Raportowanie ESG dotyczy większości dużych przedsiębiorców działających na rynku europejskim. Raportowanie w dziedzinie kwestii środowiskowych (E), społecznych (S) oraz ładu korporacyjnego (G) może jednak nastręczać problemów i wątpliwości, szczególnie w odniesieniu do obowiązków, które europejski prawodawca nałożył na przedsiębiorców na mocy tzw. dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) z 14 grudnia 2022 r. oraz polskiej ustawy z 6 grudnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw.

Kto jest zobowiązany?

Aktualnie przepisy w zakresie sprawozdawczości niefinansowej mają zastosowanie wyłącznie do niektórych dużych spółek. Spółki zobowiązane do raportowania niefinansowego to jednostki zainteresowania publicznego (JZP), które zatrudniają ponad 500 pracowników i osiągają odpowiednie wyniki finansowe: mają co najmniej 85 mln zł sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego lub 170 mln zł przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy. Zobowiązane są zatem w szczególności banki, zakłady ubezpieczeń czy duże spółki notowane na giełdzie.

Raportowanie środowiskowe

Jednym z trzech filarów raportowania zrównoważonego rozwoju jest raportowanie środowiskowe (E – environment). Zgodne z obowiązującymi przepisami raportowanie środowiskowe wymaga skrupulatnego i regularnego gromadzenia danych dotyczących takich aspektów działalności przedsiębiorstwa, jak zużycie energii, emisja spalin czy wytwarzanie odpadów. Przedmiotem zainteresowania powinny być zatem wszelkie dane dotyczące oddziaływania danego przedsiębiorstwa na środowisko. Zgromadzone dane powinny następnie zostać poddane szczegółowej analizie, uwzględniającej zwłaszcza oznaczenie obszarów wymagających wdrożenia działań naprawczych. Konsekwencją zagregowania danych powinno być zaś klarowne ich przedstawienie. Kluczowa jest zatem komunikacja – zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna. Ze względu na stosowanie raportowania ESG wobec dużych przedsiębiorstw istotne jest, by informacje na temat stosowania odpowiednich standardów środowiskowych były dostępne dla szerokiego kręgu zainteresowanych.

Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ)

Gospodarka obiegu zamkniętego to schemat obejmujący zarówno produkcję, jak i konsumpcję dóbr. W ramach gospodarki obiegu zamkniętego podejmuje się takie działania, jak ponowne użycie, recykling, odnawianie czy naprawa istniejących materiałów, produktów czy surowców tak długo, jak tylko jest to technologicznie możliwe. Z jednej strony zatem w ramach GOZ ma na celu wydłużenie cyklu życia materiałów, produktów oraz surowców, zaś z drugiej strony gospodarka cyrkularna prowadzi do ograniczenia ilości odpadów do minimum. Istotą gospodarki obiegu zamkniętego jest zatem zastąpienie linearnego cyklu życia produktu (pozyskanie surowców, produkcja, użytkowanie, powstanie odpadu) w cykl zamknięty mogący funkcjonować teoretycznie w nieskończoność (produkcja, użytkowanie, przetworzenie). Jednym z popularniejszych haseł promujących gospodarkę cyrkularną mówi, że w gospodarce obiegu zamkniętego nie ma odpadów – są tylko surowce. W rzeczywistości jednak gospodarka cyrkularna obejmuje wiele różnych działań na każdym etapie życia produktu oraz liczne powiązania między różnymi przedsiębiorstwami. To, co w jednym przedsiębiorstwie może zostać uznane za odpad, w innym może być cennym surowcem pozwalającym na tańsze wytworzenie produktu i dzięki temu zyskanie przewagi nad konkurencją. Gospodarka obiegu zamkniętego wymaga zatem tworzenia nie tylko klasycznej „pętli” życia produktu w ramach jednego przedsiębiorstwa, ale również powiązań poziomych pomiędzy różnymi przedsiębiorstwami.

GOZ a przedsiębiorstwa produkcyjne

Skoro zatem wiele dużych przedsiębiorstw jest zobowiązanych do raportowania zrównoważonego rozwoju, obejmującego również zagadnienia w zakresie ochrony środowiska, to pojawia się pytanie: jaką rolę w raportowaniu środowiskowym może odgrywać gospodarka obiegu zamkniętego? W wielu przypadkach wdrożenie elementów GOZ w strategii przedsiębiorstwa może okazać się kluczowym elementem raportowania środowiskowego. Przede wszystkim podkreślić trzeba, że w ramach raportowania środowiskowego należy uwzględniać kwestie związane ze zużyciem energii oraz wytwarzaniem odpadów. Wprowadzenie odpowiednich strategii ograniczenia zużycia energii w przedsiębiorstwach produkcyjnych może okazać się nie tylko przydatne z punktu widzenia raportowania ESG, ale również może wydatnie pomóc w ograniczeniu wydatków w dłuższej perspektywie. W przypadku przedsiębiorstw nastawionych na produkcję niezwykle istotne może okazać się również wprowadzenie zasad wykluczających tzw. planowaną zużywalność, tj. projektowanie produktów w ten sposób, by przestawały działać po określonym czasie. Wprowadzenie norm gwarantujących trwałość i wysoką jakość produktów przy jednoczesnym zapewnieniu zastępowalności zużytych części stanowić może ważny element strategii przedsiębiorstwa produkcyjnego, wydatnie potwierdzający odpowiedzialność danego przedsiębiorstwa za środowisko.

Przykład

Przedsiębiorstwo produkujące sprzęt elektroniczny wprowadza do sprzedaży części zamienne do swoich produktów, zaś w instrukcjach obsługi zamieszcza informacje dotyczące możliwości wymiany zużytych elementów. Dzięki temu przedłużony zostaje cykl życia produktu, co z kolei może zostać uwzględnione w ramach raportowania środowiskowego.

GOZ a przedsiębiorstwa sektora finansowego

Uwzględnienie zasad gospodarki obiegu zamkniętego – wbrew temu, co może wydawać się na pierwszy rzut oka – jest szczególnie istotne nie tylko w przypadku przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego, które niejako naturalnie są predestynowane do wprowadzania gospodarki obiegu zamkniętego, ale również np. w sektorze finansowym. Elementy gospodarki cyrkularnej można wprowadzić również np. w odniesieniu do ponownego wykorzystywania papieru czy zużytych tonerów do drukarek.

Przykład

Przedsiębiorstwo zużywa rocznie określoną masę papieru do kserokopiarek oraz liczbę tonerów do drukarek. W ramach strategii odpowiedzialności za środowisko można wprowadzić zasadę przeznaczania minimalnej masy papieru, która ma zostać poddana recyklingowi, oraz liczby tonerów, które powinny zostać napełnione i ponownie wykorzystane.

Artykuł powstał we współpracy z siecią Kancelarie RP