Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2014 r. (I UK 172/14).
W tej sprawie sąd okręgowy zmienił wyrokiem decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że przyznał powodowi prawo do emerytury. Sąd ten ustalił, że powód ukończył 60 lat, legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze ponad 25 lat oraz był zatrudniony na pełny etat od 23 marca 1974 r. do 30 kwietnia 1997 r. jako technolog. Mężczyzna domagał się ustalenia przez sąd, że była to praca w szczególnych warunkach określona w wykazie A dział XIV pkt 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – tj. praca, podczas której szczególnie obciążony był narząd wzroku i która wymagała precyzyjnego widzenia.
W ocenie sądu apelacyjnego stanowisko sądu pierwszej instancji, uznające sporny okres pracy wnioskodawcy za staż zatrudnienia w warunkach szczególnych, nie było uzasadnione. Praca wnioskodawcy na stanowisku technologa nie była pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, szczególnie obciążającą narząd wzroku i wymagającą precyzyjnego widzenia.
W omawianym wyroku Sąd Najwyższy uznał, że skarga kasacyjna podlega oddaleniu, ponieważ rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji odpowiada prawu. Definicję ustawową „pracy w szczególnych warunkach" zawiera art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zgodnie z tym przepisem za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się osoby zatrudnione przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako jej przykłady można wymienić pracę:
- w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy,
- w zapyleniu, w oparach chemicznych,
- w wysokiej temperaturze lub zmiennych warunkach atmosferycznych.
Aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, zatrudniony musi wykonywać taką pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.).
Motyw przyświecający ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, dlatego osoba ją wykonująca ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.
Sąd apelacyjny trafnie ustalił, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na przyznanie wnioskodawcy emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ nie udowodnił on, że pracował w takich warunkach przez co najmniej 15 lat. Chodzi więc o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, szczególnie obciążającej narząd wzroku, co ma pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na „obsłudze", a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Poprzestanie na takiej normie przy powszechnym posługiwaniu się komputerem w pracy na wielu różnych stanowiskach prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych warunkach i pracą, w której pracownik posługuje się komputerem. Wyrażenia „obsługiwać", „posługiwać się" albo „pracować" z pomocą komputera semantycznie i funkcjonalnie mają inne znaczenie. Przepis pkt 5 nie ma na uwadze samego posługiwania się komputerem w pracy, lecz pracę szczególnie obciążającą wzrok i wymagającą precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitów ekranowych. Z ustaleń niniejszej sprawy wynika, że ubezpieczony nie wykonywał tak kwalifikowanej pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.
Komentarz eksperta
dr Marcin Wojewódka, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.
W komentowanym wyroku Sąd Najwyższy podtrzymał wyrok sądu apelacyjnego, tym samym oddalając skargę kasacyjną z braku uzasadnionych podstaw. Praca w szczególnych warunkach określonych w wykazie A dział XIV pkt 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest pracą przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Powód w analizowanej sprawie nie zajmował się wyłącznie obsługą monitorów w pełnym wymiarze czasu pracy. Mimo że przeważającym elementem świadczonej przez niego pracy było posługiwanie się monitorem szkodliwym dla wzroku, to wykonywał również inne czynności niewymagające pracy z monitorem. Automatycznie pozbawia go to możliwości skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury.
Na gruncie tego orzeczenia warto przypomnieć, że każda sprawa rozpatrywana jest indywidualnie. Dlatego pracownik nie powinien się powoływać na przykłady innych pracowników z tej samej firmy, którym zostało przyznane prawo do wcześniejszej emerytury. Podobne stanowiska i rodzaj świadczonych obowiązków nie muszą wcale oznaczać ciągłej pracy przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Dlatego nie sposób uznać, że trafiony jest argument powoda, iż inni pracownicy otrzymali wcześniejszą emeryturę, a on nie.
