Roszady w zmiennych składnikach pensji a wynagrodzenie urlopowe, ekwiwalent i zasiłek chorobowy

Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy

Zamiana premii czy innego zmiennego składnika należnego za okres nie dłuższy niż miesiąc na inny składnik zmienny przysługujący z tą samą częstotliwością to klasyczny przykład, o którym mowa w § 10 rozporządzenia urlopowego. W świetle tego przepisu, jeśli taka modyfikacja ma miejsce przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego (w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru pensji za urlop) lub w miesiącu wykorzystywania tego wolnego, podstawę wymiaru trzeba ustalić na nowo, z uwzględnieniem tej zmiany.

Przykład 1

Prowizja zamiast procentu

W czerwcu 2013 r. pani Pola, zatrudniona na 4/5 etatu, przebywała przez 4 dni robocze na urlopie wypoczynkowym. Według grafiku przepracowałaby wówczas 25 godzin. Do końca kwietnia 2013 r. osiągała wynagrodzenie zasadnicze 1500 zł brutto miesięcznie i zmienne premie miesięczne wahające się od 1 do 40 proc. pensji podstawowej.

Podstawę płacy za urlop w czerwcu 2013 r. należałoby zasadniczo obliczyć z łącznej kwoty zmiennej premii wypłaconej w maju, kwietniu i marcu 2013 r. Jednak od 1 maja 2013 r. w miejsce premii procentowej pracodawca przyjął prowizyjną, według stawki 90 zł od sprzedanej tony oferowanych produktów chemicznych.

W konsekwencji okres, z którego należy ustalić podstawę urlopową, nie ulega skróceniu. Całą podstawę trzeba przeliczyć od nowa z uwzględnieniem nowej premii. Zakładamy, że w maju br. kobieta sprzedała 34 tony środków chemicznych, w kwietniu 40 ton, a w marcu 29 ton oraz że w tym okresie przepracowała łącznie 397 godzin. Podstawę wymiaru wynagrodzenia za wypoczynek liczymy tak:

- podstawa wymiaru: (34 tony x 90 zł) + (40 ton x 90 zł) + (29 ton x 90 zł) = 3060 zł + 3600 zł + 2610 zł = 9270 zł

- godzinowa stawka 9270 zł : 397 godz. = 23,35 zł

- finalna kwota pensji za urlop: 23,35 zł x 25 godz. = 583,75 zł.

W czerwcu 2013 r. pracownicy przysługuje wynagrodzenie zasadnicze 1500 zł brutto, premia prowizyjna w kwocie uzależnionej od ilości sprzedanych w tym miesiącu środków chemicznych oraz płaca za urlop wypoczynkowy ze składników zmiennych za okresy nie dłuższe niż miesiąc w wysokości 583,75 zł.

Przekształcenie zmiennej premii za okresy nie dłuższe niż miesiąc w ruchomą premię kwartalną czy roczną skutkuje tym, że trzeba wyłączyć składnik kwartalny lub roczny z podstawy wymiaru płacy za urlop. W czasie korzystania z wypoczynku zatrudniony nie ma już bowiem prawa do ruchomej premii miesięcznej, tylko do zmiennej kwartalnej bądź rocznej. Natomiast składniki o charakterze ponadmiesięcznym w ogóle nie wchodzą do płacy urlopowej. Oczywiście omawiana zmiana musi wejść w życie przed rozpoczęciem przez pracownika wypoczynku.

Przykład 2

Kwartalna w miejsce miesięcznej

W lipcu 2013 r. pani Tamara, zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, wzięła 7 dni roboczych urlopu wypoczynkowego. Otrzymuje pensję podstawową 2200 zł brutto miesięcznie i zmienne premie miesięczne wynoszące od 10 do 1000 zł brutto.

Od 1 lipca 2013 r. zakład zlikwidował miesięczne premie, wprowadzając za to kwartalne premie zmienne wahające się od 10 do 1000 proc. pensji zasadniczej. W ogóle nie trzeba ustalać wynagrodzenia za urlop od składnika zmiennego (premii kwartalnej). Mieści się ono w pensji zasadniczej za lipiec 2013 r.

W razie odwrotnej sytuacji – czyli zamiany zmiennej premii kwartalnej na ruchomą premię miesięczną przed rozpoczęciem wypoczynku – należy postąpić przeciwnie. Zmienne premie miesięczne trzeba wtedy wliczyć do podstawy płacy za urlop w kwocie wypłaconej za czas faktycznie przepracowany (§ 11 ust. 2 rozporządzenia urlopowego).

Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy

Opisane zasady dotyczące liczenia płacy za urlop należy odpowiednio stosować ustalając podstawę wymiaru ekwiwalentu urlopowego. Zastąpienie zmiennej premii ruchomej inną zmienną premią wypłacaną z tą samą częstotliwością, dokonane najpóźniej w miesiącu ustania zatrudnienia, skutkuje koniecznością ustalenia podstawy ekwiwalentu z uwzględnieniem nowych zasad (§ 10 rozporządzenia urlopowego).

Przykład 3

Przed ostatnim miesiącem pracy

Stosunek pracy pana Olgierda, zatrudnionego na 1/4 etatu, uległ rozwiązaniu 31 lipca 2013 r. Zostało mu 20 godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego. Otrzymywał on wynagrodzenie zasadnicze 700 zł brutto miesięcznie i akordowe premie miesięczne liczone według stawki 4 zł za zrobienie krzesła.

Od 15 lipca 2013 r. zakład przekształcił akordowe premie miesięczne w zmienne premie miesięczne wynoszące od 10 do 40 proc. pensji zasadniczej. Podstawę wymiaru należałoby przeliczyć od nowa z uwzględnieniem premii procentowej (w myśl § 10 rozporządzenia urlopowego).

Jednak nie da się tego zrobić, ponieważ nie wiadomo, jakie kwoty takiej premii pracownik uzyskałby w czerwcu, maju i kwietniu. Dlatego podstawę tę ustalamy na podstawie premii procentowej uzyskanej wyłącznie w lipcu 2013 r. Zakładamy, że za okres od 15 do 31 lipca pracownik dostał 140 zł premii (20 proc. pensji zasadniczej), a w okresie tym przypadło 10 z 17 dni jego pracy w lipcu 2013 r. Pana Olgierda obowiązuje 8-godzinna dobowa norma czasu pracy. Wynagrodzenie za urlop szacujemy następująco:

- podstawa ekwiwalentu ze stałej stawki miesięcznej (z pensji zasadniczej): 700 zł

- podstawa ekwiwalentu z premii procentowej: (140 zł : 10 dni) x 17 dni = 238 zł (§ 11 ust. 2 w związku z § 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego)

- podstawa ekwiwalentu łącznie: 700 zł + 238 zł = 938 zł

- współczynnik ekwiwalentu: 20,92 : 4 = 5,23 zł

- dzienna stawka ekwiwalentu: 938 zł : 5,23 = 179,35 zł

- godzinowa stawka ekwiwalentu: 179,35 zł : 8 godzin = 22,42 zł

- finalna kwota ekwiwalentu: 22,42 zł x 20 godz. = 448,40 zł.

Zdarza się, że w miejsce zmiennych premii miesięcznych pracodawca wprowadza ruchome premie kwartalne bądź roczne. Wówczas z podstawy ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy należy wykluczyć zmienne premie miesięczne, a premie roczne wliczyć w średniej kwocie wypłaconej za czas faktycznie przepracowany przed miesiącem ustania zatrudnienia, po ewentualnym uzupełnieniu.

Przykład 4

Za czas faktycznie przepracowany

Stosunek pracy pani Uli, zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy, uległ rozwiązaniu z końcem lipca 2013 r. Zostało jej 56 godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego. Obowiązuje ją 7-godzinna dobowa norma czasu pracy (jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym). Do 16 czerwca 2013 r. pobierała co miesiąc: wynagrodzenie zasadnicze 2000 zł brutto i zmienną premię. Od 17 lipca 2013 r. pracodawca zlikwidował ruchome premie miesięczne i wdrożył zmienne premie kwartalne od 10 do 100 proc. pensji podstawowej. Za część drugiego kwartału 2013 r. (za okres od 17 do 30 czerwca 2013 r.) pani Ula otrzymała 340 zł premii kwartalnej (17 proc. pensji zasadniczej).

Podstawę wymiaru ekwiwalentu należy obliczyć według średniej kwoty premii kwartalnej wypłaconej pracownicy za czas faktycznie przepracowany przed ostatnim miesiącem zatrudnienia (§ 11 ust. 2 rozporządzenia urlopowego). Skoro jednak kobieta otrzymała premię tylko za część czerwca 2013 r., kwotę premii kwartalnej trzeba odpowiednio uzupełnić (§ 16 ust. 2 rozporządzenia urlopowego). Ekwiwalent kalkulujemy tak:

- podstawa ekwiwalentu z pensji zasadniczej: 2000 zł brutto

- podstawa ekwiwalentu z premii kwartalnej: (340 zł : 10 dni) x 20 dni = 680 zł

- podstawa ekwiwalentu łącznie: 2680 zł

- dzienna stawka ekwiwalentu: 2680 zł : 20,92 = 128,11 zł

- godzinowa stawka ekwiwalentu: 128,11 zł : 7 godz. = 18,30 zł

- finalna kwota ekwiwalentu: 18,30 zł x 56 godz. = 1024,80 zł.

Zasiłek chorobowy

Zamiana jednego składnika ruchomego na inny składnik o takim samym charakterze najczęściej nie powoduje konieczności przeliczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Dla przykładu likwidacja w przepisach zakładowych prowizyjnej premii kwartalnej i wprowadzenie w zamian miesięcznej premii zmiennej (np. kwotowej) nie oznacza, że nastąpiło zaprzestanie wypłaty składnika kwartalnego. W związku z tym nie należy go wykluczać z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego. Oczywiście chodzi o premie pomniejszane za czas niezdolności do pracy. W takiej sytuacji premie kwartalne trzeba doliczyć do podstawy wymiaru zasiłku w wysokości odpowiedniej do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych uwzględnianych w tej podstawie, a kwoty premii miesięcznych dodać do wynagrodzeń miesięcznych wypłaconych za miesiące mieszczące się w tej podstawie.

Przykład 5

Bez kwartalnej, ale z miesięczną

Pan Artur, pracownik, w lipcu 2013 r. przebywał na zwolnieniu lekarskim. Za ten czas uzyskał prawo do zasiłku chorobowego. Podstawę tego świadczenia należy obliczyć z wynagrodzenia miesięcznego wypłaconego mu za okres od lipca 2012 r. do czerwca 2013 r. Do końca lutego 2013 r. pan Artur dostawał wynagrodzenie zasadnicze oraz zmienne premie prowizyjne wypłacane kwartalnie i pomniejszane za czas niedyspozycji zdrowotnej.

Za III kwartał 2012 r. dostał 1200 zł premii prowizyjnej, za IV kwartał 2012 r. – 1034 zł, a za styczeń i luty 2013 r. – 760 zł. Od 1 marca 2013 r. firma ustanowiła kwotowe premie miesięczne w wysokości od 10 do 500 zł miesięcznie, pomniejszane za czas choroby w sposób nieproporcjonalny. W 2013 r. pan Artur otrzymał premie miesięczne: za marzec 300 zł, za kwiecień 320 zł, za maj 200 zł, za czerwiec 190 zł. Do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za lipiec 2013 r. wliczamy:

- wynagrodzenie zasadnicze po jego ewentualnym uzupełnieniu za „niepełne" miesiące za okres od lipca 2012 r. do czerwca 2013 r., np. 2300 zł miesięcznie,

- premię miesięczną – w kwotach faktycznie wypłaconych za marzec, kwiecień, maj i czerwiec: 300 zł + 320 zł + 200 zł + 190 zł = 1010 zł.

Tak ustaloną sumę dzielimy przez 12 miesięcy.

[(2300 zł x 12 miesięcy) + 1010 zł] : 12 miesięcy = 2384,17 zł

Do podstawy zasiłku doliczamy średnią premię kwartalną w kwocie proporcjonalnej do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych, za jakie została wypłacona w czasie okresu przyjętego do podstawy (proporcjonalnej do 8 miesięcy) : (1200 zł + 1034 zł + 760 zł) : 8 miesięcy = 374,25 zł.

2384,17 zł + 374,25 zł = 2758,42 zł.

Inaczej jest jednak, kiedy choć jeden ze składników w tej relacji – podmieniany albo wprowadzany – jest obniżany z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby, a drugi nie (przysługuje obok zasiłku chorobowego).

Dla przykładu: zakład zmienną premię miesięczną zmniejszaną w razie niedyspozycji zdrowotnej zastępuje kwartalną premią ruchomą niepomniejszaną za okres takiej absencji. Wówczas mamy do czynienia z zaprzestaniem wypłaty premii kwartalnej, co skutkuje wyłączeniem jej z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po dacie rezygnacji z podanego składnika płacowego. Nowej premii nie należy wliczać do podstawy zasiłku, ponieważ jest regulowana obok niego.

W odwrotnej sytuacji, gdy zmienna premia kwartalna niepomniejszana za czas choroby zostaje przekształcona w ruchomą premię miesięczną obniżaną z tytułu takiej niedyspozycji, postępujemy inaczej. Do podstawy wymiaru zasiłku przysługującego od dnia wejścia zmiany w życie należy wliczać premie miesięczne, a także średnią premię kwartalną – ale proporcjonalnie do liczby miesięcy uwzględnianych w podstawie, za które została wypłacona.