Wypowiedzenie zmieniające: możliwa tylko częściowa rekonstrukcja dawnych warunków pracy i płacy

Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 lutego 2015 r. (I PK 152/14).

W tej sprawie sąd rejonowy oddalił roszczenie powódki o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach, zasądzając od strony pozwanej odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie warunków pracy i płacy. Powódka była zatrudniona u pracodawcy na stanowisku starszej stewardesy w bazie personelu pokładowego. 27 października 2010 r. wypowiedziano jej warunki pracy i płacy w części dotyczącej miejsca wykonywania pracy, stanowiska i wynagrodzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano likwidację bazy personelu pokładowego, a w konsekwencji ograniczenie zapotrzebowania na pracę pracowników na stanowisku starsza stewardesa. Nowe warunki pracy i płacy polegały na określeniu innego miejsca wykonywania pracy, obniżeniu wynagrodzenia oraz zmianie stanowiska na stewardesa.

W uzasadnieniu wydanego wyroku sąd rejonowy stwierdził, że wypowiadając warunki pracy i płacy, pozwana firma naruszyła prawo, ponieważ nie poinformowała powódki, jakie zasady obowiązywały przy doborze na stanowisko starszej stewardesy. Jednocześnie SR stwierdził, że ze względu na faktyczną likwidację bazy personelu pokładowego nie można przywrócić powódki na poprzednie warunki pracy i płacy. Artykuł 45 § 1 k.p. nie pozwala bowiem na przywrócenie do pracy jedynie na niektórych warunkach pracy i płacy oraz usankcjonowanie zmiany innych warunków. Stewardesa odwołała się od wyroku SR. Sąd okręgowy oddalił apelację.

Po wniesieniu skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy uchylił wyrok, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wskazał, że zgodnie z art. 42 § 1 k.p. przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę stosuje się do wypowiedzenia zmieniającego w sposób odpowiedni. Oznacza to użycie tych przepisów wprost, niestosowanie ich w ogóle lub zastosowanie z pewnymi modyfikacjami. W okolicznościach tej sprawy nie było uzasadnione oparcie się na orzecznictwie Sądu Najwyższego dotyczącym roszczeń pracowniczych z tytułu wypowiedzenia definitywnego, gdyż stewardesa nadal świadczyła pracę, ale na zmienionych warunkach. Ponadto z okoliczności sprawy nie wynikało, aby miejsce pracy stewardesy łączyło się z jej stanowiskiem służbowym oraz wynagrodzeniem. W świetle tych rozważań SN uznał, że pracownik może skutecznie dochodzić przywrócenia jedynie niektórych warunków pracy lub płacy, które zostały zmienione na niekorzyść pracownika, wykonującego pracę na nowych zasadach zaproponowanych w wypowiedzeniu zmieniającym. Pod warunkiem że nie stoi to w sprzeczności z art. 45 § 2 k.p., co wynika z odpowiednio (tj. z modyfikacjami) zastosowanego art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. Takie stanowisko zdaniem SN jest uzasadnione, ponieważ w tej sytuacji nie dochodzi do reaktywacji stosunku pracy. Trwa on nadal, tyle że na zmienionych zasadach, w związku z czym nie ma konieczności przywracania wszystkich zmodyfikowanych elementów treści stosunku pracy.

Komentarz eksperta

Piotr Nietrzpiel, radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy Wojewódka i Wspólnicy sp.k.

W tym wyroku Sąd Najwyższy uznał za dopuszczalne w świetle przepisów uwzględnienie żądania pracownika, który wniósł powództwo o przywrócenie jedynie niektórych warunków pracy lub płacy, zmienionych w wypowiedzeniu zmieniającym. Sąd dopatrzył się możliwości dokonania takiego rozstrzygnięcia, analizując odesłanie zawarte w art. 42 § 1 k.p. Nakazuje on stosowanie przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę w sposób odpowiedni, co niewątpliwie pozwala je zastosować również z pewnymi modyfikacjami. W tym wypadku polegają one na dopuszczeniu do przywrócenia również części poprzednich warunków pracy, mimo iż taka możliwość nie wynika wprost z art. 45 § 1 k.p.

Zdaniem SN ta możliwość istnieje, gdy pracownik nadal pracuje na zmienionych warunkach. Ponadto żądanie pracownika sąd powinien oceniać również pod kątem istnienia przesłanek z art. 45 § 2 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p. Trzeba zatem zbadać, czy takie częściowe przywrócenie zmienionych warunków pracy lub płacy nie jest niemożliwe lub niecelowe. Niewątpliwie ten warunek stanowi barierę przed dowolnym i nieograniczonym kształtowaniem stosunków pracowniczych w drodze powództwa o przywrócenie tylko niektórych warunków pracy lub płacy. Sąd musi bowiem ocenić żądanie pracownika, biorąc pod uwagę te przesłanki.

Komentowane orzeczenie SN niewątpliwe otwiera przed pracownikami możliwość dochodzenia roszczeń w zakresie przywrócenia poprzednich warunków pracy lub płacy, nawet gdy pracodawca dokonał zmian organizacyjnych, które hamują odtworzenie wszystkich zmienionych warunków.