Przypomnijmy, że kwestię podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu reguluje ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU z 2024 r. poz. 146).
Kto płaci składkę zdrowotną
I tak, zgodnie z art. 82 ust. 1 gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu (np. z umowy o pracę i działalności gospodarczej), składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z nich odrębnie. Stosownie natomiast do art. 82 ust. 2 ustawy, w sytuacji gdy w ramach jednego z tytułów otrzymywany jest więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest pokrywana od każdego z nich odrębnie.
Innymi słowy zasadą jest obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie zdrowotne od każdego tytułu, tj. umowy o pracę czy działalności gospodarczej, niezależnie od tego, czy w zbiegu pozostają różne tytuły, czy zbiegają się takie same.
Obowiązek ten obciąża zatem zarówno pracowników, którzy jednocześnie wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą (zbieg różnych tytułów), jak i pracowników zatrudnionych w kilku miejscach czy przedsiębiorców, którzy prowadzą kilka działalności gospodarczych (zbieg przychodów w ramach jednego tytułu).
Czytaj więcej
Składka zdrowotna do zmiany. Najlepiej wrócić do rozwiązań sprzed Polskiego Ładu
Teza 1: Należy przywrócić składkę zdrowotną sprzed Polskiego Ładu (przedsiębiorcy płacili ją w stałej kwocie, zarówno przedsiębiorcy, jak i pracownicy mogli odliczyć jej większą część od podatku).
Teza 2: Należy wprowadzić składkę zdrowotną zgodnie z propozycją Ministerstwa Finansów (przedsiębiorcy na skali płacą ją w stałej kwocie, przedsiębiorcom na liniowym PIT i ryczałcie zwiększa się ona po przekroczeniu określonego limitu dochodów/przychodów).
Teza 3: Budżet państwa powinien sfinansować ubytek w finansach NFZ po zmianach wysokości składki zdrowotnej, jaką mają płacić przedsiębiorcy.
Podwójne oskładkowanie: wyjątki od zasady
Od tej zasady przewidziano natomiast wyjątki. Przykładowo podwójnie oskładkowana nie jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, która jednocześnie prowadzi własny biznes i podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu umowy o pracę nie przekracza minimalnego wynagrodzenia (obowiązującego 1 stycznia danego roku). Jest ona wówczas zwolniona z opłacania za siebie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pod warunkiem, że:
- przychód z działalności jest nie wyższy niż 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia (obowiązującego 1 stycznia danego roku) lub;
- opłaca od przychodów z działalności podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Podwójna składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana też przez emeryta, który prowadzi biznes, jeśli jego miesięczne świadczenie nie przekracza minimalnego wynagrodzenia oraz:
- przychody z działalności nie przekraczają miesięcznie 50 proc. najniższej emerytury lub
- opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.
Ministerstwo Zdrowia: wszelkie ulgi powodowałyby zmniejszenie funduszy na opiekę zdrowotną
Jak tłumaczy Wojciech Konieczny, sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia w odpowiedzi na interpelację poselską poddającą w wątpliwość zasadność podwójnego obarczania składką zdrowotną ubezpieczonych, takie rozwiązanie znajduje uzasadnienie przede wszystkim ze względu na cel, w jakim jest ona pobierana.
A jest nim finansowanie bieżących świadczeń opieki zdrowotnej przy uwzględnieniu aktualnych potrzeb, w oderwaniu od indywidualnej sytuacji ubezpieczonego (m. in. wysokości odprowadzanej składki, czy okresu pozostawania w ubezpieczeniu). Natomiast wszelkie ulgi powodowałyby zmniejszenie funduszy i w efekcie obniżkę nakładów na świadczenia opieki zdrowotnej.
Czytaj więcej:
Eksperci postulują zmiany w składce zdrowotne. Co proponują?
Zdaniem dr Tomasza Lasockiego z WPiA UW zmiany byłyby dobrym pomysłem.
- Reguła, iż składka jest opłacana od każdego tytułu istnieje od kiedy wyodrębniono ubezpieczenie zdrowotne — wyjaśnia ekspert.
Jak wskazuje, wszelkie pomysły dotyczące ulg w tym zakresie wynikają z faktu, iż nie mamy de facto do czynienia z ubezpieczeniem sensu stricto.
- Gdyby było inaczej, większą składkę musieliby np. płacić rodzicie z dziećmi, gdyż oni korzystają z systemu częściej. Są też osoby, które korzystają z opieki, a do systemu nie wpłacają nic np. studenci - zaznacza.
Jak wskazuje, w obecnej formie jest to przede wszystkim podatek zdrowotny.
- Dlatego ewentualne zmiany powinny pójść właśnie w tym kierunku. Oznacza to zastąpienie „składki zdrowotnej” ( w ustawie o PIT lub w nowym akcie regulującym tę kwestię) ujednoliconym podatkiem celowym na opiekę zdrowotną. Mamy w systemie różne reguły obejmowania składkami. Niepotrzebnie. Podatek liczony dla każdego na zasadach właściwych PIT, ale przeznaczany wyłącznie na NFZ rozwiązałby problemy, nad którymi rządzący głowią się od czasu „Polskiego Ładu” - mówi.
Ekspert zwraca uwagę, że zapewne wiele osób bardziej byłoby zainteresowanych wprowadzeniem ulg w dotychczasowej składce, zamiast całościowym uregulowaniem problemu podatkiem zdrowotnym, ale zasadność obniżek trzeba zestawić z niewystarczającą liczbą środków, które przeznaczamy na opiekę.
