Alimenty bez komornika: potrącenia dokona pracodawca bez postępowania

Warunek – kwota roszczenia wynika z prawomocnego wyroku sądowego, a wypłata nie przekracza gwarantowanego poziomu pensji.

Załóżmy następującą sytuację: pani Konstancja, matka córki pracownika (pana Pawła), złożyła u jego pracodawcy wyrok opatrzony klauzulą wykonalności. Zasądza on alimenty od pracownika po 300 zł miesięcznie płatne do 10. dnia każdego miesiąca na rzecz jego małoletniego dziecka. W razie uchybienia terminowi płatności raty, pani Konstancja powinna też dostać ustawowe odsetki. Była partnerka domaga się od pracodawcy comiesięcznych wpłat tej sumy na konto. Twierdzi, że przy świadczeniach alimentacyjnych pracodawca ma prawo zastąpić komornika i bez postępowania egzekucyjnego dokonywać systematycznych potrąceń prawomocnie zasądzonej kwoty alimentów z wynagrodzenia pracownika, a następnie przekazywać ją osobie uprawnionej. Czy rzeczywiście ma rację?

Co do zasady tak. Kodeks pracy w art. 88 przewiduje uproszczoną formę dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę, jeżeli chodzi o pokrycie należności alimentacyjnych i rent o charakterze alimentacyjnym. Pozwala ona uniknąć nierzadko wysokich kosztów oraz wszelkich formalności związanych z przebiegiem postępowania komorniczego.

Tego bezegzekucyjnego ujęcia pracodawca dokonuje na wniosek uprawnionego po przedstawieniu tytułu wykonawczego. Pismo to jest wiążące (chyba że zachodzą wyjątki), choć w doktrynie funkcjonuje także pogląd, że pracodawca może go nie uwzględnić i nie musi uzasadniać swojej decyzji. Nakaz dokonywania potrąceń nie wynika bowiem wprost z art. 88 k.p. Wprawdzie ustawodawca nie przewidział żadnej szczególnej formy dla tego wniosku, ale do celów dowodowych najlepiej sporządzić go na piśmie >patrz przykład pisma.

Konieczne formalności

Pracodawca pełniący rolę komornika musi pisemnie zawiadomić pracownika o zajęciu wynagrodzenia, wskazać wierzyciela, tytuł wykonawczy, wysokość dochodzonej kwoty oraz przekazać wierzycielowi potrącone uposażenie. Obciąża go wtedy również odpowiedzialność za prawidłowe dokonanie ujęcia.

Potrącenia na świadczenia alimentacyjne dokonywane są w pierwszej kolejności albo w granicach do 3/5 pensji netto, bez ograniczenia kwotowego części pozostałej do wypłaty. Można je zabrać w pełnej wysokości, gdy egzekucji podlega nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące podwładnym z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej (art. 87 § 1 pkt 1, § 2, § 3 pkt 1 i § 5 k.p.).

Z pensji odlicza się w pełnej wysokości sumy wypłacone w poprzednim terminie płatności za czas nieobecności w pracy, w którym etatowiec nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.

W miesiącu, w którym pracownik otrzymuje składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesiąc, potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty poborów, która uwzględnia te elementy pensji (art. 87 § 7–8 k.p.).

Uzasadniona odmowa

Uproszczonej formy nie wolno stosować, gdy świadczenia alimentacyjne mają być potrącane dla kilku wierzycieli, a łączna suma podlegająca ujęciu nie wystarcza na całkowite pokrycie wszystkich należności. Oba te warunki muszą zachodzić równocześnie (art. 88 § 1 pkt 1 k.p.).

Szef może zatem dokonać potrącenia pozaegzekucyjnego na rzecz jednego wierzyciela, jeżeli ujęta kwota nie wystarcza na pokrycie jego roszczenia, jak i przy większej liczbie wierzycieli, gdy potrącona suma zapewnia ich pełne zaspokojenie.

Potrącenie bezegzekucyjne jest jednak wyłączone, gdy wynagrodzenie zostało zajęte w trybie egzekucji sądowej lub administracyjnej (art. 88 § 1 pkt 2 k.p.) albo gdy w postępowaniu karnym orzeczono grzywnę bądź karę porządkową (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 21 maja 1981 r., V PZP 4/81).

Na poczet egzekwowanych należności pieniężnych komornik może zaliczyć sumy ściągnięte od dłużnika przez jego zakład pracy w trybie art. 88 k.p. (uchwała SN z 21 listopada 1980 r., III CZP 53/80).

W sprawach nieunormowanych w art. 88 k.p. stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego oraz o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych (art. 90 k.p.).

podstawa prawna: art. 87 § 1 pkt 1, § 2, § 3 pkt 1 i § 5–8 oraz art. 88 i 90 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)