Wiele razy pisaliśmy o pracownikach oddelegowanych do pracy za granicę oraz rozlicznych warunkach, jakie muszą być spełnione, żeby osoby te mogły uzyskać formularze E 101, uprawniające je do podlegania ubezpieczeniom w Polsce. Ale historia opisana poniżej pokazuje, że przepisy mające na celu ułatwienie swobodnego przemieszczania się w UE są interpretowane przez organy państwowe tak, że stają się w konsekwencji hamulcem zarówno dla swobody przemieszczania się, jak i dla swobody świadczenia usług.

[srodtytul]Nie wystarczy duża firma[/srodtytul]

Firma, które chce oddelegować swoich pracowników do któregoś z krajów Unii Europejskiej, musi spełniać wiele kryteriów. Wszystkie wynikają z przepisów wykonawczych do rozporządzenia Rady EWG z 14 czerwca 1971 r., dotyczącego stosowania systemów zabezpieczenia społecznego pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz członków ich rodzin, przemieszczających się w granicach Wspólnoty (nr 1408/71).

Wśród nich szczególne miejsce zajmują wymagania dotyczące rozmiarów prowadzonej w Polsce działalności. Ale są i inne, trudno osiągalne. Wiedzą to zwłaszcza przedsiębiorcy działający w tzw. branży eksportowej, którzy starają się spełnić wymóg wielkości przychodów osiąganych w kraju (minimum 25 proc.), mając na uwadze obecny kryzys i spadający kurs złotego.

Okazuje się jednak, że aby otrzymać E 101 dla pracowników, nie wystarczy prowadzić w Polsce działalności w znacznych rozmiarach, zatrudniać wielu pracowników itd. Firma może nie otrzymać formularza E 101, ponieważ chce oddelegować za granicę zatrudnionego u siebie posiadacza działki rolnej.

[srodtytul]Przypadek pewnego współwłaściciela[/srodtytul]

Do jednej z terenowych jednostek ZUS z wnioskiem o poświadczenie formularzy E 101 zwróciła się duża firma realizująca kontrakt w Niemczech. Do jego wykonania zamierzała oddelegować kilkunastu pracowników.

Część z nich to osoby zatrudnione tylko w tym celu, ale także kilku pracowników już wcześniej zatrudnionych. Wszyscy byli oczywiście ubezpieczeni, zgodnie z przepisami [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=184677]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.)[/link].

ZUS przeprowadził wnikliwe postępowanie wyjaśniające, dotyczące zarówno samych pracowników, jak i firmy, a następnie wydał formularze E 101. Z nimi firma udała się do oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia, aby uzyskać dla oddelegowywanych europejskie karty zdrowia. Jakież było zdziwienie, kiedy okazało się, że NFZ poinformował, że sprawa jest wątpliwa i trzeba ją zwrócić do ZUS. Wszystko dlatego że jeden z pracowników posiada dwuhektarowe gospodarstwo rolne, a w systemie NFZ widniała informacja, że osoba ta kiedyś była ubezpieczona zdrowotnie jako rolnik. Jak się okazało, owa działka była wspólnością majątkową jego i jego niepracującej żony, która była ubezpieczona w KRUS.

Przed podjęciem zatrudnienia także i ten pracownik był w niej ubezpieczony. Jednak z chwilą podjęcia pracy na etacie ubezpieczenie rolnicze ustało, a obowiązkowe stało się ubezpieczenie społeczne w ZUS.

[srodtytul]Gospodarstwo tylko żony[/srodtytul]

Sprawa wróciła do ZUS. Rozpoczęło się ponowne postępowanie wyjaśniające, tym razem w porozumieniu z KRUS. W jego wyniku stwierdzono, że ów pracownik będąc współwłaścicielem gospodarstwa rolnego jest w świetle przepisów unijnych nie tylko pracownikiem, ale także pracującym na własny rachunek i jako taki nie może otrzymać formularza E 101 dla pracowników delegowanych >patrz ramka. Mało tego, należy go ubezpieczyć za granicą.

Jakie było więc wyjście? Pracownik pod groźbą wycofania formularza E 101 musiał „pozbyć” się swojej części dwuhektarowego gospodarstwa na rzecz swojej żony.

[srodtytul]Krótkie podróże[/srodtytul]

Sytuacja staje się jeszcze bardziej kuriozalna, jeśli wyobrazimy sobie, że ten pracownik nie wyjeżdża do pracy za granicę na rok, ale jedzie do innego kraju w krótką podróż służbową. Musimy przecież pamiętać, że formularze E 101 są wydawane nie tylko pracownikom udającym się do pracy za granicę na długie kontrakty, ale także jadącym np. w tygodniową podróż służbową.

Co wówczas? Czy z powodu współposiadania działki rolnej, która jest tytułem do ubezpieczenia rolniczego członków rodziny, pracownik musi na tydzień „przenieść się” ze swoim ubezpieczeniem pracowniczym z Polski za granicę? Na te pytania odpowie, mamy nadzieję, ZUS. DOBRA FIRMA wystąpiła bowiem do niego w tej sprawie.

[ramka][b]Kto jest pracującym na własny rachunek[/b]

„Należy pamiętać, że w pojęciu »osoba pracująca na własny rachunek« mieści się również rolnik prowadzący gospodarstwo rolne. Zatem, jeżeli polska firma zatrudni rolnika, który nadal jest posiadaczem gospodarstwa rolnego i to gospodarstwo jest prowadzone, i wyśle tego pracownika do pracy na obszar innego państwa członkowskiego, to będzie miało zastosowanie ustawodawstwo niemieckie, ponieważ następuje sytuacja biegowa. Nie ma tu wykonywania aktywności tylko w jednym państwie, jak ma to miejsce w przypadku wysłania pracownika z art. 14 ust. 1 rozporządzenia 1408/71. Sam fakt, że osoba przestała podlegać ubezpieczeniom w KRUS, nie decyduje o zastosowaniu ustawodawstwa odpowiedniego państwa. W świetle rozporządzenia 1408/71 najpierw ustala się, w którym kraju osoba będzie podlegała, a potem stosuje się już wewnętrzne przepisy danego kraju, które określają, jak podlegamy ubezpieczeniom i jakie są składki. Tylko w przypadku zatrudnienia domownika nie będzie sytuacji zbiegowej, bowiem domownik nie jest posiadaczem gospodarstwa rolnego” – to obszerny cytat z materiałów szkoleniowych ZUS.[/ramka]

[ramka][b]Sprawdź przepisy unijne [/b]

- rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU nr 149 z 5 lipca 1971 r., str. 2 – 50)

- rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych i ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzU nr 74 z 27 marca 1972 r., str. 1 – 83)

- decyzja Komisji Administracyjnej Wspólnot Europejskich do spraw zabezpieczenia społecznego pracowników migrujących nr 181 z 13 grudnia 2000 r. dotycząca wykładni art. 14 ust. 1, art. 14a ust. 1 oraz art. 14b ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników oddelegowanych i osób pracujących na własny rachunek, które czasowo pracują poza granicami właściwego państwa (DzU nr 329 z 14 grudnia 2001 r., str. 73 – 77) [/ramka]

[i]Autor jest prezesem Izby Pracodawców Polskich, skupiającej eksporterów usług[/i]