- Od nowego roku zmieniamy regulamin wynagradzania. Po zmianach pracownicy mają otrzymywać premie regulaminowe i uznaniowe. Będą one wypłacane pracownikom także za okres pobierania świadczeń chorobowych, a także zasiłku opiekuńczego. Czy te premie wypłacone za czas niezdolności do pracy będą zwolnione ze składek społecznych zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia MPiPS z 18 grudnia 1998 r., a także ze zdrowotnej i z opłat na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych? – pyta czytelnik.

Co do zasady podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jaki otrzymują w związku z zatrudnieniem. Niektóre przychody są jednak wyłączone z tych opłat.

Chodzi o wynagrodzenie za czas choroby, zasiłki z ubezpieczenia społecznego, a także należności wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.; dalej rozporządzenie składkowe).

Wypłata za czas absencji

Na podstawie § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego z podstawy wymiaru opłat na ubezpieczenia społeczne wyłączone są składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu – jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

Takim elementem płacy może być premia regulaminowa, jeżeli pracodawca wypłaca ją w tej samej wysokości bez względu na to, czy pracownik w danym miesiącu pracował, czy też był chory i przebywał na zwolnieniu lekarskim. Nie trzeba od niej naliczać składek tylko wtedy, gdy pracodawca zobowiązał się do jej wypłaty również za czas niezdolności do pracy (np. w regulaminie wynagradzania). Wtedy nie stanowi ona również podstawy wymiaru składki zdrowotnej ani opłat na fundusze pozaubezpieczeniowe (FP i FGŚP).

Oczywiście taki składnik wynagrodzenia jest zwolniony ze składek tylko w tej części, która przypada na czas absencji pracownika i pobierania przez niego zasiłku. Natomiast resztę – proporcjonalną do okresu, w którym pracownik świadczył pracę – trzeba uwzględnić w podstawie wymiaru składek na jego ubezpieczenia.

Przykład

Spółka A, zgodnie z regulaminem wynagradzania, wypłaca pracownikom premie regulaminowe w wysokości 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Pan Jan od 3 do 7 grudnia był chory.

Za ten okres otrzymał wynagrodzenie z art. 92 kodeksu pracy. W takiej sytuacji spółka powinna ustalić część premii przysługującej za czas choroby i tę kwotę wyłączyć z podstawy wymiaru składek. Natomiast premię za pozostały okres trzeba oskładkować.

Chorobowe bez wyjątku

Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Nie wyłącza się z niej jednak wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną i nie stosuje się ograniczenia podstawy do kwoty 30-krotności. Ponadto podstawę tę obniża się o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika i potrącone przez pracodawcę z jego wynagrodzenia.

Pozostałe zasady stosowane przy ustalaniu podstawy wymiaru składek społecznych mają również zastosowanie przy ustalaniu podstawy opłaty na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że gdy od danego przychodu nie są naliczane składki społeczne, to nie należy od niego naliczać składki zdrowotnej. Wyjątkiem jest tu jedynie wynagrodzenie chorobowe, od którego nalicza się składkę zdrowotną, choć nie podlega ono opłatom na ubezpieczenia społeczne.

Zasady ustalania wynagrodzenia chorobowego reguluje kodeks pracy. W zakresie naliczania jego wysokości odsyła jednak do przepisów ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.). Co do zasady wynagrodzenie chorobowe to 80 proc. (z pewnymi wyjątkami) jego podstawy ustalonej zgodnie z przepisami ustawy zasiłkowej.

Premia regulaminowa wypłacana za okres choroby pracownika nie jest jednak częścią wynagrodzenia chorobowego. To składnik pensji przysługujący za czas choroby. Dlatego jest zwolniony ze składki na ubezpieczenie zdrowotne – niezależnie, czy za okres absencji pracownik otrzymał wynagrodzenie chorobowe czy zasiłek.

Zwolnienia nie ma

Zwolnienie ze składek nie ma zastosowania do premii uznaniowej. § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego dotyczy bowiem wyłącznie składników przychodu, które przysługują pracownikowi za wskazane okresy (choroby, pobierania zasiłków), a ich niewypłacenie przez pracodawcę uprawniałoby zatrudnionego do wystąpienia z roszczeniem o ich wypłatę. W przypadku premii uznaniowej pracownikowi takie roszczenie nie przysługuje.

Pieniądze dla rodzica

Świadczenie, do którego pracownik nabył prawo w okresie przebywania na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym, jest zwolnione ze składek. W czasie korzystania z tych rodzicielskich uprawnień zatrudniony podlega bowiem z odrębnego od stosunku pracy tytułu do ubezpieczeń, gdzie rządzą inne zasady ustalania podstawy wymiaru składek.

Jeśli jednak rodzic otrzyma w tym czasie świadczenie, do którego nabył prawo świadcząc pracę (np. premię za poprzedni kwartał), to od takiego przychodu konieczne jest opłacenie składek na wszystkie ubezpieczenia pracownicze – społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.