Mianowicie nie można odliczyć pracownikowi czy osobie współpracującej na podstawie innej umowy (np. cywilnej) składki zdrowotnej, której podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) wolny od podatku albo dochód, od którego na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku (art. 27b ust. 1 ustawy z 27 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych, DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.; dalej ustawa o PIT).

W praktyce chodzi tu o sytuacje, gdy określony rodzaj przychodu (należność) podlega obłożeniu składkami, natomiast zwolniony jest z podatku dochodowego. W przypadku pracowniczych przychodów, a więc ze stosunku pracy i pokrewnych a także umów cywilnych, mało jest takich przykładów.

Dlatego że zwolnienia ze składek i z podatku w większości się pokrywają, a przepisy z zakresu ubezpieczeń zawierają nawet szerszy wachlarz przychodów zwolnionych, które zresztą odnoszą się również do wykonawców umów-zleceń.

Na czym polega ograniczenie w odliczaniu składki zdrowotnej (również społecznych) od przychodów zwolnionych, pokażemy na przykładzie, który dotyczy świadczenia z tytułu zakwaterowania pracownika. Jest ono w pełni oskładkowane, a pod pewnymi warunkami korzysta ze zwolnienia w podatku.

Przykład 1

W kwietniu br. pracownik otrzymał wynagrodzenie w wysokości 5000 zł oraz 500 zł jako zwrot z tytułu zakwaterowania w lokalu mieszkalnym.

Świadczenie to podlega oskładkowaniu, natomiast jest wolne od podatku dochodowego do wysokości 500 zł, bez względu na rodzaj lokum (pracownik ma miejsce zamieszkania położone poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, nie korzysta z podwyższonych kosztów uzyskania).

KROK 1. Składki społeczne

- podstawa wymiaru składek społecznych 5000 zł + 500 zł = 5500 zł

- składki razem 5500 zł x 13,71 proc. = 754,05 zł

KROK 2. Składka zdrowotna

- podstawa wymiaru składki zdrowotnej 5500 zł – 754,05 zł = 4745,95 zł

- składka zdrowotna 4745,95 zł x 9 proc. = 427,14 zł

- składka zdrowotna podlegająca odliczeniu od podatku

- 5000 zł x 13,71 proc. = 685,50 zł

- 5000 zł – 685,50 zł = 4314,50 zł

- 4314,50 zł x 7,75 proc. = 334,37 zł

Tu widać, że odliczeniu podlega tylko ta część składki, której podstawą wymiaru jest przychód opodatkowany.

KROK 3. Zaliczka podatkowa

- podstawa opodatkowania (5000 zł – 685,50 zł – 111,25 zł) = 4203,25 zł; po zaokrągleniu 4203 zł

- podatek (4203 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 710,21 zł

- zaliczka do urzędu skarbowego 710,21 zł – 334,37 zł = 375,84 zł, czyli 376 zł po zaokrągleniu

KROK 4. Do wypłaty

- 5500 zł – (754,05 zł + 427,14 zł + 376 zł) = 3942,81 zł

Potrzebna redukcja

Może się zdarzyć, że składka zdrowotna, którą płatnik naliczy według stawki 9 proc., przewyższy obliczoną zaliczkę na podatek dochodowy zgodnie z ustawą o PIT.

Wówczas składkę za poszczególne miesiące obniża się do wysokości tej zaliczki (art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej).

Obniżenie stosują m.in. płatnicy rozliczający osoby pozostające w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywające służbę zastępczą, funkcjonariuszy straży pożarnej w służbie kandydackiej, zleceniobiorców, agentów. Nie dotyczy ono natomiast członków rad nadzorczych czy osób pracujących na własny rachunek.

Przykład 2

Pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy. Zarabia miesięcznie 700 zł. Rozliczenie jego wynagrodzenia, przy założeniu że ma podstawowe koszty uzyskania przychodu i złożył PIT-2, wygląda następująco:

- podstawa wymiaru składki zdrowotnej 700 zł – (700 zł x 13,71 proc.) = 604,03 zł

- składka zdrowotna naliczona zgodnie z ustawą zdrowotną 604,03 zł x 9 proc. = 54,36 zł

- składka zdrowotna podlegająca odliczeniu od podatku 604,03 zł x 7,75 proc. = 46,81 zł

- podstawa opodatkowania 604,03 zł – 111,25 zł = 492,78 zł; po zaokrągleniu 493 zł

- zaliczka na podatek (493 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 42,41 zł

Tak obliczona zaliczka na podatek, zgodnie z art. 32 ustawy o PIT, jest niższa od składki zdrowotnej, która wynosi 54,36 zł.

Wobec tego obniżamy ją do poziomu zaliczki, czyli do 42,41 zł, i tyle powinno wpłynąć do ZUS na ubezpieczenie zdrowotne. Po odjęciu od zaliczki składki zdrowotnej należność dla fiskusa wynosi 0 zł.

A pracownikowi wypłacimy:

604,03 zł – 42,41 zł = 561,62 zł

Łączenie umów

Czasami nasuwają się wątpliwości, jak naliczać składkę zdrowotną i czy ją obniżać do wysokości zaliczki, w sytuacji gdy pracownik wykonuje na rzecz swojego pracodawcy umowę-zlecenie. Otóż nie należy sumować przychodów z umów o pracę i zleceń w celu naliczenia jednolitej składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Przychody uzyskiwane ze zlecenia zawartego z własnym pracodawcą są traktowane jako przychody ze stosunku pracy wyłącznie do celów ubezpieczeniowych.

Natomiast według przepisów podatkowych przychody ze stosunku pracy i z zawartej z własnym pracodawcą umowy-zlecenia należą do różnych źródeł przychodów i płatnik rozlicza je odrębnie, tzn. ustala zaliczkę na podatek dochodowy osobno od dochodów z każdej umowy. Ze stosunku pracy według art. 32, a ze zlecenia – art. 41 ustawy o PIT.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne naliczona od przychodu z umowy o pracę może być sfinansowana tylko z zaliczki ustalonej od przychodu z tego angażu, a składka od przychodu ze zlecenia  jedynie z zaliczki ustalonej od przychodów z tego kontraktu. Jeżeli przykładowo składka z etatu jest wyższa od zaliczki podatkowej, to w takiej wysokości wykazujemy ją w imiennym raporcie rozliczeniowym.

Tam należy wykazać sumę kwoty składki naliczonej od umowy-zlecenia i kwoty składki z umowy o pracę, obniżonej do wysokości zaliczki. Nie należy sumować obu przychodów i naliczać całej składki zdrowotnej, skoro z umowy o pracę składka jest obniżana do wysokości zaliczki podatkowej.

Innymi słowy w składanych za ubezpieczonego miesięcznych raportach do ZUS jako podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wpisuje się sumę przychodu z umów o pracę i zleceń. Natomiast na kwotę łącznej należności na NFZ będzie się składała kwota składki wynikającej z listy płac i z rachunku ze zlecenia.

Czytaj też artykuł:

 

Więcej w serwisie:

Kadry i płace

»

ZUS

»

Składki ZUS

»

Jakie składki trzeba płacić

»

Składka zdrowotna

Podatki i księgi

»

Podatek dochodowy

»

PIT i CIT

»

Zaliczki na podatek

Kadry i płace

»

Wynagrodzenia

»

Liczymy wynagrodzenie