Od 1 stycznia 2020 r. podatnicy mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu zapłatę za towary i usługi nabyte od podatnika VAT, gdy jednorazowa wartość transakcji przekracza 15 tys. zł brutto (lub równowartość tej kwoty w walucie obcej) pod warunkiem, że zapłata zostanie dokonana przelewem na rachunek umieszczony na dzień zlecenia przelewu na tzw. białej liście (art. 22p ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT i art. 15d ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT).

W przypadku zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność została dokonana z naruszeniem tej zasady, podatnicy w tej części:

1) zmniejszają koszty uzyskania przychodów albo

2) w przypadku braku możliwości zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów –zwiększają przychody

- w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego, został zlecony przelew albo płatność została dokonana z pominięciem mechanizmu podzielonej płatności (zob. art. 22p ust. 2 ustawy o PIT i art. 15d ust. 2 ustawy o CIT).

Czytaj także:

Biała lista już nie taka straszna dla firm

Gdzie są wątpliwości

W przypadku podatników korzystających z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej pojawia się pytanie, czy są oni zobowiązani do wpłat na rachunek z białej listy stosownie do art. 22p pkt 1 pkt 2 ustawy o PIT. Pytanie bierze się stąd, że w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej koszty uzyskania przychodów nie są brane pod uwagę przy ustalaniu wysokości podatku (tj. ryczałtu ewidencjonowanego i karty podatkowej).

Trzeba jednak zauważyć, że stosownie do art. 22p ust. 3 ustawy o PIT, przepisy art. 22p ust. 1 i 2 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio w przypadku:

1) nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych;

2) dokonania płatności:

a) po likwidacji pozarolniczej działalności gospodarczej,

b) po zmianie formy opodatkowania na zryczałtowaną formę opodatkowania określoną w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym albo w ustawie z 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym.

Przy czym zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów następuje za rok podatkowy, w którym nastąpiła likwidacja tej działalności, albo za rok podatkowy poprzedzający rok podatkowy, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania.

A zatem obowiązek zapłaty na rachunek z białej listy (pod rygorem zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów/zwiększenia przychodów) dotyczy podatników, którzy dokonują płatności po zmianie formy opodatkowania PIT z zasad ogólnych (tj. skala podatkowa lub podatek liniowy) na formę ryczałtową (tj. ryczałt ewidencjonowany lub karta podatkowa). W tym przypadku możliwe jest ewentualne zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów za rok podatkowy poprzedzający rok podatkowy, w którym nastąpiła zmiana formy opodatkowania.

Przykład:

Przedsiębiorca był w 2020 r. opodatkowany podatkiem liniowym. Od 2021 r. przeszedł na opodatkowania ryczałtem ewidencjonowanym. W 2021 r. zapłacił za towary i usługi nabyte w 2020 r. i zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w 2021 r. Pomimo, iż przedsiębiorca był zobowiązany do zapłaty za te towary i usługi na rachunek z białej listy, to jednak nie zrobił tego, lecz zapłacił na inny rachunek (np. ROR kontrahenta). Nie złożył też stosownego zawiadomienia ZAW-NR. W roku podatkowym 2021 przedsiębiorca powinien zmniejszyć koszty uzyskania przychodów o kwoty wynikające z tych płatności (ewentualnie zwiększyć za ten rok przychody).

Można byłoby zatem przyjąć, że podatnicy na ryczałcie ewidencjonowanym lub karcie podatkowej nie mają za te lata, kiedy są opodatkowani w tych formach ryczałtowych, obowiązku zapłaty na rachunek z białej listy, stosownie do art. 22p ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT. Mogą jednak płacić na te rachunki kontrahentów, które znajdują się na białej liście. W przypadku transakcji, o których mowa w art. 19 prawa przedsiębiorców, mają obowiązek zapłaty na rachunek płatniczy kontrahenta będącego przedsiębiorcą >patrz ramka.

Kłopot z amortyzacją

Trzeba jednak zauważyć, że art. 22p ust. 1 i 2 ustawy o PIT stosuje się odpowiednio w przypadku nabycia lub wytworzenia środków trwałych albo nabycia wartości niematerialnych i prawnych. Odpisy amortyzacyjne zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów z reguły w ciągu wielu lat. Może się zatem okazać, że podatnik rozliczający się w formie ryczałtu ewidencjonowanego lub karty podatkowej np. w roku 2020, od roku 2021 będzie się rozliczać na zasadach ogólnych (tj. według skali podatkowej albo liniowo). W tym przypadku powinien założyć ewidencję środków trwałych i wprowadzić do niej środki trwałe nabyte w trakcie opodatkowania w formie ryczałtowej.

Ewidencja środków trwałych

Podatnicy opodatkowani w formie ryczałtu ewidencjonowanego mają obowiązek prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (zob. art. 15 ust. 1 ustawy o ryczałcie). Z kolei, stosownie do art. 22n ust. 5 ustawy o PIT, w razie zmiany formy opodatkowania podatnicy, zakładając ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, uwzględniają w  niej odpisy amortyzacyjne przypadające za okres opodatkowania ryczałtem.

Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej nie mają obowiązku prowadzenia ewidencji środków trwałych (interpretacja Drugiego Urzędu Skarbowego w Kielcach z 16 września 2003 r., OG-005/149/ 03/KW/40). Zmieniając formę opodatkowania z karty podatkowej i zakładając ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, podatnik ma co do zasady prawo do wyboru metody amortyzacji poszczególnych środków trwałych przed rozpoczęciem ich amortyzacji. Prawo to potwierdzają organy podatkowe (interpretacja Urzędu Skarbowego Poznań-Jeżyce z 7 marca 2005 r., SD/415-1/05). Niektóre organy podatkowe nakazują jednak, na podstawie art. 22n ust. 5 ustawy o PIT, żeby w zakładanej przez takiego podatnika ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uwzględnić odpisy amortyzacyjne za okres opodatkowania w formie karty podatkowej. Karta podatkowa jest bowiem jedną z form opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Organy twierdzą tak, pomimo, że podatnicy na karcie nie mają obowiązku prowadzenia tej ewidencji (interpretacja Drugiego Urzędu Skarbowego w Kielcach z 16 września 2003 r., OG-005/149/ 03/KW/40).

Przykład

Podatnik opodatkowany ryczałtem nabył w 2020 r. środek trwały (np. o wartości początkowej 30 tys. zł), ale nie zapłacił za zakup na rachunek z białej listy, lecz na inny rachunek kontrahenta. W 2021 r. podatnik przeszedł na zasady ogólne (z uwagi na utratę warunków do opodatkowania w formie ryczałtu ewidencjonowanego albo dobrowolnie zrezygnował z tej formy opodatkowania). Może się w takim przypadku okazać, że dokonywanych od 2021 r. odpisów amortyzacyjnych nie zaliczy do kosztów podatkowych stosownie do art. 22p ust. 3 pkt 1 ustawy o PIT.

W dwóch przypadkach

Obowiązek zapłaty na rachunek z białej listy (zgodnie z art. 22p ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT) mają ci podatnicy ryczałtu ewidencjonowanego oraz karty podatkowej, którzy zmienili zasady opodatkowania z zasad ogólnych (tj. skala podatkowa lub stawka liniowa), w sytuacji gdy dokonują płatności za okresy sprzed zmiany opodatkowania. Wydaje się jednak, że także podatnicy opodatkowani w formie ryczałtu ewidencjonowanego oraz karty podatkowej nabywający środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne, które będą amortyzowane przez wiele lat, powinni zapłacić na rachunek z białej listy (jeśli z uwagi na wartość transakcji i status dostawcy obliguje ich do tego art. 22p ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT). W przeciwnym razie, w przypadku rezygnacji lub utraty opodatkowania w formie ryczałtowej mogą mieć problemy z zaliczeniem odpisów amortyzacyjnych do kosztów podatkowych (za okresy po przejściu na zasady ogólne PIT).

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: art. 22n ust. 5 i art. 22p ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 1387 ze zm.)

podstawa prawna: art. 15 ust. 1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 43 ze zm.)

W niektórych transakcjach gotówka jest wykluczona

Zgodnie z art. 19 ustawy – Prawo przedsiębiorców, dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy, w każdym przypadku gdy:

1) stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz

2) jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień przeprowadzenia transakcji.