Naczelny Sąd Administracyjny wydał bardzo ważny wyrok dla instytucji finansowych, głównie banków, które mają obowiązek przekazywania danych do STIR, czyli systemu do tropienia wyłudzeń skarbowych. Sąd uznał, że za samo opóźnienie w raportowaniu nie można na nie nałożyć kary finansowej.

Czym jest STIR

STIR, czyli System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej, to prawdziwy postrach podatników. Służy skarbówce do tropienia wyłudzeń skarbowych z wykorzystaniem sektora finansowego, a w praktyce blokowania kont podatników. W sprawie nie chodziło jednak o zasadność blokady, ale karę finansową dla banku.

Instytucja trafiła na celownik szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) po kontroli prawidłowości i terminowości realizacji obowiązków związanych ze STIR. Okazało się, że bank nie realizował ich na czas. Chodziło m.in. o 52 rachunki 19 podmiotów, które zostały po raz pierwszy raportowane do STIR z opóźnieniem od 6 do 404 dni.

Bank początkowo nie skorzystał z możliwości wniesienia zastrzeżeń do protokołu kontroli. Potem jednak przedstawił wyjaśnienia dotyczące działań podjętych w związku z zawartymi w nim zaleceniami.

Poinformował, że wykryte opóźnienia wynikały z problemów technicznych. Po ustaleniu przyczyny nieprawidłowej obsługi plików zmienił procedury przetwarzania plików na bramce STIR. Zidentyfikowane opóźnienia w wysyłkach plików, wynikające z błędów technicznych podczas procesu generowania raportów, też zostały usunięte. Ponadto bank zapewnił, że wykryte błędy zostały przekazane do dostawcy systemu w celu ich eliminacji i dokłada wszelkich starań, żeby wyeliminować naruszenia.

To nie uchroniło banku przed słonym rachunkiem za spóźnienia. Szef KAS sięgnął po art. 119zzh § 1 w zw. z art. 119zzj w § 1 ordynacji podatkowej i wlepił mu aż 80 tys. zł kary. Co prawda docenił działania banku podjęte w celu uniknięcia skutków naruszenia czy to, że nieprawidłowości dotyczyły w części okresu tuż po wdrożeniu STIR.

Niemniej, jak tłumaczyli urzędnicy, obowiązki nałożone na bank w zakresie STIR muszą być bezwzględnie respektowane. A za niewywiązanie się z nich kara jest obligatoryjna. Bank powinien być przygotowany na czas do nowych obowiązków. Powinien zapewnić odpowiednie rozwiązania i przetestować je przed wykonywaniem ustawowych obowiązków raportowania do STIR. Działania zaradcze po interwencji kontrolerów uznano za przysłowiową musztardę po obiedzie, a wręcz za dodatkowe obciążenie.

Bank odwołał się od kary, a gdy to nic nie dało, poszedł do sądu. A bronił się, że KAS nie miał prawa ukarać go za nieterminowe przekazanie danych, bo to nie jest zagrożone karą administracyjną.

Z argumentacją banku najpierw zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Zauważył, że sporna kara grozi za brak przekazania, za przekazanie niezgodnie z prawdą i za zatajenie prawdziwych informacji, zestawień czy danych. Nieterminowe przekazanie informacji, zestawień i danych wymaganych prawem jest zaś zachowaniem odrębnym, niewskazanym w art. 119zzh ordynacji podatkowej.

NSA: przepis nie mówi nic o przekazaniu informacji po terminie

Podstaw do ukarania banku nie dopatrzył się też NSA. Zgodził się, że przepis regulujący sporne kary nie mówi nic o przekazaniu informacji po terminie. Tymczasem chodzi o tzw. delikt finansowy i jeżeli nie wynika on jasno z przepisów, to nie można za niego karać. Jak bowiem zauważył sędzia NSA Jacek Brolik, w takim przypadku sąd nie może zastępować ustawodawcy. Wyrok jest prawomocny.

Sygnatura akt: III FSK 5019/21

Opinia dla „Rzeczpospolitej”
Krzysztof J. Musiał - doradca podatkowy, partner w kancelarii Musiał i Partnerzy

STIR, ze swojej istoty stworzony w szczytnym celu, czyli jako narzędzie do zwalczania oszustw, w tym podatkowych, w praktyce osiąga czasem karykaturalną postać. Tym razem NSA zmierzył się z tymi regulacjami od innej strony, czyli od strony banku, który jest zobowiązany do przekazywania danych i zestawień szefowi KAS. W sprawie nie ma wątpliwości, iż bank spóźnił się w pojedynczych przypadkach z przekazaniem danych, do czego był zobowiązany. W efekcie nałożono na niego sankcję administracyjną o charakterze karnym w formie kary pieniężnej. NSA, analogicznie jak WSA, zauważył, iż mamy do czynienia z sankcją o charakterze karnym, którą można nałożyć wyłącznie w przypadku określonym w przepisie karnym. A spóźnione, lecz jednak przekazanie danych i zestawień nie jest podstawą do nałożenia kary. Rolą sądów nie jest zaś zastępowanie ustawodawcy. Wydaje się, że podejście do narzędzia, jakim jest STIR, wymaga gruntownego przemyślenia. Blokady rachunków powinny być stosowane jak morfina, a w praktyce coraz częściej są aplikowane jak aspiryna.