biegły rewident powinien upewnić się, że w badanym sprawozdaniu finansowym uwzględniono skutki wszystkich istotnych zdarzeń, które nastąpiły w okresie między datą, na którą jednostka sporządziła sprawozdanie finansowe, a dniem zakończenia badania, tj. dniem wyrażenia opinii.

Jednym z dowodów badania jest oświadczenie zarządu, złożone według stanu na dzień wydania opinii przez biegłego, w którym potwierdza on, że według najlepszej wiedzy kierownictwa badanej jednostki wszystkie istotne zdarzenia po dacie bilansowej zostały prawidłowo ujęte w sprawozdaniu finansowym.

Jednak niezależnie od tego oświadczenia biegły rewident ocenia, czy systemy księgowości i kontroli wewnętrznej zapewniają kompletne ujęcie zdarzeń, jakie nastąpiły po dniu bilansowym i ich odniesienie do właściwego okresu.

Do procedur badania dokonywanego przez biegłego rewidenta, które odnoszą się do zdarzeń występujących po dniu bilansowym, można zaliczyć np.

- analizy zapisów księgowych dokonanych w księgach roku następującego po badanym,

- przegląd protokołów z posiedzeń kierownictwa i organów nadzoru jednostki,

- analizy płatności dokonywanych po dniu bilansowym (np. w celu identyfikacji niezaksięgowanych zobowiązań),

- przegląd faktur korygujących przychody ze sprzedaży wystawionych po dniu bilansowym (w celu identyfikacji ewentualnych korekt sprzedaży badanego roku),

- przegląd informacji z kancelarii prawnej obsługującej badaną firmę dotyczących aktualnego stanu spraw sądowych.

W wyniku przeprowadzonych procedur biegły rewident powinien uzyskać stosowne dowody badania, potwierdzające, że wszystkie istotne zdarzenia, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, zostały rozpoznane i ich skutki ujęto w sprawozdaniu finansowym.

W razie wystąpienia istotnych zdarzeń po dacie wydania opinii przez biegłego rewidenta a przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego zarząd danej firmy ma obowiązek poinformować o tym biegłego, który w razie potrzeby przeprowadza dodatkowe procedury. Może się to także wiązać ze zmianą wcześniej wydanej opinii i uwzględnieniem w niej nowych faktów.[/ramka]

[i]Autor jest prezesem zarządu firmy audytorskiej Audit4Business sp. z o.o.[/i]

[b]Czytaj też [link=http://www.rp.pl/artykul/462270.html]"Jakie są skutki podjęcia nowej uchwały o podziale starego zysku"[/link][/b]