Od­kry­cie w Bir­mie ko­pal­nych szcząt­ków nie­wiel­kie­go zwie­rzę­cia Afra­sia dji­ji­dae ży­ją­ce­go 37 mln lat te­mu sta­wia na gło­wie do­tych­cza­so­wą wie­dzę o po­cho­dze­niu czło­wie­ka. Do­wo­dzi, że gru­pa ssa­ków na­czel­nych, z któ­rych w pro­ce­sie ewo­lu­cji na­ro­dzi­ły się mał­py i lu­dzie, przy­by­ła do Afry­ki z Azji.

Przez wie­le lat na­ukow­cy są­dzi­li, że po­czą­tek ewo­lu­cji ssa­ków na­czel­nych miał miej­sce w Afry­ce. Ze­spół ba­da­czy z Fran­cji, USA i Bir­my opi­su­je swo­je od­kry­cie w naj­now­szym wy­da­niu „Pro­ce­edings of the Na­tio­nal Aca­de­my of Scien­ces" (PNAS). W ten spo­sób na­ukow­cy re­kon­stru­ują pro­ces pro­wa­dzą­cy do po­wsta­nia ro­dzi­ny czło­wie­ko­wa­tych, w któ­rej skład wcho­dzą lu­dzie oraz go­ry­le, szym­pan­sy i oran­gu­ta­ny.

– Wcze­sna ko­lo­ni­za­cja Afry­ki przez tę gru­pę ssa­ków na­czel­nych jest klu­czo­wym ele­men­tem hi­sto­rii na­szej ewo­lu­cji – po­wie­dział dr Chri­sto­pher Be­ard, ku­ra­tor Pa­le­on­to­lo­gii Krę­gow­ców Mu­zeum Hi­sto­rii Na­tu­ral­nej Car­ne­gie, je­den z au­to­rów pra­cy w PNAS. – W cza­sie gdy ci przod­ko­wie małp i czło­wie­ka się po­ja­wi­li, Afry­ka by­ła od­izo­lo­wa­na. Nie mie­li żad­nych po­waż­nych kon­ku­ren­tów. To do­pro­wa­dzi­ło do zróż­ni­co­wa­nia ewo­lu­cyj­ne­go, co w kon­se­kwen­cji spo­wo­do­wa­ło po­ja­wie­nie się lu­dzi. Gdy­by na­si bar­dzo wcze­śni przod­ko­wie nie mie­li szan­sy na mi­gra­cję z Azji do Afry­ki, po pro­stu mo­gli­by­śmy nie ist­nieć.

Ze­spół zba­dał ko­ści przod­ków czło­wie­ko­wa­tych zna­le­zio­ne w Bir­mie oraz po­dob­nych wcze­śniej od­kry­tych w Chi­nach i po­rów­nał je ze szcząt­ka­mi zwie­rzę­cia z Li­bii ży­ją­ce­go w tym sa­mym cza­sie. Ba­da­cze do­szli do wnio­sku, że na­le­żą one do spo­krew­nio­nych ze so­bą ga­tun­ków ssa­ków na­czel­nych ży­ją­cych w Azji i Afry­ce w tym sa­mym cza­sie.

– Afra­sia po­zwo­li­ła nam po­sta­wić krop­kę nad „i". Nie tyl­ko do­wieść, że wcze­sne na­czel­ne po­cho­dzi­ły z Azji, ale tak­że okre­ślić, kie­dy na­si bar­dzo wcze­śni przod­ko­wie po raz pierw­szy od­by­li dro­gę do Afry­ki, gdzie w wy­ni­ku ewo­lu­cji na­ro­dzi­ły się mał­py i lu­dzie – do­dał dr Be­ard. – Afra­sia sy­gna­li­zu­je, kie­dy zwie­rzę­ta te roz­po­czę­ły ko­lo­ni­za­cję Afry­ki.

Ta­ka po­dróż nie mo­gła być ła­twa. Nie by­ło Mo­rza Śród­ziem­ne­go w obec­nym kształ­cie, ale Oce­an Te­ty­dy, któ­ry od­dzie­lał Eu­r­azję od Afry­ki. Na­ukow­cy jak do­tąd nie zna­ją spo­so­bu, w ja­ki zwie­rzę­ta mo­gły po­ko­nać tę trud­ną tra­sę, są jed­nak prze­ko­na­ni, że ko­lo­ni­za­cja Afry­ki przez te zwie­rzę­ta mu­sia­ła mieć miej­sce na krót­ko przed okre­sem, z któ­re­go po­cho­dzą naj­star­si ko­pal­ni afry­kań­scy przod­ko­wie na­czel­nych.

Ja­ko „od­ci­ski pal­ców" do re­kon­struk­cji po­wią­zań wy­mar­łych ga­tun­ków ze so­bą pa­le­on­to­lo­dzy czę­sto wy­ko­rzy­stu­ją zę­by ssa­ków. Czte­ry zna­ne zę­by Afra­sii zo­sta­ły zna­le­zio­ne po sze­ściu la­tach prze­sie­wa­nia ton osa­dów w po­bli­żu Ny­aung­pin­le w środ­ko­wej Bir­mie. Afra­sia ma zę­by pra­wie iden­tycz­ne jak Afro­tar­sius li­by­cus z Pół­noc­nej Afry­ki. To zę­by do­star­czy­ły do­wo­dów, że azja­tyc­cy przod­ko­wie ro­dzi­ny czło­wie­ko­wa­tych sko­lo­ni­zo­wa­li Afry­kę niewiele przed 37 mln lat temu.

Gdy­by zwie­rzę­ta do­tar­ły tam du­żo wcze­śniej, w no­wym śro­do­wi­sku ule­gły­by zmia­nom ewo­lu­cyj­nym – róż­ni­ły­by się od azja­tyc­kich ku­zy­nów.

Ba­da­nie kształ­tu zę­bów zwie­rząt z Azji i Afry­ki Pół­noc­nej wska­zu­je, że oba ga­tun­ki praw­do­po­dob­nie ży­wi­ły się owa­da­mi.

Wiel­kość zę­bów su­ge­ru­je, że zwie­rzę­ta wa­ży­ły ok. 100 g. By­ły wiel­ko­ści dzi­siej­szych wy­ra­ko­wa­tych. Są to nie­wiel­kie drapieżniki ży­ją­ce na Su­ma­trze i Ce­le­bes oraz na Fi­li­pi­nach, za­li­cza­ne do wyż­szych na­czel­nych, choć wy­glą­dem przy­po­mi­na­ją mał­piat­ki.