W czasie kontroli ZUS zakwestionował fakt, że od zleceniobiorców nie żądamy oświadczeń o tym, czy posiadają jeszcze inne źródła utrzymania. Czy rzeczywiście powinniśmy zażądać takich dokumentów? A jeśli tak, to jakie informacje powinny się w nich znaleźć?
– pyta czytelnik.
Zarzuty ZUS są istotne, ponieważ dodatkowa praca zleceniobiorców może znacząco zmienić ich sytuację ubezpieczeniową. Zleceniodawca powinien uzyskać informacje, które pozwolą na prawidłowe ustalenie zakresu ubezpieczeń, jakimi powinien być objęty zleceniobiorca. W tym powinien ustalić, czy posiada on inne źródła utrzymania, jak również czy wysokość osiąganych z tego tytułu dochodów wpływa na zakres ubezpieczeń ze zlecenia.
Etat ma znaczenie
Jednym z częściej występujących zbiegów tytułów do ubezpieczeń jest wykonywanie umowy-zlecenia przez osobę zatrudnioną w innej firmie na podstawie umowy o pracę. W takiej sytuacji umowa cywilna często zwolniona jest z obowiązku opłacania składek społecznych. Ale dotyczy to tylko sytuacji, gdy wynagrodzenie osiągane ze stosunku pracy jest przynajmniej równe aktualnej kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę (1500 zł od drugiego roku pracy, 1200 zł w pierwszym roku kariery zawodowej).
Jeśli przychód z umowy o pracę jest niższy od najniższej płacy, to obowiązkowe są również ubezpieczenia społeczne (poza chorobowym) z tytułu zlecenia. Tak wynika z art. 9 ust. 1 i 1a oraz art. 11 i 12 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).
Kontrakt to nie wszystko
Nie mając oświadczenia zleceniobiorcy o posiadaniu lub nieposiadaniu innego źródła dochodu, jak również informacji o jego wysokości, płatnik nie wie, czy dana osoba powinna być objęta ubezpieczeniami społecznymi ze zlecenia. Ponieważ zatrudniony nie ma obowiązku ujawniać wysokości swoich dodatkowych zarobków, wystarczy oświadczenie wskazujące na to, czy suma jego przychodów to kwota przynajmniej równa minimalnej płacy.
Przykład oświadczenia zleceniobiorcy
o posiadaniu innego źródła dochodu
Jan Kowalski Szczecin, 20 sierpnia 2012 r.
ul. Nadmorska 12
70-531 Szczecin
PESEL: 62091298712
Oświadczenie
Niniejszym oświadczam, że oprócz zawartej ze mną w dniu dzisiejszym umowy-zlecenia zatrudniony jestem na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w Spółce z o.o. Dom-dach w Szczecinie, gdzie osiągam wynagrodzenie przekraczające kwotę minimalnego wynagrodzenia.
Jednocześnie informuję, że z tytułu umowy-zlecenia nie chcę podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym.
Jan Kowalski
W praktyce występują jeszcze inne zbiegi tytułów do ubezpieczeń, o których zleceniodawca powinien być poinformowany, aby prawidłowo ustalić zakres i charakter ubezpieczeń z tytułu zlecenia
Zakres informacji, o które powinien zapytać zleceniodawca
Rodzaj informacji
Dlaczego to jest ważne
Czy zleceniobiorca pobiera zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości takiego zasiłku z innego tytułu
Zleceniobiorca podlega wówczas obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu pobierania zasiłku, a ubezpieczenia społeczne ze zlecenia są dobrowolne; obowiązkowe jest tylko ubezpieczenie zdrowotne
Czy zleceniobiorca wykonuje równocześnie pracę nakładczą, ma podpisane inne umowy-zlecenia, prowadzi pozarolniczą działalność, jest posłem lub senatorem pobierającym uposażenie albo posłem do Parlamentu Europejskiego bądź duchownym
Zleceniobiorca podlega wówczas ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może też na swój wniosek przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń społecznych z pozostałych wszystkich albo wybranych tytułów lub też zmienić tytuł do ubezpieczeń; ze wszystkich tytułów obowiązkowa jest składka zdrowotna
Czy zleceniobiorca ma ustalone prawo do emerytury lub renty i pozostaje jednocześnie w stosunku pracy z innym podmiotem
Zleceniobiorca nie podlega wówczas obowiązkowi ubezpieczeń społecznych bez względu na wysokość dochodu ze stosunku pracy
Czy zleceniobiorca przebywa na urlopie wychowawczym w innej firmie
Zleceniobiorca objęty jest wówczas obowiązkowymi ubezpieczeniami ze zlecenia, ale tylko do czasu zakończenia urlopu wychowawczego
Czy zleceniobiorca ma status ucznia lub studenta
Zlecenie nie stanowi wówczas tytułu do opłacania żadnych składek, jeśli zleceniobiorca nie ukończył 26 lat
Nauka odwleka opłaty
Następną przesłanką powodująca konieczność złożenia przez zleceniobiorcę odpowiedniego oświadczenia jest wyłączenie z ubezpieczeń społecznych zleceniobiorców będących uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami. Do ukończenia 26. roku życia przychody osiągane przez te osoby z tytułu pracy na zlecenie są wolne od jakichkolwiek składek.
O ile ustalenie wieku zleceniobiorcy nie sprawi płatnikowi trudności, o tyle stwierdzenie, czy jest on uczniem albo studentem, może takich trudności przysporzyć. Dlatego wskazane jest, aby zleceniodawcy uzyskiwali od młodych osób pracujących na kontraktach cywilnych oświadczenia o tym, czy kontynuują naukę.
Przykład
Spółka z o.o. podpisała umowę-zlecenie z 22-letnią Mariolą, która złożyła pisemne oświadczenie, że uczy się na studiach zaocznych. Mimo to płatnik zażądał przedłożenia stosownego zaświadczenia z uczelni.
Postępowanie to jest nieprawidłowe, ponieważ żaden przepis nie nakłada obowiązku składania tego rodzaju zaświadczeń. Do wyłączenia z ubezpieczeń zleceniobiorcy będącego uczniem lub studentem wystarczające jest jego pisemne oświadczenie.
Dobrowolne na wniosek
Dla zleceniobiorców ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne, a objęcie nim następuje na wniosek zainteresowanego. Jest to więc kolejne oświadczenie, które powinien posiadać zleceniodawca. Tym bardziej że składkę chorobową w całości finansuje zleceniobiorca .
Przykład wniosku zleceniobiorcy
o objęcie ubezpieczeniem chorobowym
Ewa Nowak Bydgoszcz, 21 sierpnia 2012 r.
ul. Matejki 2
85-222 Bydgoszcz
Nr PESEL: 73091176543 Pol-color Sp. z o.o.
ul. Bratkowa 3
84-122 Bydgoszcz
Niniejszym proszę o zgłoszenie mnie od 1 września 2012 r. do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu umowy-zlecenia zawartej 1 czerwca 2012 r. Nadmieniam, że umowa ta jest dla mnie jedynym tytułem do ubezpieczeń.
Ewa Nowak
Opłaty na FP
Informacja o posiadaniu przez zleceniobiorcę innych tytułów do ubezpieczeń oraz o wysokości osiąganych dochodów jest także niezbędna do ustalenia obowiązku odprowadzania składek na Fundusz Pracy.
W sytuacji, jeśli za daną osobę składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalno-rentowe odprowadzane są z kilku tytułów, konieczność odprowadzania składki na FP powstaje, gdy łączna kwota stanowiąca podstawę składek na wspomniane ubezpieczenia w przeliczeniu na okres miesiąca odpowiada co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę (80 proc. tego wynagrodzenia w pierwszym roku zatrudnienia).
Żeby ułatwić płatnikom postępowanie w takim przypadku, art. 104 ust. 4 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze zm.) wprowadza obowiązek złożenia stosownych oświadczeń przez osoby posiadające więcej niż jedno źródło utrzymania.
Wystarczy jeden druk
Dla zleceniodawców wygodne jest, aby wszystkie wymagane informacje znalazły się w jednym oświadczeniu zleceniobiorcy. Druki takich oświadczeń stanowią najczęściej załącznik do zawieranej umowy-zlecenia
Przykład oświadczenia zleceniobiorcy
do celów ubezpieczeń społecznych
W związku z zawartą ze mną umową-zleceniem oświadczam, że:
- jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę zawartej z innym podmiotem, z tytułu której otrzymuję wynagrodzenie (oskładkowane) w stałej miesięcznej kwocie* 2567,65 zł
- mam ustalone prawo do emerytury lub renty i jednocześnie jestem zatrudniony na podstawie umowy o pracę w ……............................................................................................................………*
- jestem objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznym z tytułu innej umowy-zlecenia, umowy agencyjnej albo innej umowy, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia*
- jestem objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej lub współpracy przy takiej działalności*
- jestem objęty obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi jako poseł, senator lub poseł do Parlamentu Europejskiego*
- jestem uczniem albo studentem w wieku poniżej 26 lat*.
Jednocześnie oświadczam, że wnoszę/nie wnoszę* o objęcie mnie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym/dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi* z tytułu umowy-zlecenia.
W razie zaistnienia zmian w podanych wyżej informacjach zobowiązuję się poinformować o nich niezwłocznie zleceniodawcę.
—Karol Góral
*niepotrzebne skreślić
