Ustawa z 12 kwietnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (UoR) oraz niektórych innych ustaw wprowadziła m.in. obowiązek sporządzania przez jednostki dominujące najwyższego szczebla oraz samodzielne podmioty, których przychody przekraczają 3,5 mld zł, szczegółowych raportów podatkowych za każdy rok obrotowy. Zmiany te stanowią implementację unijnej dyrektywy z 24 listopada 2021 r. i mają na celu zwiększenie przejrzystości finansowej oraz wzmocnienie nadzoru nad przedsiębiorstwami. Oprócz nowych wymogów raportowych ustawa przewiduje także surowe sankcje za nieprzestrzeganie przepisów – od grzywien po kary pozbawienia wolności.

Nowelizacja ta dotyczy również ustaw o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o biegłych rewidentach, co wskazuje na szeroki zakres zmian, mających na celu dostosowanie polskiego prawa do standardów europejskich. Zmienione przepisy mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdania o podatku dochodowym za rok obrotowy rozpoczynający się po 21 czerwca 2024 r. To oznacza, że podmioty, które mają rok obrotowy zgodny z rokiem kalendarzowym, pierwsze sprawozdania będą musiały opublikować za 2025 rok do 31 grudnia 2026 r.

W niniejszym artykule przyjrzymy się najważniejszym aspektom tej nowelizacji.

Sprawozdania o podatku dochodowym

Jednym z kluczowych elementów nowelizacji jest wprowadzenie obowiązku sporządzania sprawozdań o podatku dochodowym. Zgodnie ze zmienionym art. 63m UoR jednostki dominujące najwyższego szczebla, czyli jednostki, które sporządzają roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe obejmujące największą możliwą liczbę jednostek powiązanych z grupy kapitałowej, oraz jednostki samodzielne (jednostki, które nie są częścią grupy kapitałowej), które przekraczają następujące progi przychodów, są zobowiązane do sporządzania i publikowania takich sprawozdań:

- 3,5 mld zł rocznie przez dwa ostatnie lata obrotowe – jednostka dominująca najwyższego szczebla, która wykazuje przychody ujęte w rocznym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym,

- 3,5 mld zł rocznie przez dwa ostatnie lata obrotowe – jednostka samodzielna, która wykazuje przychody ujęte w rocznym sprawozdaniu finansowym.

Raporty te muszą być sporządzone w języku polskim i walucie polskiej oraz składane zarówno do właściwego rejestru sądowego, jak i zamieszczane na stronach internetowych tych jednostek przez okres co najmniej pięciu lat.

Zgodnie z nowelizacją obowiązek ten dotyczy wyłącznie jednostki dominującej najwyższego szczebla i jednostki samodzielnej, będących:

1) spółką kapitałową;

2) spółką komandytowo-akcyjną;

3) spółką jawną lub komandytową, której wszystkimi wspólnikami ponoszącymi nieograniczoną odpowiedzialność są spółki kapitałowe, spółki komandytowo-akcyjne lub spółki z innych państw o podobnej do tych spółek formie prawnej.

Dla jednostek zależnych oraz oddziałów zagranicznych również przewidziano odpowiednie regulacje, które nakładają na nie obowiązek publikacji raportów, jeśli przekraczają progi przychodów wynoszące 750 mln euro rocznie. W przypadku braku dostarczenia odpowiednich danych przez jednostki dominujące, jednostki zależne mają obowiązek sporządzenia raportów na podstawie posiadanych informacji oraz zamieszczenia odpowiednich oświadczeń. Taki raport, dotyczący jednostki dominującej najwyższego szczebla lub jednostki samodzielnej, musi zawierać dostępne informacje, które jednostka zależna lub oddział nabyły. Dodatkowo są one zobligowane do złożenia oświadczenia potwierdzającego, że odpowiednia jednostka dominująca lub jednostka samodzielna nie przekazała wymaganego sprawozdania o podatku dochodowym ani nie dostarczyła informacji potrzebnych do jego przygotowania.

Zakres informacji zawartych w raporcie

Zgodnie z art. 63 UoR raporty muszą zawierać:

- nazwę jednostki dominującej najwyższego szczebla lub jednostki samodzielnej oraz listę wszystkich jednostek zależnych uwzględnionych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym jednostki dominującej, które mają siedzibę w krajach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w jurysdykcjach wymienionych w załącznikach I i II do konkluzji Rady w sprawie unijnego wykazu jurysdykcji niechętnych współpracy do celów podatkowych (Dz.Urz. UE C 438 z 19.12.2017, str. 5 ze zm.) w danym roku obrotowym;

- rok obrotowy;

- walutę, w której zostało przedstawione sprawozdanie dotyczące podatku dochodowego;

- krótki opis charakteru działalności jednostek wymienionych w punkcie 1;

- liczbę pracowników przeliczoną na pełne etaty;

- przychody, w tym transakcje z podmiotami powiązanymi, rozumiane jako:

a) suma przychodów, z wyłączeniem korekt wartości i dywidend od jednostek powiązanych – w przypadku podmiotów mających siedzibę w Polsce, które nie stosują Międzynarodowych Standardów Rachunkowości (MSR);

b) przychody według zasad sprawozdawczości finansowej, na podstawie których sporządzane są sprawozdania finansowe, z wyłączeniem korekt wartości i dywidend od jednostek powiązanych – w innych przypadkach niż wymienione w literze a;

- kwotę zysku lub straty przed opodatkowaniem;

- kwotę należnego podatku dochodowego w danym roku obrotowym, uwzględniającą bieżące obciążenie podatkowe z tytułu podlegających opodatkowaniu zysków lub strat rozpoznanych przez jednostki i oddziały w danej jurysdykcji, bez uwzględnienia podatku odroczonego oraz rezerw na zobowiązania warunkowe;

- kwotę podatku dochodowego zapłaconego w danym roku obrotowym przez jednostki i oddziały w danej jurysdykcji, w tym kwotę podatku u źródła zapłaconego przez inne jednostki w ramach grupy kapitałowej na rzecz tych jednostek i oddziałów;

- kwotę niepodzielonego zysku z lat ubiegłych na koniec danego roku obrotowego, obejmującą zysk z lat poprzednich i z bieżącego roku obrotowego, o którym nie podjęto decyzji o podziale; dla oddziałów oznacza to niepodzielony zysk jednostki, która utworzyła dany oddział;

- informację, że sprawozdanie zostało sporządzone zgodnie z ww. punktami.

Taki szczegółowy zakres danych ma na celu poprawę transparentności działalności przedsiębiorstw oraz umożliwienie oceny ich zobowiązań podatkowych.

Sankcje za niewypełnienie obowiązków sprawozdawczych

Nowelizacja ustawy przewiduje również kary za niewywiązanie się z nowych obowiązków sprawozdawczych. Zgodnie z art. 77 i 79 UoR podmioty, które nie prowadzą ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami lub nie sporządzają sprawozdań finansowych (w tym sprawozdania o podatku dochodowym), mogą podlegać karze grzywny, a w skrajnych przypadkach – karze pozbawienia wolności do lat dwóch. To istotne zaostrzenie przepisów ma na celu wymuszenie przestrzegania zasad rachunkowości oraz większą odpowiedzialność finansową przedsiębiorstw.

KRS oraz biegli rewidenci

W ustawie z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym również wprowadzono zmiany, które mają na celu usprawnienie procesu składania sprawozdań finansowych. Przepisy zobowiązują do składania dokumentów w formie elektronicznej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości, co zapewnia większą transparentność i umożliwia szerokiej grupie odbiorców śledzenie zobowiązań podatkowych firm.

Dodatkowo nowe regulacje przewidują wzmocnioną kontrolę nad przestrzeganiem obowiązków sprawozdawczych przez biegłych rewidentów oraz audytorów, również zaostrzając dla nich przepisy. Mianowicie biegły rewident, który wydaje opinię o sprawozdaniu finansowym, księgach rachunkowych lub sytuacji finansowo-majątkowej jednostki, niezgodną ze stanem faktycznym, również podlega karze grzywny, karze pozbawienia wolności do dwóch lat lub obu tym karom łącznie.

Wymagania techniczne dla sprawozdań o podatku dochodowym

Zgodnie z nowymi przepisami sprawozdania o podatku dochodowym muszą być sporządzane w formie elektronicznej, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego. Dodatkowo muszą być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, co ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa danych oraz zapobieganie fałszerstwom.

Autor jest starszym konsultantem w Departamencie Audytu UHY ECA

Podstawa prawna:

ustawa z 12 kwietnia 2024 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r., poz. 619 ze zm.)