Zarobkujący emeryci i renciści do końca lutego każdego roku kalendarzowego muszą rozliczyć się z ZUS z przychodów otrzymanych w całym minionym roku. W tym celu pracodawcy tych osób muszą wystawić im odpowiednie zaświadczenia.

Taki sam obowiązek mają inni płatnicy składek, którzy zatrudniają świadczeniobiorców w ramach działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych (np. w ramach umowy zlecenia czy agencyjnej). To samo dotyczy również komórek kadrowych jednostek, w których uprawnieni do emerytury lub renty pełnią służbę (np. w Policji, Służbie Celnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej).

Przychody pod lupą

Obowiązek wystawiania zaświadczeń, które potwierdzają ubiegłoroczne zarobki emerytów i rencistów, to skutek narzuconych przez przepisy ograniczeń w uzyskiwaniu przez te osoby przychodu z działalności zarobkowej. Rzadko kiedy mogą one dorabiać bez żadnych limitów i konsekwencji ich przekroczenia.

Osoba uprawniona do emerytury lub renty, wykonująca działalność objętą obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub pełniąca służbę, może pobierać świadczenie w pełnej wysokości, jeśli jej zarobki nie przekraczają 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy podanego przez GUS.

W razie uzyskiwania zarobków powyżej tego limitu, ale nie więcej niż 130 proc. przeciętnej płacy, ZUS wypłaca emeryturę czy rentę, ale w zmniejszonej wysokości. Kwota, o jaką obniża świadczenie, to równowartość przekroczenia niższego limitu (70 proc. przeciętnej płacy). Przy czym obowiązują tu maksymalne kwoty zmniejszenia różne w zależności od rodzaju świadczenia.

Na żadną wypłatę nie mogą natomiast liczyć emeryci i renciści, których przychód przekracza 130 proc. przeciętnej płacy. W takim przypadku ZUS zawiesza wypłatę ich świadczenia.

Powyższe progi zarobkowe zmieniają się raz na kwartał, tj. od 1 marca, od 1 czerwca, od 1 września oraz od 1 grudnia każdego roku. Obecnie (od 1 grudnia 2012 r. do 28 lutego 2013 r.) niższy limit wynosi 2457,20 zł, a wyższy próg zarobkowy – 4563,30 zł.

Grupa zobowiązanych

Takie ograniczenia dotyczące dorabiania do świadczenia odnoszą się nie tylko do osób uprawnionych do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy czy renty rodzinnej. Zarobki mają wpływ również na prawo do pobierania emerytury pomostowej oraz nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Jednak w tym przypadku chodzi wyłącznie o osoby, które wykonują zatrudnienie niebędące odpowiednio pracą w szczególnych warunkach, pracą o szczególnym charakterze lub pracą nauczycielską. Gdy podejmą ,,szczególną" pracę, ZUS zawiesza świadczenie bez względu na wysokość uzyskiwanych zarobków.

Na bieżąco i raz na rok

Emeryci i renciści muszą informować ZUS o uzyskiwanych przychodach. Podejmując działalność zarobkową objętą obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub wstępując do służby muszą niezwłocznie powiadomić o tym organ wypłacający świadczenie. W tym celu powinni wypełnić i przedłożyć w ZUS formularz ,,Oświadczenie o osiąganiu przychodu" (druk ZUS Rw-73).

Na tym etapie nie ma potrzeby współdziałania z płatnikami składek zatrudniającymi te osoby. W oświadczeniu nie trzeba bowiem podawać konkretnej wysokości wypłacanych wynagrodzeń. Wystarczy wskazać właściwy tytuł (tytuły) zarobkowania oraz określić, czy przychód ten będzie powodował zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia, czy nie wywoła takich skutków.

Osoby, które dopiero ubiegają się o przyznanie emerytury lub renty i zgłaszają w tej sprawie wniosek na opracowanym przez ZUS formularzu (ZUS Rp-1E, ZUS Rp-1R) deklarują zamiar osiągania przychodu w odpowiedniej części tego druku. To samo dotyczy osób ubiegających się o uzyskanie emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Tyle że dla nich właściwy formularz to ZUS Rp1Epom lub ZUS Rp-12.

Na podstawie oświadczenia o przychodzie złożonego w trakcie roku kalendarzowego ZUS decyduje albo o dalszej wypłacie emerytury bądź renty w pełnej kwocie, albo o konieczności jej zawieszenia lub zmniejszenia.

Więcej formalności czeka dorabiających emerytów i rencistów po zakończeniu roku kalendarzowego. Muszą bowiem wtedy, do końca lutego następnego roku, rozliczyć się ze swoich ubiegłorocznych zarobków. W tym przypadku trzeba już wykazać konkretną wysokość przychodu. Dlatego konieczny jest współudział płatnika składek zatrudniającego świadczeniobiorcę.

Najczęściej jest nim pracodawca, który musi wystawić pracownikowi zaświadczenie potwierdzające zarobki uzyskane w minionym roku. Powinien to zrobić w takim terminie, aby świadczeniobiorca mógł dostarczyć ten dokument do ZUS do końca lutego następnego roku. Oznacza to, że najpóźniej w ostatnich dniach lutego br. musi sporządzić zaświadczenie potwierdzające przychód świadczeniobiorcy uzyskany w 2012 r.