Celami publicznymi, o których mowa w ustawie z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2021 r., poz. 1899 t.j.; dalej: u.g.n.) są m.in.:
- wydzielanie gruntów pod drogi publiczne, drogi rowerowe i drogi wodne, budowa, utrzymywanie oraz wykonywanie robót budowlanych tych dróg, obiektów i urządzeń transportu publicznego, a także łączności publicznej i sygnalizacji;
- wydzielenie gruntów pod linie kolejowe oraz ich budowa i utrzymanie;
- budowa i utrzymywanie publicznych urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania;
- budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepływów i ochronie przed powodzią, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urządzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego.
Czytaj więcej:
Bez automatu
Nie każde zamierzenie inwestycyjne realizujące cele wymienione w art. 6 pkt 1–10 u.g.n. stanowi automatycznie w każdym przypadku inwestycję celu publicznego, ponieważ konieczne jest jeszcze, aby spełniało ono warunki przewidziane w art. 2 pkt 5 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2021 r., poz. 741 t.j.). Inwestor musi zatem wykazać, że projektowana inwestycja spełnia łącznie przesłanki określone we wskazanych powyżej przepisach, żeby można było stosować regulacje prawne właściwe dla lokalizacji inwestycji celu publicznego. Decyzje tego rodzaju wydawane są na zasadzie pewnego wyjątku, który nie może być stosowany w sposób rozszerzający, ani nie można go domniemywać, ponieważ regułą jest podejmowanie decyzji o warunkach zabudowy. W orzecznictwie podkreśla się, że inwestycja celu publicznego powinna być ukierunkowana na urzeczywistnienie interesu publicznego, ważnego dla zbiorowości, przynajmniej na poziomie lokalnym. Inwestor, powołując się na cel publiczny inwestycji, powinien być więc przygotowany na jego wykazanie, że jej realizacja nie będzie stanowić wyłącznie zaspokojenia interesu prywatnego – indywidualnego czy grupowego (wyrok NSA z 21 kwietnia 2020 r., sygn. II OSK 1731/19, oraz powołany w jego uzasadnieniu wyrok NSA z 23 maja 2017 r., sygn. II OSK 2407/15).
Przesyłka gazu
W orzecznictwie sądowoadministracyjnym wskazywano, że „przebudowa" istniejącego gazociągu jest inwestycją celu publicznego, o którym mowa w art. 6 pkt 2 u.g.n. Podkreślono, że jeśli w art. 6 pkt 2 u.g.n. zaliczono do inwestycji celu publicznego m.in. budowę przewodów i urządzeń służących do przesyłania gazu, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, to oczywiste jest, iż inwestycja polegająca na ich przebudowie nie zmienia charakteru tej inwestycji, nadal pozostaje ona inwestycją celu publicznego. Pod wskazanym w art. 6 pkt 2 u.g.n. pojęciem budowy należy rozumieć wszelkie prace, które służą zakładaniu, prowadzeniu lub modernizacji urządzeń przesyłowych, tj. budowę, przebudowę, rozbudowę i montaż obiektu budowlanego (wyrok NSA z 25 czerwca 2021 r., sygn. II OSK 2826/18, oraz powołane w jego uzasadnieniu wyroki NSA: z 7 września 2016 r., sygn. I OSK 1669/15; z 29 września 2017 r., sygn. II OSK 170/16; z 31 maja 2017 r., sygn. I OSK 2617/16).
W zgodzie z przepisami
Za cel publiczny nie można uznać stanu, który jest sprzeczny z prawem. W innym z orzeczeń wskazano, że doprowadzenie energii elektrycznej do domków letniskowych, znajdujących się na terenie, który nie podlega w ogóle zabudowie, nie może być uznane za inwestycję celu publicznego, ponieważ cel publiczny musi być zgodny z porządkiem prawnym. Należy mieć na uwadze, że inwestycja celu publicznego ingeruje w prawo własności innych podmiotów, a zatem nie jest dopuszczalne wydanie decyzji, której wykonanie będzie ingerowało w prawo własności pewnych podmiotów, aby doprowadzić energię elektryczną do domków znajdujących się na terenie wyłączonym spod zabudowy (wyrok NSA z 14 lipca 2020 r., sygn. II OSK 791/20).
Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, budowa oraz utrzymywanie obiektów i urządzeń służących ochronie środowiska, o których mowa w art. 6 pkt 4 u.g.n., to budowa urządzeń, których zasadniczym celem funkcjonowania jest ochrona środowiska. W sytuacji przebudowy drogi leśnej poprzez jej utwardzenie poprawa stanu środowiska wyrażająca się w zmniejszeniu różnego rodzaju uciążliwości, np. zapylenia, hałasu, drgań, jest jedynie celem ubocznym towarzyszącym celowi głównemu, jakim jest poprawa warunków komunikacyjnych (wyrok NSA z 29 kwietnia 2020 r., sygn. II OSK 2216/19).
Rozbudowa budynku szkoły, podobnie jak i budowa nowego budynku szkoły, jest realizacją celu publicznego o znaczeniu co najmniej lokalnym, jako że budynek szkoły służy mieszkańcom gminy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb w zakresie oświaty i wykonywaniu obowiązku szkolnego, a według art. 6 pkt 6 u.g.n. celem publicznym jest m.in. budowa i utrzymywanie pomieszczeń dla szkół publicznych (wyrok NSA z 26 listopada 2019 r., sygn. II OSK 161/18).
Projekt energetyczny
Przyjmuje się, że budowa czy przebudowa odcinka sieci elektroenergetycznej realizuje wyjątkowo ważny interes inwestora, istotny interes gospodarczy państwa oraz interes społeczny. Realizowanie sieci energetycznej jako inwestycji liniowej jest realizowaniem celu publicznego. Bowiem zgodnie z art. 6 pkt 2 u.g.n. celem publicznym w rozumieniu ustawy jest budowa i utrzymywanie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń (wyrok NSA z 22 sierpnia 2019 r., sygn. I OSK 2533/17, oraz powołane w jego uzasadnieniu wyroki NSA z 6 lipca 2016 r.: sygn. I OSK 1648/15 i sygn. I OSK 1650/15).
Do celów publicznych zostały zaliczone w oparciu o art. 6 pkt 3 u.g.n. zarówno odzysk energii z odpadów – realizowany przede wszystkim we współspalarni – jak i ich unieszkodliwianie – realizowane głównie w spalarni (wyrok NSA z 6 marca 2019 r., sygn. II OSK 998/17, LEX nr 2641843).
W innym z orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że okoliczność, iż wójt w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego nie wskazał, jaki jest charakter inwestycji, czyli czy jest to inwestycja o znaczeniu lokalnym, czy ponadlokalnym, nie ma znaczenia dla oceny zgodności z prawem tej decyzji w sytuacji, jeżeli inwestycja posiada znaczenie co najmniej lokalne. W omawianej sprawie inwestycja ta miała służyć funkcjonowaniu elektrowni wiatrowej. Sąd podkreślił, że funkcjonowanie tej elektrowni oznacza, iż do systemu energetycznego dostarczana będzie energia elektryczna, której produkcja nie jest powiązana z emisją dwutlenku węgla. To natomiast spowoduje zmniejszenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery i zmniejszy jej zanieczyszczenie. Zmniejszenie zanieczyszczenia atmosfery dwutlenkiem węgla jest istotne nie tylko dla społeczności lokalnej, ale dla całego społeczeństwa (wyrok NSA z 25 stycznia 2021 r., sygn. II OSK 2542/20, oraz powołany w jego uzasadnieniu wyrok NSA z 10 października 2017 r., sygn. II OSK 2434/16).
Autorka jest radcą prawnym
