Mówi o nim [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0A9C91F09A5DF196E9BF3E3A17ED1D94?id=324433]ustawa o rachunkowości[/link], ale mogą go też zrobić przedsiębiorcy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów.

Fiskus się na to zgadza.

Przypomnijmy, że firma, która chce zaliczyć do kosztów niezapłacone należności, ma co do zasady dwie możliwości – udokumentować, że wierzytelności nie da się wyegzekwować i zaliczyć ją definitywnie do kosztów albo uprawdopodobnić jej nieściągalność i utworzyć odpis aktualizujący.

O tym drugim rozwiązaniu mówi art. 23 ust. 1 pkt 21 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=80474]ustawy o PIT[/link] (art. 16 ust. 1 pkt 26a [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link]).

Mamy tu trzy warunki do spełnienia:

- wierzytelność powinna wcześniej być wykazana jako przychód podatkowy,

- trzeba utworzyć odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości,

- musimy uprawdopodobnić nieściągalność wierzytelności.

[srodtytul]Musi być przychód[/srodtytul]

Pierwszy warunek to wcześniejsze zaliczenie należności do przychodów.

Nie jest to trudne, gdyż [b]większość przychodów z działalności powstaje na zasadzie memoriałowej. Oznacza to, że opodatkować przychód musimy nawet wtedy, gdy nie otrzymamy zapłaty od kontrahenta.[/b]

Są jednak wyjątki, np. odsetki od zobowiązań, które opodatkujemy dopiero w momencie otrzymania.

Nie możemy więc zaliczyć do kosztów wierzytelności z tytułu odsetek, ponieważ nie wykazaliśmy jej wcześniej po stronie przychodów.

[srodtytul]Trzeba uprawdopodobnić...[/srodtytul]

Warunkiem rozliczenia należności w kosztach jest uprawdopodobnienie jej nieściągalności. Można to zrobić w inny sposób niż przy wierzytelnościach definitywnie uznawanych za nieściągalne.

Przede wszystkim ustawodawca nie wprowadza tu zamkniętego katalogu zdarzeń pozwalających na rozliczenie kosztu. Wymienia tylko przykładowe sytuacje.

Zgodnie z art. 23 ust. 3 ustawy o PIT (art. 16 ust. 2a ustawy o CIT) nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, jeżeli:

- dłużnik zmarł, został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku albo

- zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo

- wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo

- wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika na drodze powództwa sądowego.

[b]Rozliczenie należności w kosztach może być też uzasadnione innymi okolicznościami. Ale to podatnik musi udowodnić, że istnieje duże prawdopodobieństwo jej niewyegzekwowania. [/b]

[srodtytul]... i sprawdzić ustawę o rachunkowości[/srodtytul]

Kosztem jest tylko odpis określony w ustawie o rachunkowości. Przypomnijmy, że zgodnie z art. 35b ust. 1 tej ustawy odpisów aktualizujących dokonujemy w odniesieniu do należności:

- od dłużników postawionych w stan likwidacji lub upadłości – do wysokości należności nieobjętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,

- od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego – w pełnej wysokości należności,

- kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a według oceny jego sytuacji majątkowej i finansowej spłata należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna – do wysokości niepokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności,

- stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego – w wysokości tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania,

- przeterminowanych lub nieprzeterminowanych o znacznym stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców – w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne należności.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy o PIT kosztem uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności określone w ustawie o rachunkowości.

[srodtytul]Również przy ewidencji uproszczonej[/srodtytul]

Na pierwszy rzut oka wydaje się więc, że możliwość zaliczenia odpisów do kosztów dotyczy tylko firm prowadzących księgi handlowe. Można jednak przyjąć, że ustawodawca po prostu wskazuje, o jakie odpisy chodzi, a prawo do rozliczenia odpisów mają wszyscy podatnicy PIT, także ci, którzy prowadzą uproszczoną księgowość (czyli podatkową księgę przychodów i rozchodów).

Potwierdzają to interpretacje organów podatkowych. Przykładowo o rozliczenie zapytał wspólnik spółki cywilnej handlujący artykułami biurowymi. Spółka prowadzi księgę przychodów i rozchodów. W poprzednich latach sprzedała towary z odroczonym terminem płatności.

Należność została zaliczona do przychodów, ale kontrahent do tej pory nie zapłacił. Sprawa została skierowana do sądu, który wydał nakaz zapłaty. Wierzytelność częściowo ściągnięto, ale co do reszty kwoty egzekucja została umorzona, gdyż dłużnik został postawiony w stan upadłości. Podatnik chciałby zaliczyć do kosztów odpis aktualizujący. Uważa, że jest to możliwe niezależnie od formy prowadzonej ewidencji.

Potwierdziła to [b]Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 26 sierpnia 2009 r. (IPPB1/415-425/09-2/JB).[/b]

Podkreśliła, że z art. 23 ust. 1 pkt 21 ustawy o PIT nie wynika, że ma on zastosowanie jedynie do przedsiębiorców prowadzących księgi rachunkowe.

„Nie ma bowiem uzasadnienia do różnicowania statusu prawno-podatkowego podatnika wyłącznie z uwagi na rodzaj prowadzonych przez niego urządzeń księgowych” – czytamy w interpretacji.

Tak też wynika z odpowiedzi Krajowej Informacji Podatkowej zamieszczonej w Biuletynie Skarbowym Ministerstwa Finansów nr 6/2007.

[ramka][b]Uwaga[/b]

Odpis aktualizujący to koszt „tymczasowy”, gdyż np. w przypadku przedawnienia wierzytelności musimy wykazać przychód – właśnie w wysokości zaliczonego do kosztów odpisu. [/ramka]