Niekorzystna zmiana wprowadzona przepisami Polskiego Ładu, wiążąca się z likwidacją możliwości odliczenia od podatku 7,75 proc. podstawy składki zdrowotnej, ma wpływ na opodatkowanie przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą).
Dla przypomnienia, przedsiębiorcy mogą rozliczać się z podatku dochodowego od osób fizycznych na kilka sposobów, z których najbardziej popularne są trzy:
- według zasad ogólnych, a więc przy zastosowaniu skali podatkowej 17 i 32 proc.,
- opłacając podatek liniowy według stawki 19 proc.,
- według stawki ryczałtowej wskazanej dla odpowiedniego rodzaju działalności gospodarczej w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym pobieranym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Czytaj więcej
Zamiast produkować kolejne wyjaśnienia i rozporządzenia dotyczące reformy podatkowej, warto rozważyć odsunięcie jej w czasie i porządne przygotowanie na nowo. Można to zrobić niemal od ręki.
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne do końca 2021 r. była uzależniona od wysokości przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku w IV kwartale roku poprzedniego. Informację o tej kwocie podaje GUS. Podstawę składki zdrowotnej stanowiło 75 proc. tego wynagrodzenia. Wartość składki zdrowotnej, którą musieli wpłacać wszyscy przedsiębiorcy w 2021 r., wynosiła 9 proc. podstawy, czyli 381,81 zł miesięcznie. Składka zdrowotna, która podlegała odliczeniu od podatku (tylko do końca 2021 r.), wynosiła zaś 7,75 proc. podstawy, czyli 328,78 zł miesięcznie.
Składka zdrowotna bez odliczenia
Od stycznia 2022 r. nastąpiły w tym zakresie bardzo istotne modyfikacje. Zgodnie ze zmianami przewidzianymi przez Polski Ład:
a) dla osób prowadzących działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych przy wykorzystaniu skali podatkowej (17 i 32 proc., dla stawki 32 proc. próg podstawy opodatkowania wynoszący 120 000 zł rocznie) – składka zdrowotna wynosi 9 proc. podstawy opodatkowania, przy czym nie może być niższa niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia roku składkowego (np. gdy przedsiębiorca wykazuje stratę); podstawą jej obliczenia jest realny dochód z działalności gospodarczej,
b) dla osób prowadzących działalność opodatkowaną 19-proc. podatkiem liniowym wysokość składki zdrowotnej to 4,9 proc. podstawy opodatkowania, ale nie mniej niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego 1 stycznia roku składkowego; podstawą jej obliczenia również jest realny dochód z działalności gospodarczej,
c) osoby prowadzące działalność gospodarczą rozliczające się w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych składkę zdrowotną ustalają w wysokości 9 proc. podstawy zależnej od przeciętnego wynagrodzenia oraz rocznych przychodów z działalności; podstawa miesięcznej składki zdrowotnej dla ryczałtowców wynosi:
- przy przychodach rocznych do 60 tys. zł – 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS (według estymacji składka wyniesie ok. 320 zł miesięcznie),
- przy przychodach rocznych od 60 tys. zł do 300 tys. zł – 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia (ma wynieść ok. 530 zł miesięcznie),
- przy przychodach rocznych powyżej 300 tys. zł – jest to 180 proc. przeciętnego wynagrodzenia (wyniesie ok. 950 zł miesięcznie).
Ulga dla klasy średniej
Zgodnie z założeniami Polskiego Ładu, ulga dla klasy średniej przysługuje tylko tym przedsiębiorcom, których dochody opodatkowane są według progresywnej skali podatkowej (17 i 32 proc.). Oznacza to, że z tej preferencji nie mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy wybiorą ryczałt od przychodów ewidencjonowanych albo opodatkowanie podatkiem liniowym 19 proc.
Podstawą naliczenia ulgi dla klasy średniej w przypadku przedsiębiorców rozliczających się według skali podatkowej jest przychód z działalności pomniejszony o koszty uzyskania przychodu (które są zdefiniowane w ustawie PIT; przy czym nie każdy wydatek jest kosztem uzyskania przychodu).
Z ulgi mogą skorzystać ci przedsiębiorcy, których roczna podstawa do ulgi będzie mieściła się w przedziale od 68 412 zł do 133 692 zł. Podatnikowi przysługuje jedna ulga na cały rok kalendarzowy niezależnie od tego, z ilu tytułów otrzymuje przychód. Zatem dla przedsiębiorcy, który np. jednocześnie jest pracownikiem, limit podstawy ulgi z obu tych tytułów prawnych sumuje się.
Łączenie ulgi dla klasy średniej z umowy o pracy i działalności gospodarczej będzie się odbywać na zasadzie osobnych źródeł. Każdy z tych przychodów będzie rozliczany w ciągu roku odrębnie, natomiast w rocznym zeznaniu podatkowym podatnik będzie miał obowiązek dopłacić ewentualny podatek, jeżeli jego przychody przekroczą limit ulgi dla klasy średniej.
Prawo do nowych zwolnień
Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych, a także opłacający 19-proc. podatek liniowy lub ryczałt od przychód ewidencjonowanych mają prawo również do zwolnień podatkowych:
- dla seniorów,
- dla rodzin 4+ oraz
- tzw. ulgi na powrót, czyli zwolnienia z opodatkowania przychodu dla osób powracających do Polski.
Ulgi te wolno zastosować po spełnieniu szeregu warunków. Dla przykładu ulga na powrót przysługuje tym osobom, które:
1. staną się polskimi rezydentami podatkowymi,
2. przez ostatnie trzy lata nie miały rezydencji podatkowej w Polsce oraz:
- posiadają obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Rzeczypospolita Polska państwa członkowskiego UE lub państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej; lub
- posiadały miejsce zamieszkania przez co najmniej trzy lata w krajach należących do UE, EOG i innych krajach wskazanych w przepisie (np. USA); lub
- posiadały miejsce zamieszkania na terytorium Polski nieprzerwanie przez co najmniej pięć lat kalendarzowych poprzedzających w/w okres (3 lata +);
3. posiadają certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia, oraz
4. nie korzystały wcześniej z tego zwolnienia – w przypadku ponownego przeniesienia miejsca zamieszkania do Polski.
Suma przychodów zwolnionych od podatku w ramach ulgi na powrót, ulgi dla rodzin 4+ oraz ulgi dla seniorów nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty 85 528 zł.
Przykład
Działalność: zasady ogólne z ulgą dla klasy średniej.
Tabele przedstawiają podstawę obliczenia podatku w przypadku zastosowania nowych zwolnień podatkowych.
Wybór formy opodatkowania
Polski Ład wprowadził modyfikacje w zakresie stawek podatkowych stosowanych przez osoby prowadzące działalność jedynie w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjowaniach. Podatek liniowy nadal jest opłacany według stawki 19 proc., a tzw. zasady ogólne wciąż przewidują dwie stawki podatku: 17 i 32 proc.
Przedsiębiorcy, którzy wybrali zasady ogólne albo podatek liniowy, są zobowiązani do uiszczenia daniny solidarnościowej w wysokości 4 proc., jeżeli ich roczne dochody przekroczą 1 milion złotych (dodatkowe 4 proc. jest naliczane od nadwyżki ponad 1 milion złotych dochodu, przy czym ten limit obejmuje nie tylko dochody z działalności gospodarczej, ale też np. z umowy o pracę czy ze zbycia udziałów, akcji, dochodów zagranicznej jednostki kontrolowanej). Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych nie jest objęty daniną solidarnościową.
Biorąc pod uwagę zróżnicowany poziom obciążeń fiskalno-składkowych przewidzianych dla każdej z form opodatkowania działalności, począwszy od 2022 r. wybór formy ma istotne znaczenie dla przedsiębiorcy. Nie można też zapomnieć o zmianie metody kalkulacji składki na ubezpieczenie zdrowotne, która wydaje się bardziej korzystna dla przedsiębiorców wybierających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych przy stosunkowo wysokim poziomie przychodów.
Ryczałt nie dla każdego
Z dobrodziejstwa ryczałtu nie może jednak skorzystać każdy przedsiębiorca. Ustawa o ryczałcie definiuje rodzaje działalności, które mogą być opodatkowane według różnych stawek – od 2 do 17 proc. Już w 2021 r. ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne pozwalała na zastosowanie 15-proc. zryczałtowanego podatku m.in. dla osób:
- które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczą usługi doradztwa związane z zarządzaniem (PKWiU ex dział 70) inne niż świadczone w ramach wolnych zawodów – z wyjątkiem usług doradztwa związanych z zarządzaniem rynkiem rybnym (PKWiU 70.22.16.),
- osiągających przychody ze świadczenia usług pośrednictwa w sprzedaży hurtowej (PKWiU grupa 46.1).
Z kolei opodatkowanie według stawki 17 proc. ustawa o ryczałcie przewiduje dla przedsiębiorców wykonujących tzw. wolny zawód – tj. tłumaczy, adwokatów, notariuszy, radców prawnych, biegłych rewidentów, księgowych, agentów ubezpieczeniowych, agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające, brokerów reasekuracyjnych, brokerów ubezpieczeniowych, doradców podatkowych, doradców restrukturyzacyjnych, maklerów papierów wartościowych, doradców inwestycyjnych, agentów firm inwestycyjnych oraz rzeczników patentowych.
Natomiast znowelizowana ustawa o ryczałcie począwszy od 2022 r. wprowadziła obniżone stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych dla osób:
- wykonujących zawody medyczne – 14 proc.,
- osiągających przychody ze świadczenia usług architektonicznych i inżynierskich; usług badań i analiz technicznych oraz w zakresie specjalistycznego projektowania – 14 proc.,
- osiągających przychody związane ze świadczeniem usług w obszarze IT – 12 proc.
Zgodnie z przepisami,
ryczałt jest dostępny dla przedsiębiorców osiągających w roku poprzedzającym rok podatkowy przychody poniżej kwoty 2 mln EURO lub tych, którzy uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła 2 mln EURO. Przedsiębiorca, który rozpocznie wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzysta z opodatkowania w formie karty podatkowej, może stosować ryczałt bez względu na wysokość przychodów.
Ryczałt oblicza się od przychodów podatnika. Nie ma więc możliwości zastosowania kosztów uzyskania przychodu, jak ma to miejsce w przypadku opodatkowania PIT na zasadach ogólnych lub według stawki 19 proc. Opodatkowanie ryczałtem wiąże się z brakiem konieczności prowadzenia księgi przychodów i rozchodów, ale przedsiębiorca ma obowiązek prowadzić uproszczoną ewidencję przychodów.
Wyboru rozliczania przychodów na zasadzie ryczałtu przedsiębiorca dokonuje, składając pisemne oświadczenie o wyborze tej formy opodatkowania na dany rok podatkowy. Kieruje je do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca zamieszkania podatnika, w terminie:
- do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnął przychód, albo
- do końca roku podatkowego – jeżeli pierwszy taki przychód osiągnął w grudniu roku podatkowego.
Co istotne, dokonany wybór opodatkowania w formie ryczałtu dotyczy również lat następnych, chyba że w kolejnych latach podatnik złoży – w powyższym terminie – oświadczenie na piśmie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego o rezygnacji z tej formy opodatkowania albo oświadczenie o wyborze opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na zasadach określonych w art. 30c ustawy PIT (podatek liniowy).
Warto również pamiętać, że termin na złożenie rocznego zeznania podatkowego dla osób opłacających ryczałt (formularz PIT-28) jest inny niż dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych (PIT-36) lub opłacających podatek liniowy 19 proc. (PIT-36L). Ryczałtowcy zeznanie są zobowiązani składać do końca lutego, a nie do końca kwietnia następnego roku.
Z symulacji hipotetycznych zobowiązań podatkowych przedsiębiorców wybierających podatek liniowy 19 proc. albo ryczałt (np. według stawki 15 proc. dla usług doradczych w zakresie zarządzania) wynika, że im wyższe dochody/przychody przedsiębiorcy, tym wybór ryczałtu – po spełnieniu warunków z ustawy, w tym rodzaju prowadzonej działalności – jest korzystniejszy niż 19-proc. podatek liniowy.
Przykład
Działalność: podatek liniowy a ryczałt*
*Dla uproszczenia brak kosztów uzyskania przychodu w podatku liniowym
Arkadiusz Gliniecki - dyrektor w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce
Natalia Wytrykowska - menedżer w zespole ds. PIT w KPMG w Polsce
