Dlaczego warto korygować nieprawidłowe rozliczenia podatkowe

Zasady ustalania odsetek reguluje ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: o.p.). Wysokość stawki odsetek jest zmienna i obecnie podstawowa wynosi 8 proc., ale w ostatnich pięciu latach osiągała nawet 14,5 proc.

Specjalna podwyższona stawka

Od 1 stycznia 2016 r. wprowadzono specjalną podwyższoną stawkę odsetek, która wynosi 150 proc. stawki podstawowej. Na wyższe odsetki narażeni są podatnicy podatku od towarów i usług oraz podatnicy podatku akcyzowego. Podwyższoną stawkę stosuję się, jeżeli kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego przekracza 25 proc. kwoty należnej i jest wyższa niż pięciokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia (9250 zł).

Błędy mogą sporo kosztować

Odsetki mają na celu motywowanie podatników do terminowego regulowania należności. Zdarza się jednak, że przysparzają kłopotów podatnikom, którzy w terminie wywiązują się z zobowiązań. Dzieje się tak dlatego, że prawo podatkowe wymaga od podatników samonaliczania (w większości przypadków) kwoty podatku do zapłacenia. W celu wywiązania się z obowiązku podatkowego podatnicy składają deklaracje, w których ujawniają podstawę opodatkowania oraz wykazują kwotę podatku do zapłacenia.

Przepisy prawa podatkowego są bardzo skomplikowane, na trudności szczególnie narażeni są podatnicy VAT, którzy na potrzeby rozliczeń z urzędem skarbowym muszą stosować wiele niejasnych przepisów. W związku z tym łatwo popełnić błąd, który skutkuje koniecznością zapłaty wyższej kwoty podatku wraz z podwyższoną stawką odsetek.

Organ weryfikuje wysokość daniny

Organy podatkowe w pierwszej kolejności badają deklaracje od strony formalnoprawnej w ramach czynności sprawdzających. Jeżeli organ podatkowy uzna przekazane przez podatnika informacje za nieprawidłowe, to może wezwać go do skorygowania deklaracji lub do wyjaśnienia wątpliwości.

W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy nie ma prawa zmienić kwoty podatku (z wyjątkiem oczywistych omyłek i błędów rachunkowych). Zasadniczo modyfikacji dokonuje podatnik, składając korektę deklaracji.

Szersze uprawnienia kontrolne

Wykrycie nieprawidłowości w rozliczeniach może nastąpić również w ramach kontroli podatkowej, której zakres jest bardzo szeroki. Organy podatkowe przeprowadzają kontrole w celu sprawdzenia, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego (art. 281 § 2 o.p.). W ramach kontroli podatkowej istnieje możliwość dokładnej analizy rozliczeń wykonanych przez podatników. Kontrolującemu przysługują liczne uprawnienia, na przykład prawo:

- wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń kontrolowanego;

- żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do jego oględzin;

- żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli;

- żądania przeprowadzenia spisu z natury;

- przesłuchiwania świadków;

- zasięgania opinii biegłych (art. 286 o.p.).

Ustalenia przeprowadzone w ramach kontroli są podstawą określenia podatku w wyższej kwocie. W celu zmiany wykazanej przez podatnika kwoty podatku organ podatkowy zobowiązany jest wszcząć postępowanie podatkowe. Jest to postępowanie o charakterze dowodowym, które kończy się wydaniem decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego. Decyzja jest podstawą dochodzenia należności podatkowych, gdy podważona zostanie prawidłowość deklaracji złożonej przez podatnika.

Do kontrolowania rozliczeń podatkowych uprawniony jest także dyrektor urzędu kontroli skarbowej. Postępowanie kontrolne tego organu może się zakończyć wydaniem decyzji podatkowej, która może się wiązać z wyższą kwotą podatku do zapłaty.

Różnica między zadeklarowanym podatkiem a tym wynika- jącym z decyzji jest podatkiem niezapłaconym w terminie i dlatego podlega oprocentowaniu. Odsetki mogą więc dotyczyć podatników, którzy dokonują rozliczeń w dobrej wierze.

Do upływu terminu przedawnienia

Podważenie zadeklarowanego podatku przez organy może nastąpić do czasu upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Należności podatkowe przedawniają się najczęściej w terminie pięcioletnim, licząc od końca roku, w którym upłynął termin zapłaty podatku. Oznacza to, że ujawnienie nieprawidłowości może nastąpić nawet po sześciu latach, co wiąże się z dużą kwotą odsetek do zapłaty.

Przykład

Zygmunt Kwiatkowski, podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych, złożył zeznanie podatkowe za 2010 r. w marcu 2011 r. Termin płatności podatku upływał 30 kwietnia 2011 r., dlatego pięć lat należy liczyć od końca 2011 r. Oznacza to, że organ podatkowy ma prawo podważyć wykazaną w zeznaniu kwotę do 31 grudnia 2016 r.

Pan Zygmunt nie uwzględnił w zeznaniu PIT przychodu, o którym nie wiedział, że podlega opodatkowaniu. Organ podatkowy 1 grudnia 2016 r. określił zobowiązanie podatkowe o 5500 zł wyższe od zadeklarowanego. Na dzień wydania decyzji kwota odsetek od tej zaległości wynosiłaby 3261 zł.

Koszty pomyłek da się ograniczyć

Podwyższona stawka odsetek obowiązuje od 1 stycznia 2016 r. i z założenia skierowana jest przeciwko nieuczciwym podatnikom. Można się jednak spodziewać, że odczują ją przede wszystkim podatnicy składający deklaracje w dobrej wierze. Dlatego koniecznie trzeba się zapoznać z udogodnieniem wprowadzonymi dla podatników, którzy skorygują swoje błędy bez udziału organów.

Ordynacja podatkowa w art. 56a przewiduje możliwość zastosowania obniżonej stawki odsetek. Od zaległości podatkowej naliczane będą odsetki w wysokości 50 proc. zwykłej stawki (a więc 4 proc.), jeżeli podatnik:

1) złoży prawnie skuteczną korektę deklaracji nie później niż w terminie sześciu miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji;

2) ureguluje zaległość w ciągu siedmiu dni od dnia złożenia korekty.

Uwaga na ograniczenia

Korekta prawnie skuteczna to taka, która została złożona zgodnie z przepisami ordynacji podatkowej. Samo złożenie korekty nie jest skomplikowane i następuje poprzez złożenie deklaracji korygującej (art. 81 § 2 o.p.). Oznacza to, że podatnik składa zwykłą deklarację z prawidłowym rozliczeniem, które jest podstawą do wprowadzenia odpowiednich zmian w systemie rachunkowym organu podatkowego.

Formularze zawierają odpowiednie miejsca, które pozwalają określić przeznaczenie deklaracji.

Przykład

Druk PIT-37 w pkt 10 przewiduje możliwość zaznaczenia jednego z dwóch kwadratów:

1. złożenie zeznania.

2. korekta zeznania.

Składając korektę, należy uważać, aby złożyć ją w odpowiednim momencie. Ordynacja podatkowa przewiduje pewne ograniczenia dla możliwości złożenia skutecznej korekty. Uprawnienie do skorygowania deklaracji ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej – w zakresie obję- tym tym postępowaniem lub kontrolą.

Ograniczenia dotyczą jedynie zakresu, w jakim podejmowane są czynności organu podatkowego.

Przykład

Korekta będzie skuteczna, jeżeli postępowanie wiąże się z innym podatkiem lub innym okresem rozliczeniowym niż te, których dotyczy kontrola podatkowa.

Dodatkowe ograniczenia

W ordynacji podatkowej (art. 56a § 3) przewidziano dodatkowe ograniczenia związane z okolicznościami, w jakich powinna zostać złożona korekta. Obniżonej stawki odsetek za zwłokę nie stosuje się w przypadku korekty deklaracji:

1) złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej;

2) dokonanej w wyniku czynności sprawdzających (na przykład gdy organ wezwał do złożenia wyjaśnień).

Jest to uzupełnienie wymogów związanych ze skutecznością korekty, która nie powinna być wymuszona działaniem organu. Upraszczając: jeżeli organ podatkowy przystąpi do weryfikacji rozliczenia, to jest już za późno.

Lepiej nie zwlekać

Błędy w rozliczeniu należy korygować jak najszybciej. Szybsza korekta oznacza krótszy okres, za który trzeba uregulować odsetki. Ponadto obniżona stawka odsetek przysługuje podatnikom, którzy poprawią błędy w terminie sześciu miesięcy od dnia upływu terminu do złożenia deklaracji.

Przykład

W podatku dochodowym od osób fizycznych (zeznania składa się do 30 kwietnia) termin związany z korektą dającą prawo do niższych odsetek upływa zawsze z końcem października, niezależnie od tego, kiedy faktycznie została złożona deklaracja.

Nawet jeżeli nie uda się wykryć samodzielnie nieprawidłowości w terminie sześciu miesięcy, to i tak warto złożyć korektę. Zabezpiecza to przed zastosowaniem 150-proc. stawki odsetek dla podatników VAT oraz podatników podatku akcyzowego. Warunkiem obciążenia podatników takimi dodatkowymi odsetkami jest wykrycie nieprawidłowości przez organ podatkowy w toku kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego. Ponadto wyższe odsetki będą naliczane, gdy podatnik złoży korektę:

1) po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia – po zakończeniu kontroli podatkowej;

2) w wyniku czynności sprawdzających.

Nie można skorzystać z obniżonej stawki, jeżeli związana z korektą zaległość nie zostanie uregulowana w terminie siedmiu dni od dnia złożenia korekty. Spóźniona zapłata uniemożliwia skorzystanie z obniżonych odsetek, ale i tak za- bezpiecza przed podwyższoną stawką.

Wykluczenie odpowiedzialności

Konieczność samodzielnego obliczania podatku obarczona jest ryzykiem narażenia się na odpowiedzialność karnoskarbową, wynikającą z ustawy z 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (dalej: k.k.s.). Na szczęście z korygowania rozliczeń podatkowych bez udziału organów płynie jeszcze jedna poważna korzyść. Karze nie podlegają osoby, które złożą prawnie skuteczną korektę deklaracji podatkowej i w całości uiszczą zaniżoną należność (art. 16a k.k.s.). Korekta nie tylko może przynieść w dalszej perspektywie oszczędności, ale również pozwala spać spokojnie.

—Łukasz Rogowski

Zdaniem autora

Łukasz Rogowski, główny specjalista w Wydziale Podatków i Opłat Lokalnych Urzędu Miasta Szczecin

O czym należy pamiętać

Rozliczenia podatkowe nigdy nie będą dla podatników sprawą łatwą, podczas gdy organy podatkowe dysponują sporym wachlarzem uprawnień dotyczącym kontroli tych rozliczeń. Co więcej, nie muszą z nich korzystać od razu. Wykazaną w deklaracji kwotę podatku można bowiem podważyć do czasu upływu terminu przedawnienia. Im później błędy zostaną wykryte, tym większe trzeba będzie wpłacić odsetki, które od 1 stycznia 2016 r. mogą być naliczane według podwyższonej stawki. Dlatego warto korzystać z udogodnień przewidzianych w ordynacji podatkowej. Aby możliwie najlepiej zadbać o swoje interesy, warto zapamiętać, że:

1) w razie wykrycia nieprawidłowości nie wolno chować głowy w piasek. Zanim zobowiązanie się przedawni, może nastąpić niejedna kontrola. Szybkie złożenie korekty może przynieść korzyść w postaci obniżonej stawki odsetek;

2) korekty nie mogą być wymuszone działaniem organu. Nie warto czekać do czasu, kiedy organ wytknie nieprawidłowości;

3) podatek powinien być zapłacony jak najszybciej po złożeniu korekty. Jeżeli brakuje pieniędzy na zapłacenie zaległości, można się zwrócić z wnioskiem o zastosowanie ulgi podatkowej (art. 67a o.p.). Może to być odroczenie zapłaty, a nawet umorzenie. Rozpatrując wniosek o zastosowanie ulgi, organ podatkowy przychylniej potraktuje wniosek związany z niewymuszoną korektą;

4) dobrowolne ujawnienie nieprawidłowości zabezpiecza przed odpowiedzialnością karnoskarbową, w porównaniu z którą wysokie odsetki mogą być niewielkim zmartwieniem.