Żeby praca zdalna była efektywna i przebiegała w bezpiecznych warunkach, konieczne jest zaaranżowanie w domu / mieszkaniu wyodrębnionej przestrzeni. Jak to zrobić w sposób profesjonalny i zgodny z zasadami BHP?

Ergonomia niejedno ma imię

Podczas pracy biurowej kluczowe znaczenie ma ergonomia, a w literaturze można spotkać wiele jej definicji. Według Polskiego Towarzystwa Ergonomicznego jest to nauka stosowana, zmierzająca do optymalnego dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii, organizacji i materialnego środowiska pracy oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymagań i potrzeb fizjologicznych, psychicznych i społecznych człowieka.

Ergonomię dzieli się na:

- koncepcyjną – wykorzystywana już na etapie projektu aranżacji stanowiska pracy, uwzględnia potrzeby pracownika oraz bierze pod uwagę jego wygodę i bezpieczeństwo,

- korekcyjną – analizuje warunki pracy, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo i wygodę pracowników; jej celem jest ulepszenie istniejących już struktur i likwidowanie zagrożeń środowiskowych.

Wskutek nieprzestrzegania zasad ergonomii może dojść do wypadków przy pracy, ale mogą także wystąpić choroby zawodowe.

Minimalne wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, jakie powinny spełniać stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe, określa załącznik do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. (DzU nr 148, poz. 973). Home office musi stwarzać warunki zbliżone do tradycyjnego biura.

Po pierwsze – porządny fotel

Krzesło jest elementem biurowego stanowiska pracy, który najbardziej wpływa na obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego. Jego właściwy dobór i regulacja do wymiarów antropometrycznych pracownika jest w stanie zapewnić prawidłową postawę ciała podczas pracy siedzącej.

Krzesło powinno posiadać:

- dostateczną stabilność poprzez wyposażenie go w co najmniej pięciopodporową postawę na kółkach jezdnych,

- wymiary oparcia i siedziska zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów,

- regulację wysokości siedziska w zakresie 400 – 500 mm licząc od podłogi,

- regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5o do przodu i 30o do tyłu,

- wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,

- regulowane podłokietniki,

- możliwość obrotu o 360o.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej.

Aby zadbać o termikę, warto wybrać fotele ergonomiczne z membraną nie tylko na siedzeniu, ale także na oparciu fotela. Plusem takiego rozwiązania jest bardzo dobra wentylacja, minusem jednak to, że w przypadku niższej jakości plecionki może się ona łatwo naciągać przez np. nity na spodniach.

Innym równie dobrym rozwiązaniem jest fotel wykonany z przewiewnej siatki, która występuje w formie sztywnej i elastycznej. Ta pierwsza dopasowuje się do anatomii użytkownika, natomiast sztywna zachowuje się bardziej jak zwykłe oparcie. Główną zaletą siatki jest jej przewiewność. W przypadku siatki elastycznej na siedzisku trzeba zwrócić uwagę, by była najwyższa gatunkowo, przez co się nie naciągnie i nie odkształci z czasem.

Podczas siedzenia najważniejsze jest jednak utrzymanie odpowiedniej pozycji ciała.

Niestety podczas home office często korzystamy ze zwykłych krzeseł, które nie spełniają nawet podstawowych wymagań ergonomicznych. Konsekwencją tego może być pojawienie się wielu chorób związanych z przeciążeniem układu mięśniowo-szkieletowego.

Jedną z nich jest dyskopatia lędźwiowa. To przykra i jednocześnie jedna z najczęściej diagnozowanych dolegliwości kręgosłupa. To choroba ściśle związana ze współczesnym trybem życia – siedzącym i bez ruchu. Smutne statystyki mówią, że już ponad 50 proc. Polaków zgłasza bóle pleców, zaś u pacjentów powyżej 40. roku życia ta choroba jest niemal normą. Co gorsza, z tym problemem boryka się coraz więcej młodych ludzi.

Dyskopatia oraz przepuklina jądra miażdżystego to zespół objawów spowodowanych zwyrodnieniami dysków międzykręgowych. Wskutek tego krążki tracą uwodnienie (tzw. dehydratacja), które zapewnia im sprężystość oraz utrzymuje ich prawidłowy kształt. Poprzez przerwanie pierścienia włóknistego dochodzi do wysunięcia się jądra miażdżystego, a powstała przepuklina może uciskać na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe z niego wychodzące. To powoduje ostry ból, potęgowany skurczem mięśni.

Zdarza się, że przepukliny nie uciskają rdzenia ani korzeni nerwowych, nie wywołując objawów i nie wymagają żadnego leczenia. Wypadający dysk z czasem maleje i przestaje być dobrym amortyzatorem, pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe trudne do wyleczenia. Dlatego z dyskopatią należy walczyć we wczesnym stadium.

Foto: rp.pl

Po drugie – właściwe biurko

Olbrzymie znaczenie dla zorganizowania ergonomicznego stanowiska pracy ma również biurko. Powinno ono spełniać następujące wymagania:

- szerokość i głębokość blatu roboczego powinna zapewniać wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy,

- blat powinien być matowy, koloru jasnego ze względu na małą możliwość występowania odbić od źródeł światła i pogorszenia warunków dla oczu pracownika. Takie pogorszenie ma miejsce np. przy zbyt dużym kontraście pomiędzy ekranem monitora i jego otoczeniem. Każde zbyt jasne lub ciemne tło jest nieodpowiednie do pracy przy komputerze,

- zaleca się, aby krawędzie blatu były zaokrąglone, co ograniczy ucisk łokci i przedramion podczas pracy – to dobra praktyka z punktu widzenia ergonomii, ale nieuregulowana prawnie,

- wysokość blatu roboczego powinna być taka, aby zapewniała: naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem; odpowiednią przestrzeń do umieszczania nóg pod blatem stołu. Optymalna wysokość biurka to ok. 70cm, a przestrzeń dla nóg powinna wynosić co najmniej 50-70 cm głębokości i 60-80 cm szerokości.

Idealnym rozwiązaniem podczas home office są biurka regulowane elektrycznie, które zostały zaprojektowane tak, aby minimalizować ryzyko obciążenia kręgosłupa i zmiany pozycji pracy siedzącej na stojącą. Posiadając taki blat roboczy możemy podzielić sobie czas pracy na konkretne etapy, np.: godzina pracy na siedząco i pół godziny pracy stojącej.

Na rynku dostępne są biurka, których panel sterujący można połączyć z aplikacją, która przypomni o zmianie pozycji. Dużym atutem takiego biurka jest również to, że mogą z niego korzystać wszyscy domownicy. Jednak przed zakupem należy zwrócić uwagę na odpowiedni rozmiar blatu, sposób pracy siłowników czy akustykę.

Istnieje wiele korzyści związanych z użytkowaniem biurka z regulacją wysokości, są to:

- zmniejszenie bólu pleców, karku i kolan,

- poprawa nastroju i poziomu energii – osoby korzystające z biurek elektrycznych zgłaszają mniejszy poziom stresu i zmęczenia oraz zwiększony poziom wigoru i energii w ciągu dnia,

- jest dobrym wyborem dla osób wysokich, które mają większy problem ze znalezieniem odpowiednich mebli,

- pozwala uniknąć wielogodzinnej pracy w jednej pozycji, pobudza krążenie, zapobiega żylakom kończyn dolnych,

- nadaje się zarówno do pracy zdalnej, jak i stacjonarnej,

- praca stojąca pozwala obniżyć ryzyko zachorowania na choroby serca.

Wybierając konkretny model biurka zwróćmy uwagę, czy posiada ono system antykolizyjny i płynną regulację wysokości. Pierwsza cecha oznacza, że blat podczas opuszczania zatrzyma się, gdy wykryje przeszkodę. Z kolei płynna regulacja wysokości sprawia, że podnośnik pracuje w taki sposób, by możliwa była spokojna zmiana pozycji bez odrywania się od pracy. Stelaż powinien być wytrzymały, by poradzić sobie z obciążeniem – warto sprawdzić, czy biurko udźwignie wszystko, z czego korzystamy na co dzień podczas pracy. Zalecam także zwrócić uwagę, czy biurko posiada przepust na kable, który ułatwi organizację i utrzymanie porządku.

Zdaniem autora
Justyna Siemiatycka radca prawny, praktyka prawa pracy i ubezpieczeń społecznych Domański Zakrzewski Palinka

Jeśli z ustaleń zespołu powypadkowego wynikać będzie, że do wypadku doszło w trakcie wykonywania przez pracownika czynności lub poleceń na rzecz pracodawcy bądź w trakcie prawidłowego korzystania z ustawowej przerwy, takie zdarzenie, co do zasady, powinno zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy zdalnej. W sytuacjach wątpliwych pomocne może się okazać wsparcie zespołu IT, który przeanalizuje dynamikę operacji dokonywanych przez pracownika na komputerze.

Po trzecie – dobre oświetlenie

W przypadku pracy biurowej ważny jest dostęp do światła naturalnego, które jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Rozporządzenie w sprawie BHP na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe wskazuje, że oświetlenie powinno zapewnić komfort pracy wzrokowej. Należy także ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, itp. poprzez zastosowanie żaluzji lub rolet.

W zakresie oświetlenia miejsc pracy najważniejszym dokumentem jest norma PN-EN 12464-1:2012 Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach. Jedną z najważniejszych decyzji, jakie należy podjąć projektując oświetlenie biurowe, jest dobranie odpowiednich lamp i żarówek. Kolejny krok to ustawienie źródeł światła.

Podstawowym parametrem, jaki należy wziąć pod uwagę, jest poziom natężenia oświetlenia, który według obowiązujących przepisów powinien wynosić co najmniej 500 lx. Na stanowisku, gdzie wykonywana jest praca w sposób dorywczy, poziom natężenia oświetlenia można obniżyć do 300 lx. Inne równie ważne parametry to: olśnienie, kierunkowość światła, oddawanie barw i wygląd barwy światła oraz migotanie.

Problem podczas organizacji pracy w domu może stanowić brak właściwego oświetlenia zgodnego z polskimi normami. Podczas home office często nie jesteśmy w stanie zapewnić natężenia oświetlenia wynoszącego co najmniej 500 lx, a w niektórych przypadkach nawet oświetlenia dziennego. Często pracujemy w niedoświetlonych pomieszczeniach, co może stanowić ryzyko pogorszenia stanu zdrowia, jak również skutkować cofnięciem polecenia pracy zdalnej.

Pamiętajmy, że nasze oczy najlepiej radzą sobie w świetle zbliżonym do dziennego. Projektując stanowisko pracy podczas home office należy zwrócić uwagę na usytuowanie biurka. Należy postawić je blisko okna, tak aby zapewnić sobie dobry dopływ światła dziennego. Najlepsza ekspozycja to strona wschodnia lub północna. Najbardziej niekorzystne jest światło zachodnie i południowe, które znacznie nagrzewa miejsce pracy.

Nie należy siedzieć tyłem do okna – w ten sposób światło pada zza pleców, zasłaniając biurko i oświetlając przestrzeń wokół niego. Najlepiej ustawić monitor bokiem do okna, na odległość co najmniej 1 metra. W przypadku osób praworęcznych światło z okna powinno dobiegać z lewej strony, a leworęcznych – z prawej. Okna warto wyposażyć w zasłony lub rolety, które przydadzą się w sytuacji, w której światło będzie bardzo intensywne.

Ważny jest też dobór lampy – przyda się oświetlenie centralne, w postaci lampy wiszącej lub plafonu oraz oświetlenie uzupełniające, np. w formie lampy podłogowej z możliwością regulacji kąta padania światła. Należy minimalizować kontrast – najlepiej, aby wszystkie lampy w otoczeniu miały tę samą temperaturę barwową. W ten sposób nie zmęczymy oczu zbędnym kontrastem. Natężenie światła nie powinno odbiegać od tego emitowanego przez komputer, co chroni przed bólem oczu i głowy.

Ważny jest też dobór właściwej barwy światła – komfortowo pracuje się w barwie neutralnej. Jeżeli jednak praca trwa dłużej niż 8 godzin, a do tego często przypada w porze wieczornej, to w ostatnich godzinach należy zmienić światło na cieplejsze. To zmniejszy napięcie spowodowane pracą i przygotuje oczy do spoczynku.