-W jaki sposób ująć w księgach rachunkowych zapłatę CIT oraz pobieranych przez płatnika zaliczek na PIT, jeśli następuje ona poprzez zaliczenie na poczet tych zobowiązań należnego podatnikowi zwrotu różnicy pomiędzy wyższym naliczonym a niższym należnym podatkiem VAT? Stosowny wniosek został złożony w urzędzie skarbowym w listopadzie 2006 r., a postanowienie w tej sprawie datowane jest na 8 stycznia 2007 r. Kiedy i jakim dowodem zaksięgować taką kompensatę rozrachunków publicznoprawnych? -pyta czytelnik DF.

Zaliczenie nadpłaty lub zwrotu podatku na poczet zobowiązania podatkowego jest jedną z form uregulowania (zapłaty) podatku (patrz art. 59 § 1 ordynacji podatkowej). Jeśli u podatnika wystąpi nadpłata podatku lub kwota do zwrotu, jest on - mocą art. 76 § 1 i art. 76b ordynacji - uprawniony do otrzymania jej zwrotu lub złożenia wniosku o zaliczenie tej nadpłaty na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych. W sprawie zaliczenia nadpłaty lub zwrotu podatku urząd wydaje postanowienie, na które podatnikowi służy zażalenie.

W rozliczeniu VAT zadany okres może pojawić się nadwyżka podatku naliczonego nad należnym. Nadwyżka ta może być "przeniesiona" do rozliczenia w przyszłych okresach lub podatnik może zażądać jej zwrotu zgodnie z zasadami wskazanymi wart. 87 ustawy o VAT.

Uwaga, tylko nadwyżka podatku naliczonego nad należnym zadeklarowana do zwrotu na rachunek bankowy może być - na wniosek podatnika - zaliczana na poczet zobowiązań podatkowych w trybie przewidzianym powołanymi przepisami ordynacji (kwota wskazana w pozycji 56 deklaracji VAT-7 to zwrot podatku, o którym mowa w art. 76bordynacji).

Składając deklarację VAT-7 z wykazaną różnicą do zwrotu, podatnik może złożyć w urzędzie skarbowym wniosek, by nadwyżkę tę zaliczać na poczet jego przyszłych zobowiązań podatkowych (z reguły są to zobowiązania płatnika z tytułu zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz płatności związane z podatkiem CIT). Dokonując zaliczenia, urząd skarbowy powinien przysłać podatnikowi postanowienie.

Mamy zatem ciąg następujących zdarzeń gospodarczych (chronologicznie):

1) złożenie deklaracji VAT z wykazaną różnicą do zwrotu,

2) złożenie wniosku o zaliczenie zwrotu na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych,

3) powstanie zobowiązania podatkowego, które zgodnie z wnioskiem ma być pokryte z kwoty do zwrotu,

4) przysłanie przez urząd postanowienia o zaliczeniu.

Z pierwszym z tych zdarzeń związane są przeksięgowania dotyczące rozliczenia VAT pomiędzy kontami odzwierciedlającymi zapisy w rejestrach VAT naliczonego oraz należnego a kontem, na którym następuje rozliczenie VAT z urzędem skarbowym za dany okres. Konto 221 "Rozrachunki publicznoprawne z tytułu VAT" w wypadku wystąpienia nadwyżki podatku naliczonego nad należnym wykaże oczywiście saldo Wn odpowiadające wartości tej nadwyżki. Z przyczyn praktycznych wskazane jest, by do konta tego prowadzić analitykę umożliwiającą zidentyfikowanie kwot podatku do zwrotu z poszczególnych miesięcznych (kwartalnych) deklaracji VAT.

Kolejnemu zdarzeniu, tj. złożeniu wniosku o zaliczenie nadwyżki na poczet przyszłych transakcji, nie towarzyszy żaden zapis księgowy.

Naliczając zobowiązanie podatkowe z tytułu zaliczek na PIT bądź z tytułu CIT, dokonujemy typowych księgowań na stronie Ma odpowiednich kont zobowiązań publicznoprawnych (załóżmy, że będą to konta 226 i 225). Nie powinniśmy jeszcze w tym momencie dokonywać kompensaty z należnością z tytułu podlegającej zwrotowi nadwyżki VAT - kompensatę tę ujmiemy z chwilą otrzymania postanowienia.

Nadesłane przez urząd skarbowy postanowienie informuje, że kwoty zobowiązań wynikających ze złożonych deklaracji (mówimy jeszcze o zdarzeniach roku 2006, kiedy deklaracje PIT-4 i CIT-2 należało składać comiesięcznie) zostały pokryte zgodnie z wnioskiem z zadeklarowanej nadwyżki w podatku VAT. Postanowienie to opatrzone jest datą wystawienia. Czy jest to jednak data, z którą nastąpiło zaliczenie? Odpowiedź na to pytanie zawarta jest w art. 76b ordynacji. Zapisano w nim, że zaliczenie przy zwrocie podatku następuje z dniem złożenia deklaracji wykazującej zwrot (czyli postanowienie ma moc wsteczną - pomijamy w tym miejscu rozwodzenie się nad pewną luką prawną, której można by się w całokształcie przepisów normujących zaliczanie zwrotów doszukać). To w moim przekonaniu należy odczytywać tak, że data otrzymanego z urzędu postanowienia jest datą powzięcia informacji o zdarzeniu, natomiast datą zdarzenia gospodarczego (kompensaty zobowiązań) jest dzień, w którym podatnik złożył deklarację VAT-7 z wykazanym zwrotem.

Odnieśmy się teraz bezpośrednio do treści pytania. Można z niego wnioskować, że podatnikowi w listopadzie przysługiwał zwrot nadwyżki VAT, w związku z czym złożył on wniosek o zaliczenie tego zwrotu na poczet zobowiązań wynikających z październikowych deklaracji CIT-2 i PIT-4 (płatnych do 20 listopada). Postanowienie to powinno zatem być zaksięgowane jeszcze w księgach starego roku obrotowego. Podstawą dokonania zapisu powinno być polecenie księgowania, gdzie jako datę dokumentu wskażemy faktyczną datę sporządzenia dowodu PK, a jako datę operacji gospodarczej - datę złożenia deklaracji wykazującej zwrot VAT. Oczywiście z przyczyn technicznych dokument ten będzie zadekretowany do ujęcia w grudniu 2006 r.; zapis księgowy operacji powinien być następujący: Wn konto 225, Wn konto 226, Ma konto 221.

Zauważmy, że dokonując tego księgowania w księgach roku 2006, w bilansie sporządzanym na 31 grudnia nie będzie już wykazywane zobowiązanie z tytułów, które zostały skompensowane ze zwrotem podatku VAT (zwrot ten oczywiście będzie zmniejszony o kwoty pokrytych z niego zobowiązań podatkowych).

Autor jest biegłym rewidentem

Problem ten nie wystąpi, jeśli we wniosku o dokonanie zaliczenia wskażemy dokładnie kwoty zobowiązań, jakie mają być z tego zwrotu pokryte. Sytuacja taka wystąpi np., gdy podatnik płaci zaliczki na podatek dochodowy w formie uproszczonej - są one wówczas ustalane na podstawie danych z lat ubiegłych (patrz art. 25 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). W tym wypadku kwoty zobowiązań z tytułu zaliczek na CIT są znane na cały rok z góry, w związku z czym we wniosku o zaliczenie nadpłaty lub zwrotu na ich poczet można je dokładnie wskazać.