Rok 2023 przyniósł wiele istotnych zmian prawnych i podatkowych, które w mniejszym lub większym stopniu dotkną większość branż i to niemal na każdym etapie łańcucha dostaw. Warto się im przyjrzeć bliżej i ocenić, w jakim stopniu będą miały wpływ na funkcjonowanie firmy.

Kolejne uproszczenia

Slim VAT 3 stanowi kolejny etap wdrożenia zmian w zakresie podatku VAT. Pierwszą część pakietu uproszczeń wprowadziła ustawa z 27 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw. Następnie przyjęto drugi pakiet zmian, tzw. Slim VAT 2. Wprowadziła go do polskiego systemu podatkowego ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy – Prawo bankowe. Slim VAT 3 jest trzecią odsłoną uproszczeń.

Głównymi założeniami Slim VAT 3 jest wprowadzenie dalszych zmian mających na celu m.in. poprawę płynności finansowej firm, zmniejszenie formalności VAT w obrocie międzynarodowym czy poszerzenie zakresu zwolnień z VAT. Ponadto ma on na celu uproszczenie fakturowania, konsolidację i ujednolicenie wiążących informacji. Wejście w życie większości zmian ma nastąpić 1 kwietnia 2023 r., zaś od 1 lipca 2023 r. mają obowiązywać przepisy umożliwiające regulowanie z rachunku VAT tzw. opłaty cukrowej. Dzień po ogłoszeniu nowelizacji mają wejść w życie rozwiązania dotyczące sankcji i grupy VAT.

Obrót międzynarodowy

Obecnie podatnik w terminie trzech miesięcy od zadeklarowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów (WNT) musi otrzymać fakturę potwierdzającą transakcję. W przeciwnym razie jest zobowiązany pomniejszyć kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym upłynął ten termin. Dzięki zmianom przewidzianym w Slim VAT 3 nie będzie obowiązku posiadania faktury, by potwierdzić możliwość odliczenia VAT przy WNT.

Kolejna zmiana dotyczy doprecyzowania momentu wykazania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów ze stawką 0 proc. w korektach deklaracji. W sytuacji otrzymania dokumentów z opóźnieniem, transakcja wykazywana będzie w dacie powstania obowiązku podatkowego zamiast w dacie dokonania dostawy.

Status małego podatnika

Obecnie status małego podatnika VAT przysługuje podmiotom, których ubiegłoroczny obrót (wraz z podatkiem) nie przekroczył 1,2 mln euro. Slim VAT 3 spowoduje, że limit ten wzrośnie do 2 mln euro, co w 2023 r. będzie odpowiadało kwocie 9654 000 zł. Przepisy przewidują też inne korzystne zmiany. Zwiększy się kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu pozwalająca na przyjęcie, że proporcja przekraczająca 98 proc. wynosi 100 proc. Obecnie jest to 500 zł, a będzie 10 tys. zł.

Nie będzie też konieczne dokonanie korekty VAT na koniec roku, jeśli różnica pomiędzy proporcją wstępną a ostateczną nie przekracza 2 punktów procentowych oraz gdy proporcja ostateczna jest mniejsza niż proporcja wstępna, a podatek naliczony niepodlegający odliczeniu wynikający z różnicy między tymi proporcjami oraz tzw. korekty wieloletniej nie przekracza 10 tys. zł (obecnie korekta jest wymagana jeśli różnica między wstępną a ostateczną kalkulacją wynosi choćby 1 pkt procentowy).

Slim VAT 3 precyzuje, jaki kurs przeliczeniowy należy zastosować dla faktur korygujących, gdy pierwotna faktura została wystawiona w walucie obcej.

Zmiany w dokumentacji transakcji

Zarówno przy korektach „in plus”, jak i „in minus”, stosowany ma być tzw. kurs pierwotny lub historyczny, czyli przyjęty dla pierwotnego rozliczenia. Są jednak wyjątki. Nowelizacja daje możliwość zastosowania jednego kursu waluty obcej dla zbiorczych faktur in minus z dnia poprzedzającego dzień wystawienia korekty.

Kolejna zmiana, z której ucieszą się podatnicy, to brak konieczności drukowania raportów fiskalnych i dokumentów niefiskalnych z kas rejestrujących online. Dokumenty nadal będą wystawiane, tak jak do tej pory, w postaci elektronicznej, ale to sam podatnik zdecyduje, czy przechowywać je wyłącznie elektronicznie, czy też w postaci wydruków.

Sankcje i ich rola

Ustawodawca rezygnuje z automatyzmu przy ustalaniu sankcji VAT. Po zmianach organy podatkowe (naczelnik urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego) będą ustalały sankcję w VAT biorąc pod uwagę okoliczności danej sprawy. A to oznacza, że podatnicy nie będą już z automatu traktowani jak oszuści. Sankcje wyniosą do 30 proc., do 20 proc. lub do 15 proc. kwoty zaniżenia zobowiązania podatkowego. Maksymalne kary mają być stosowane jedynie w razie stwierdzenia oszustwa podatkowego. Wprowadzenie regulacji jest pokłosiem stanowiska sądów administracyjnych, które podkreślały w swoich wyrokach, że mechanizm, który funkcjonuje w przypadku sankcji 100 proc. nakładanych na oszustów vatowskich jest niezgodny z dyrektywą unijną.

W odniesieniu do sankcji (100 proc.) wymierzanej za oszustwa ustawodawca wprowadził zasadę, że organ podatkowy będzie mógł ocenić, m.in. czy nieprawidłowe rozliczenie VAT było skutkiem celowego działania podatnika lub jego kontrahenta, o którym podatnik miał wiedzę.

Wiążące informacje

Wiążące informacje stawkowe (WIS), wiążące informacje akcyzowe (WIA), wiążące informacje taryfowe (WIT) oraz wiążące informacje o pochodzeniu (WIP) będą wydawane przez ten sam organ – dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Teraz każdą z nich wydaje inna instytucja.

Slim VAT 3 przewiduje też ujednolicenie wiążących informacji, tak by zawierały jak najmniej różnic, a tym samym zapewniały jak największą zgodność.

Zwiększenie płynności

Kolejna zmiana, jaką ma wprowadzić Slim VAT 3, to możliwość realizowania przelewów z rachunku VAT od członków grupy VAT do przedstawiciela tej grupy. Przypomnijmy, że od momentu, gdy grupa VAT zyskuje możliwość rozliczania się, za regulowanie VAT przez grupę odpowiada jej przedstawiciel.

Slim VAT 3 ma też uprościć stosowanie mechanizmu podzielonej płatności (czyli split payment) dla faktoringu. Wprowadzony ma być dodatkowy sposób uwolnienia się od odpowiedzialności solidarnej w przypadku zmiany faktora – dotychczasowy faktor uwalniałby się od odpowiedzialności poprzez przekazanie kwot VAT bezpośrednio na rachunek VAT nowego faktora, dostawca nie byłby angażowany w ten proces.

Pierwotny projekt Slim VAT 3 zakładał, że gdy obowiązek podatkowy z tytułu otrzymania zaliczki i dostawy towarów lub świadczenia usług powstaje w tym samym okresie rozliczeniowym (miesiącu lub kwartale), nie będzie konieczności wystawiania dwóch faktur: zaliczkowej i rozliczeniowej. Wystarczy jedna faktura rozliczeniowa, uwzględniająca całość dostawy. W toku konsultacji zgłoszono jednak poprawki. Z uwagi na konieczność doprecyzowania przepisu, zmiana ta zostanie przeniesiona do innego projektu.

Szybki zwrot dla podatników bezgotówkowych

Pakiet uproszczeń przewiduje również korzystne rozwiązania dla podatników bezgotówkowych w postaci szybszego zwrotu VAT. W celu przyśpieszenia terminu zwrotu przez urząd skarbowy ustawodawca uprościł wymagania dotyczące czasu posiadania wyłącznie kas fiskalnych online lub wirtualnych oraz wymagania dotyczące spełnienia warunku wartości sprzedaży osiąganych na tych kasach (z 12 do sześciu miesięcy przed okresem, za który podatnik ubiega się o zwrot podatku). Dodatkowo obniżeniu ulega wysokość kwoty ewidencjonowanej w kasie (kwota sprzedaży brutto zmniejsza się z 50 na 40 tys. złotych).

W pakiecie przewidziano czasowe modyfikacje dotyczące obniżenia progów dla podatników bezgotówkowych. W okresie do 31 marca 2025 r. podatnicy będą mieli możliwość skorzystania z preferencyjnych warunków zwrotu VAT.

Warunkiem skorzystania z tej preferencji będzie spełnienie przesłanki udziału procentowego wartości sprzedaży przy zastosowaniu kas fiskalnych online lub wirtualnych w całkowitej wartości sprzedaży – na poziomie nie niższym niż 70 proc. (po okresie przejściowym wzrośnie do wymaganych 80 proc.). Dodatkowo udział procentowy otrzymanych płatności realizowanych z wykorzystaniem instrumentów płatniczych w stosunku do łącznej wartości sprzedaży nie może być niższy niż 55 proc. (po okresie przejściowym próg wzrośnie do wymaganych 80 proc.).

Zdaniem autora

Mateusz Kisiel

menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego, EY Polska

Slim VAT 3 to nie rewolucja, lecz oczekiwana ewolucja rozliczeń VAT. Wyraźne podniesienie limitu obrotu dla małych podatników może poprawić sytuację wielu przedsiębiorców. Szersze grono będzie mogło skorzystać z kwartalnych rozliczeń VAT oraz metody kasowej.

Kolejna grupa zmian wynika w orzecznictwa TSUE, który dość regularnie wytyka ustawodawcy, że przepisy polskiej ustawy o VAT nie są zgodne z unijną dyrektywą. Mowa o zmianie zasad wymierzania sankcji VAT oraz przepisów w sprawie rozliczania WNT. Obiecująca dla podatników jest przede wszystkim zmiana zakładająca brak automatyzmu w wymierzaniu sankcji VAT. Założenie indywidualizacji kary oraz możliwość różnicowania wysokości dodatkowego zobowiązania to krok w dobrym kierunku, który przynajmniej w założeniu ma sprzyjać większej sprawiedliwości. Inną kwestią jest, jak organy podatkowe będą z takiej możliwości korzystały w praktyce. Obawiam się, że kary „w górnych widełkach” zagrożenia wciąż będą normą.

Część zmian powinna ucieszyć osoby zajmujące się rozliczaniem VAT. Upraszczają one lub doprecyzowują obecnie funkcjonujące rozwiązania. Uregulowanie kwestii kursów walutowych stosowanych przy korektach faktur, połączenie momentu ujęcia korekty WDT z obowiązkiem podatkowym, brak obowiązku drukowania dokumentacji z kas online – to drobne zmiany, które mogą sprawić, że rozliczenie tego podatku będzie prostsze. Regulują zagadnienia dotąd nieuregulowane, a także ograniczają formalizm.

Wprowadzane przez Ministerstwo Finansów zmiany należy ocenić więc pozytywnie – obejmują wiele obszarów, na które od dawna czekają podatnicy i nie pogarszają ich sytuacji.

Bardzo duża liczba zgłoszonych uwag na etapie konsultacji pokazuje jednak, że oczekiwania przedsiębiorców, jak i praktyków zajmujących się podatkami, są znacznie większe. Podatnicy oczekują przede wszystkim zmian, które pozwolą im na poprawienie ich płynności finansowej.