Pożyczki w ramach grupy bez VAT

Takie stanowisko zajęła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 23 sierpnia 2016 r. (IPPP1/4512-598/16-2/MPe).

Wnioskodawcą jest spółka zarejestrowana jako czynny podatnik podatku od towarów i usług. Zajmuje się wynajmem powierzchni komercyjnych w należącym do niej centrum handlowym. Spółka planuje udzielić swoim udziałowcom oraz innym podmiotom z grupy pożyczek środków pieniężnych. Zostaną one sfinansowane ze środków wygenerowanych w ramach działalności lub ze sprzedaży posiadanych przez spółkę aktywów. Pożyczki będą udzielane odpłatnie, a umowy będą określać wynagrodzenie w postaci rynkowego oprocentowania. Dodatkowo wnioskodawca zaznaczył, że zgodnie z umową spółki, w umowie jest zapisane, iż jej działalność obejmuje m.in. pozostałą finansową działalność usługową gdzie indziej niesklasyfikowaną z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych lub pozostałe formy udzielania kredytów. Nie są to jednak wiodące działalności wnioskodawcy. Udzielone pożyczki będą miały charakter dodatkowy, uzupełniający do prowadzonej działalności.

W związku z tym spółka spytała czy planowane przez nią czynności polegające na odpłatnym udzielaniu pożyczek za oprocentowaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej będą podlegały przepisom o VAT, a w konsekwencji będą zwolnione z podatku od towarów i usług.

Zdaniem wnioskodawcy czynności udzielania pożyczek na rzecz innego podmiotu będą odpłatnym świadczeniem usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i tym samym będą podlegały zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT jako usługi udzielania pożyczek pieniężnych.

Z takim stanowiskiem zgodziła się Izba Skarbowa w Warszawie.

Komentarz eksperta

Katarzyna Kołłątaj, menedżer w Zespole Sprawozdawczości Podatkowej w Dziale Doradztwa Podatkowego EY

Jedną z czynności, podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC) jest zawarcie umowy pożyczki. Jednocześnie z zakresu opodatkowania PCC zostały wyłączone czynności cywilnoprawne w zakresie, w jakim są opodatkowane VAT, a także gdy przynajmniej jedna ze stron jest zwolniona z tego podatku. Rozgraniczenie zakresu opodatkowania sprowadza się do tego, że PCC podlegają czynności cywilnoprawne podejmowane w ramach tzw. obrotu nieprofesjonalnego, natomiast transakcje prowadzone w zakresie działalności gospodarczej podlegają VAT. W rezultacie, dla ustalenia czy dana umowa pożyczki nie będzie podlegać PCC, decydujące znaczenie będzie miał jej charakter na gruncie VAT.

Ustawa o VAT kwalifikuje udzielanie pożyczek jako usługę pośrednictwa finansowego, zwolnioną z opodatkowania. W takiej sytuacji umowa pożyczki nie jest opodatkowana VAT (z uwagi na zwolnienie) ani PCC (z związku z wyłączeniem z opodatkowania).

Wątpliwości pojawiają się więc w przypadku, gdy podmiot prowadzi np. działalność handlową, natomiast pożyczek udziela sporadycznie (jest to działalność okazjonalna, dodatkowa). W takiej sytuacji niezbędne jest ustalenie, czy w związku z udzieloną pożyczką podmiot występuje jako podatnik VAT.

W komentowanej interpretacji organ podatkowy zgodził się z argumentacją przedstawioną przez podatnika, zgodnie z którą osoba prawna, w przeciwieństwie do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, nie wykonuje czynności należących do sfery prywatnej i nie zarządza „majątkiem prywatnym". Tym samym wszystkie podejmowane przez nią czynności należą do jej sfery gospodarczej i są z nią ściśle związane.

Organ potwierdził, że skoro spółka posiada status podatnika VAT w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, to cała jej działalność ma charakter profesjonalny związany ze sferą gospodarczą. Zatem udzielenie pożyczki również następuje w ramach obrotu profesjonalnego. Spółka powinna być zatem traktowana jako podatnik VAT także w tym zakresie. Zarówno organ podatkowy, jak i wnioskodawca nie odnieśli się przy tym do kwestii częstotliwości wykonywania tych czynności oraz rodzaju prowadzonej działalności. Ich zdaniem sam fakt prowadzenia działalności gospodarczej przesądza o opodatkowaniu VAT.

Odmiennie stanowisko w tym zakresie jest prezentowane w wyrokach niektórych sądów administracyjnych. Przykładowo NSA w wyroku z z 24 czerwca 2016 r. (II FSK 1493/14) wskazał, że każdorazowy przypadek musi być indywidualnie analizowany, a elementy takie jak np. status podatnika VAT oraz okoliczność czy dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, lecz z zamiarem częstotliwości, nie mogą determinować opodatkowania tej czynności. Konkludując sąd wyjaśnił, że odpowiedź na pytanie, czy dany podmiot w odniesieniu do danej czynności działa jako podatnik podatku od towarów i usług, każdorazowo wymaga oceny odnoszącej się do konkretnych okoliczności faktycznych danej sprawy. W przypadku podmiotów, dla których udzielanie pożyczek nie stanowi głównego obszaru działalności, trudno jest zatem jednoznacznie określić czy dla każdej udzielonej pożyczki będzie on występował jako podatnik VAT, czy będzie to transakcja incydentalna, pozostająca poza zakresem prowadzonej działalności gospodarczej. Każdy przypadek należy bowiem oceniać indywidualnie. W rezultacie pożyczkodawcy powinni każdorazowo dokładnie przeanalizować i ocenić w jakim charakterze będą występować w danej, konkretnej transakcji.

Dodatkowo, podatnicy cyklicznie udzielający pożyczek powinni weryfikować na bieżąco, czy nie wpłynie to na konieczność uwzględnia obrotu z tego tytułu przy wyliczaniu proporcji sprzedaży, decydującej o zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Zgodnie z orzeczeniem NSA z 11 października 2016 r. (I FSK 320/15) taki obowiązek na nich spoczywa.

Współautorem komentarza jest Izabela Sadlik, starsza konsultantka w Zespole Do Spraw Analiz Ryzyka Podatkowego w Dziale Doradztwa Podatkowego EY