Jeden ze szpitali działających na Warmii został przez ZUS zobowiązany do zapłaty kilkuset tysięcy złotych składek za zatrudnionych w nim lekarzy i pielęgniarki. Problem polega na tym, że składki miały być zapłacone od wynagrodzeń z tytułu umów-zleceń, ale zawartych z zupełnie inną firmą.
Kto narusza przepisy
Urzędnicy ZUS ustalili, że pracownicy szpitala wracają do niego po godzinach, ale już jako zleceniobiorcy innej spółki. Kontrolerzy uznali, że nie ma podstaw do zwolnienia ich wynagrodzeń z zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne. Zamiast jednak nakazać zapłacić te składki zewnętrznej firmie, ten obowiązek nałożyli na szpital.
– Firma odwołała się od wszystkich 300 decyzji ZUS do sądu i sprawa jest właśnie na etapie skarg kasacyjnych w Sądzie Najwyższym – mówi Henryk Relidziński z elbląskiego biura rachunkowego RENATA. Dodaje, że zleceniodawca zawiadomił także prokuraturę o naruszeniu przez ZUS ustawy o ochronie danych osobowych. Nakładając na szpital obowiązek zapłaty składek za zleceniobiorców, urzędnicy ujawnili bowiem wysokość ich zarobków. Prokuratura umorzyła jednak postępowanie w tej sprawie.
Z problemem zapłaty składek za cudzych zleceniobiorców borykają się przedsiębiorcy w mniejszych ośrodkach zajmujący się specjalistyczną produkcją. Nie mogą zatrudniać swoich pracowników w nadgodzinach, bo jest to dopuszczalne tylko w wyjątkowych, nieplanowanych sytuacjach. Pracownicy chętnie korzystają z możliwości dorobienia do skromnej pensji po godzinach. Zawierają więc zlecenia z zewnętrznymi firmami.
– Docierają do mnie sygnały, że ZUS ostatnio wyspecjalizował się w wyszukiwaniu takich przypadków i skupia swoje kontrole na przedsiębiorstwach zatrudniających po kilkuset zleceniobiorców – mówi Dominik Szczygieł, radca prawny z kancelarii MSDS Legal w Bielsku-Białej. Dodaje, że dotyczy to firm działających w branży elektronicznej, ochroniarskiej czy usług sprzątających.
Uchwała sądu
Wszystko byłoby w porządku, gdyby ZUS obowiązek zapłaty składek nakładał na zewnętrzną firmę, zatrudniającą zleceniobiorców. Tymczasem ściga tylko pracodawców.
Podstawę do działania ZUS daje uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r. (sygn. II UZP 6/09), w myśl której pracodawca ma obowiązek płacić składki za swoich pracowników także wtedy, gdy są oni zatrudnieni na umowie cywilnoprawnej w innej firmie działającej na jego rzecz.
– A co w sytuacji, gdy pracownik na etacie zarabia 1600 zł miesięcznie, a na zleceniu w zewnętrznej firmie wypracowuje np. 10 tys. zł? – pyta mecenas Szczygieł. – Wtedy pracodawca nie ma nawet środków, żeby zapłacić składki od tak wysokiej kwoty – zaznacza.
Problemu nie widzi Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. W odpowiedzi na interpelację poseł Małgorzaty Pępek resort stwierdził, że pracodawca korzysta z efektów pracy zleceniobiorcy zatrudnionego w innej firmie, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.
Resort zastrzegł, że z informacji przedstawionych przez ZUS wynika, iż w razie wykrycia nieprawidłowości w tym zakresie będzie wymagał od przedsiębiorców zmian w bieżących rozliczeniach składek, a nie wstecz.
masz pytanie, wyślij e-mail do autora m.rzemek@rp.pl
prof. Inetta Jędrasik-Jankowska z Uniwersytetu Warszawskiego
Sąd Najwyższy w uchwale z 2009 r. wypaczył sens przepisu, który miał pierwotnie przeciwdziałać omijaniu przez pracodawców obowiązku zapłaty składek poprzez zawieranie umowy o podwykonawstwo z firmą, która zatrudniała jego pracownika na podstawie umowy-zlecenia. Sędziowie powinni raczej określić, kiedy dochodzi do odwołania ze zwolnienia zapłaty składki. Przykładowo, aby nie było takiego problemu, gdy ktoś zatrudni gosposię, a później w zewnętrznej firmie zamówi mycie okien i do pracy przyjdzie ta sama osoba, która dorabia w ten sposób w soboty. Uchwała SN nakazuje płacić składkę w każdym takim przypadku. Poza tym nawet jeśli składkę od zlecenia trzeba by zapłacić, to powinien to zrobić zleceniodawca – ta zewnętrzna firma. A nie pracodawca, który nie ma prawa wiedzieć, ile zarabia jego pracownik w innej firmie. SN powinien więc zmienić swoje rozstrzygnięcie w tym zakresie.
