AICPA & CIMA opublikowały właśnie drugą edycję publikacji nakreślającej kluczowe zasady dla profesji finansowej. Czym są „Globalne Zasady Rachunkowości Zarządczej”?

Pierwsze wydanie tego dokumentu zostało przez nas opublikowane w 2014 r. Globalne Zasady Rachunkowości Zarządczej, w skrócie GMAP – od angielskiej nazwy Global Management Accounting Principles – opracowaliśmy z myślą o zaistniałej wtedy nowej erze w biznesie, kiedy to przyspieszający postęp technologiczny i rosnąca konkurencja sprawiły, że podejmowanie właściwych decyzji stało się jeszcze ważniejszym i trudniejszym zadaniem.

Rachunkowość zarządcza polega na dostarczaniu danych m.in. do podejmowania decyzji strategicznych, taktycznych i operacyjnych. Leży więc u podstaw skutecznego procesu decyzyjnego w firmach. Stworzyliśmy GMAP jako filar uniwersalnego systemu zarządzania efektywnością i wzór dobrych praktyk w finansach, by usprawnić planowanie i realizację strategii biznesowych oraz wspomóc kluczowe inicjatywy działów finansowych w firmach. To z kolei ma za zadnie pomóc organizacjom różnej wielkości i o różnym profilu działalności w lepszym wykorzystywaniu dostępnych informacji. Zasady uwzględniają perspektywę prezesów, dyrektorów finansowych, naukowców, organów regulacyjnych, organów rządowych i innych profesjonalistów, którzy uczestniczyli w globalnym procesie konsultacji prowadzonym w 20 krajach na pięciu kontynentach. Obejmowały one 90-dniowe konsultacje społeczne, w których uczestniczyło ponad 400 osób reprezentujących zarówno sektor publiczny, jak i prywatny co daje pewność, że zasady będą miały uniwersalne zastosowanie. Publikacja jest dostępna bezpłatnie dla wszystkich osób pracujących w finansach, nie tylko Członków CIMA i kandydatów CGMA na stronie https://www.aicpa-cima.com/resources/download/gmap-global-accounting-principles.

Jakie są główne założenia nowych GMAP?

Nowe Zasady odzwierciedlają realia nowego środowiska biznesowego i wyjaśniają, w jaki sposób specjaliści ds. rachunkowości zarządczej powinni wspomóc proces długofalowego, zrównoważonego podejmowania decyzji i tworzenia wartości w organizacjach. Obejmują takie obszary jak sztuczna inteligencja i wpływ na środowisko, a także tradycyjne dyscypliny finansowe. Szeroko zakrojone badania, w trakcie których AICPA & CIMA przyjrzały się każdemu aspektowi rachunkowości zarządczej, stworzyły cenną bazę aktualnej wiedzy. Na tej podstawie opracowano też nowe narzędzia, dające lepszy wgląd w podejmowanie decyzji i przebieg procesów. Obejmują one np. zaktualizowaną wersję AICPA & CIMA Strategic Scorecard, którą stworzono z myślą o uwzględnieniu strategicznego i efektywnościowego wymiaru zarządzania przedsiębiorstwem. Nowe GMAP, podobnie jak te w 2014 r., opierają się na czterech podstawowych założeniach rachunkowości zarządczej:

1) Komunikacja umożliwiająca wywieranie wpływu. Dobra rachunkowość zarządcza wymaga, aby wszystkie komunikaty były jasno sformułowane, aby mogły być właściwie zrozumiane, a co za tym idzie, by można było podjąć konkretne działania.

2) Pozyskiwanie istotnych informacji. Interesariusze muszą otrzymywać odpowiednie informacje, które są potrzebne do sformułowania strategii i realizacji taktyk.

3) Analiza generująca trwałą wartość. Zespoły finansowe muszą stawiać na pierwszym miejscu wartość, a nie tylko koszt. Wymaga to, aby stosowaniu rygorystycznych technik rachunkowości zarządczej towarzyszyło dogłębne zrozumienie modelu biznesowego organizacji.

4) Rozsądny nadzór budujący zaufanie. Dobra praktyka zarządcza musi być zakorzeniona w profesjonalizmie i etyce.

Dlaczego AICPA & CIMA zdecydowały się na aktualizację Zasad?

Gwałtowne zmiany społeczne i gospodarcze, których doświadczyliśmy w ciągu ostatniej dekady sprawiły, że pryzmat, przez jaki patrzymy na profesję finansową, należało dostosować, aby nadążyć za tymi zmianami. Dodatkowo, pandemia Covid-19 spowodowała nie tylko niespotykane wcześniej zakłócenia w biznesie, ale również bardzo szybką, niemal drastyczną ewolucję praktyk zawodowych, jak np. wprowadzenie hybrydowego i zdalnego modelu pracy. Jak dowodzi przeprowadzone przez nas we współpracy z PwC w Europie Środkowo-Wschodniej badanie Finance and the Great Reshuffle, pracownicy nadal niechętnie z takiej formy pracy rezygnują.

Choć nie rozumiemy jeszcze w pełni jaki wpływ będą miały te zmiany na produktywność i modele biznesowe organizacji, to możemy śmiało powiedzieć, że działamy w zupełnie nowym środowisku biznesowym niż to, którego doświadczaliśmy w poprzedniej dekadzie. Środowisku, które przechodzi okres dalszej dynamicznej transformacji.

W tych nowych okolicznościach najlepiej przystosowane do odnoszenia długofalowego sukcesu są firmy zwinne, szybko się adaptujące i otwarte na zmiany. To one najpełniej potrafią wykorzystać możliwości, jakie niesie ze sobą postęp cyfrowy i zastosować nowe technologie w swoich strategiach adaptacyjnych. Zespoły finansowe, które funkcjonują w tych organizacjach muszą brać aktywny udział w tych procesach i same odznaczać się zwinnością i elastycznością.

Jak na przestrzeni tych lat zmieniła się rola działu finansowego?

Dzisiejsze zespoły finansowe mają możliwość wywierania w organizacjach większego wpływu niż kiedykolwiek wcześniej. Mają dostęp do niespotykanej dotąd ilości informacji zarządczych, a narzędzia analityczne, które mają do dyspozycji są stale udoskonalane. Oznacza to, że wnioski, jakie zespoły finansowe mogą wyciągać z dostępnych im danych, stają się coraz bardziej wartościowe, co ma również wpływ na rolę działu finansowego w organizacji.

Zaktualizowane Zasady, poparte ponad dziesięcioletnią analizą profesji, odzwierciedlają tę nową rolę. Stanowią przewodnik dla specjalistów ds. rachunkowości zarządczej, którzy pomagają ukierunkować biznes w taki sposób, by stał się bardziej elastyczny i zdolny do adaptacji. Kładą też większy nacisk na niefinansowe aspekty rachunkowości zarządczej, takie jak dane dotyczące zrównoważonego rozwoju i wspierają stosowanie technik rachunkowości zarządczej do podejmowania decyzji obejmujących wiele kapitałów, na przykład kapitał ludzki i naturalny.

A jak na przestrzeni lat ewoluowała sama rachunkowość zarządcza?

Rachunkowość zarządcza zawsze polegała na podejmowaniu decyzji biznesowych na podstawie wiedzy finansowej. Obecnie, coraz częściej obejmuje ona jednak zastosowanie wyciąganych wniosków w celu wpływania na procesy strategicznego podejmowania decyzji w organizacji. To kładzie większy nacisk na strategiczne partnerstwo biznesowe w ramach funkcji finansowej.

I chociaż definicja rachunkowości zarządczej pozostaje taka sama, to zasady leżące u podstaw tej dyscypliny rozwinęły się, obejmując nowe pojęcia, takie jak zrównoważony rozwój i cyfryzację. Specjaliści ds. rachunkowości zarządczej mają więc możliwość zastosowania analitycznego i zarządczego rygoru w nowych obszarach, takich jak sztuczna inteligencja, automatyzacja oraz praktyki ESG wdrażane w firmach.

Wspomniał Pan już, że GMAP zostały zaktualizowane w odpowiedzi na cyfrową rewolucję, ale jaki to ma związek z ESG?

Kwestie zrównoważonego rozwoju i ESG są włączane w wielu organizacjach do strategicznego procesu decyzyjnego i systemów informacji zarządczych, które kierują tymi decyzjami. Często są też uwzględniane w decyzjach dotyczących alokacji zasobów i osadzane w kulturze organizacyjnej, aby stymulować efektywność.

Choć jeszcze nie wszystkie firmy odczuwają, by ryzyka związane z czynnikami ESG bezpośrednio je dotykały, to zmieni się to z pewnością w perspektywie kilku lat. Raport Global Risk Report 2023 przygotowany przez Światowe Forum Ekonomiczne (World Economic Forum) wskazuje, że większość zagrożeń o największym prawdopodobieństwie wystąpienia w ciągu najbliższej dekady wiąże się właśnie z ESG i zrównoważonym rozwojem. Za najpewniejsze rodzaje ryzyka uznano:

1) niepowodzenie w łagodzeniu zmian klimatycznych (ryzyko środowiskowe),

2) niepowodzenie adaptacji do zmian klimatu (ryzyko środowiskowe),

3) klęski naturalne i ekstremalne zdarzenia pogodowe (ryzyko środowiskowe),

4) utratę różnorodności biologicznej i załamanie ekosystemu (ryzyko środowiskowe),

5) niezamierzoną migrację na dużą skalę (ryzyko społeczne),

6) kryzys zasobów naturalnych (ryzyko środowiskowe),

7) erozję spójności społecznej i polaryzację społeczną (ryzyko społeczne),

8) powszechną cyberprzestępczość i brak bezpieczeństwa w sieci (ryzyko technologiczne),

9) konfrontację geoekonomiczną (ryzyko geopolityczne),

10) szkody środowiskowe na dużą skalę (ryzyko środowiskowe).

Podsumowując, dlaczego zachęcałby Pan osoby związane z finansami w firmach do zapoznania się z „Globalnymi Zasadami Rachunkowości Zarządczej”?

W postpandemicznym świecie proces podejmowania decyzji biznesowych stał się o wiele bardziej złożony. Oznacza to, że organizacje potrzebują większego wsparcia, aby móc tworzyć wartość w krótkim, średnim i długim okresie. GMAP to zestaw dobrych praktyk, który może być stosowany jako przewodnik i wykorzystywany w praktyce w rzeczywistych sytuacjach zetknięcia się z wyzwaniami biznesowymi. Zastosowanie tych Zasad pomoże firmom w podejmowaniu dobrych decyzji strategicznych, zarządczych oraz operacyjnych.

Nasza publikacja jest źródłem cennych wskazówek, którymi w swoich działaniach mogą posiłkować się specjaliści ds. finansów, dyrektorzy zarządzający, dyrektorzy finansowi, członkowie zarządów odpowiedzialni za nadzór nad efektywnością zarządzanych przez siebie organizacji, ale także inni interesariusze zainteresowani działalnością przedsiębiorstw.

Zachęcam szczególnie gorąco specjalistów ds. finansów do zapoznania się z GMAP, bo nowe Zasady mogą wspomóc ich we współpracy z osobami decyzyjnymi w firmie i tworzeniu wartości w ramach modelu biznesowego organizacji, a dzięki temu zdobyciu większego uznania w organizacjach.

Wiemy już, że profesja finansowa musi dostosować się do zmieniającego się wokół nas świata biznesu. Nowe Globalne Zasady Rachunkowości Zarządczej stanowią odpowiadające tej nowej rzeczywistości ramy, których zastosowanie pozwali nabrać pewności, że działamy na miarę naszych możliwości i nieustannie prowadzimy nasze organizacje ku sukcesowi.